Beatrix spreekt de kern van de Nederlandse identiteit uit #slottoespraak #nederlandsecultuur #nederlandse_identiteit #staatsrecht

Tags

Staatsrecht

Beatrix roept opnieuw op tot tolerantie (Meinert van der Kaaij, vandaar/Trouw, 30 april)

‘In haar laatste openbare toespraak als koningin riep Beatrix gisteravond op tot verdraagzaamheid, saamhorigheid en openheid. Dat pleidooi, dat lang niet door iedereen wordt gewaardeerd, was al eerder te horen in haar jaarlijkse kerstboodschap, maar kreeg in het korte bestek van haar afscheidswoorden des te meer reliëf.’

‘Zo zei de koningen aan de vooravond van haar abdicatie dat zij als staatshoofd altijd was bemoedigd door mensen die zich voor hun medemensen inzetten. “Het zoeken van mensen naar toenadering tot elkaar vanuit verschillende geloofsovertuiging of levensbeschouwing“, zo zei Beatrix, “heeft mij aangesproken, ook als teken van openheid en tolerantie.”

Inderdaad, verdraagzaamheid, saamhorigheid en – in moderne tijden – openheid zijn de kernwaarden van de Nederlandse identiteit, niet alleen nu, maar vanuit de geschiedenis bepaald tot in de toekomst. De strijd tegen het water bracht de noodzaak tot overleg en samenwerking van onze diverse gewesten met zich mee, en dat in een traditioneel godsdienstig gespleten en pluriform land op een klein grondgebied, is dat een bijzondere prestatie. Een noodzakelijk gegroeide prestatie, maar geen ‘toevallig’ gegeven, maar in onze huidige wereld eerder een missie dan een gegeven, omdat ons kleine land al eeuwen inmiddels een verdraagzaam ‘eiland’ is een temidden van landen en haarden met ernstige godsdienstconflicten. Nederland lag en ligt dus klaarblijkelijk niet voor niets – Europees gezien – geografisch op de hoogte van Elsleben/Wittenberg (Maarten Luther 1483-1546) en Noyon/Geneve (Johannes Calvijn 1509-1564) en was tijdens de Gouden Eeuw het toevluchtsoord voor de geloofsvervolgden in Europa. En de Unie van Utrecht (1579) was het eerste verdrag ter wereld – door en onder de Nederlandse gewesten in hun gezamenlijke strijd tegen de Spaanse overheerser – met als gemeenschappelijke basis de vrijheid van godsdienst en het aanverwante verdraagzaamheidsbeginsel ter wereld.

Ons land is en blijft religieus pluriform, hoewel er vandaag de dag minder sprake is van de tweedeling protestants versus katholiek, want tegenwoordig eerder – of meer – kerkelijk versus spiritueel. De meerderheid van onze bevolking is inmiddels niet meer kerkelijk gebonden, maar een groeiend deel en zelfs meerderheid noemt zich spiritueel en gelooft in het leven na dit leven en in reïncarnatie en karma. Vooral de laatste twee begrippen maken dat ons land de brug kan zijn of in de toekomst vormen in de verbinding tussen Oost en West in een eigentijdse oosterse renaissance.

De godsdienstvrijheid in ons land wordt dus politiek en staatsrechtelijk gesproken vertaald in het verdraagzaamheidsbeginsel, en dat is op alle maatschappelijke sectoren van toepassing, dus niet alleen geestelijk )op het segment van levens- en geloofsbeschouwing via de kerken en andere godshuizen), maar ook economisch en cultureel.

In dit tolerante geestelijke klimaat kan zelfs het polariserende woord van Wilders worden getolereerd en sterker, in mijn visie heeft zijn strijd tegen het radicale islamisme meer duidelijkheid geschapen in de verdieping van onze godsdienst- en meningenvrijheid door de psychologische dimensie tot ontwikkeling te brengen. Persoonlijke belediging blijft strafbaar want dit soort belediging komt neer op een gebrek aan tolerantie en verdraagzaamheid. Groepsbelediging wordt sinds het proces-Wilders toegelaten vanwege de vrije meningsvorming en wat mij betreft het recht op fundamentele kritiek, die de Verlichting representeert in onze Westerse cultuur. Dit laatste historische gegeven van de Verlichtingsrevolutie die door Europa heeft gewaard, maakt dat ons oude continent nog steeds een voorsprong heeft boven de niet-christelijke wereld, omdat het recht van kritiek binnen de geloofsgemeenschap geen gemeengoed is in de islamitische wereld. Overigens is mij niet bekend hoe het met het hindoeïsme, taoïsme en shintoïsme is, want het boeddhisme is wel principieel tolerant. De toekomst is kortom aan alle landen met een dominante geestelijk-tolerante stroming of geloofsgemeenschap. (Burger)oorlogen zijn dan uitgesloten.

Ons land is op deze wijze geredeneerd erg uniek in de wereld met deze geestelijke kwaliteiten, en dat betekent volgens mij ook een eigen verantwoordelijkheid naar de wereld toe, namelijk het mondiaal verdedigen van verdraagzaamheid en pluriformiteit. Als wij Nederlanders daarin blijven slagen, dan voldoen we aan onze roeping als Nederland. En blijft onze identiteit springlevend, hoe abstract – ideeënwereld – ook.

PvdA-toneelstukje? Lijkt me van niet! Doet aan andere zaken denken #trouw #pvda #illegalen #leeuwarden

PvdA-toneelstukje (Johan ten Hove, podium/Trouw, 29 april)

‘Een van de argumenten die ik in het journaal hoorde, was dat ‘niemand illegaal is op deze wereld, dus hoe kun je dan iemand strafbaar stellen’, terwijl ik dacht dat het daar in Leeuwarden niet ging om de wereld, maar om Nederland, een tamelijk klein en nogal dichtbevolkt land met grenzen waarbinnen een vergevorderde verzorgingsstaat is opgetuigd die , begrijpelijk, zeer in trek is bij vele buitenlanders.

Op het congres vlogen de principes je om de oren. De meerderheid van de congresgangers vond strafbaarstelling principieel inhumaan en wilde van partijleider Diederik Samsom dat hij opnieuw met de VVD zou onderhandelen om die van tafel te krijgen. Waarop Samsom, minstens zo principieel, zei dat hij premier Mark Rutte zijn woord had gegeven en daarop niet terug zou komen.

Zodat het congres veel weg had van een goed geregisseerd toneelstuk. Het congres zet principieel nee, Samsom principieel ja, einde congres. Niemand douwde door. Zou het ermee te maken kunnen hebben dat doordouwen einde coalitie met de VVD kan betekenen? En dus nieuwe verkiezingen, waarbij de partij gehalveerd kan worden?’

Ik kan de stelling van Ten Hove vanzelfsprekend niet ontkrachten want het tegenbewijs kan nu niet geleverd worden, maar ik bied hem wel een andere redenering aan. Er is mijns inziens geen sprake van een toneelstukje, want dit valt niet te regisseren. Waarom niet? Omdat dit congres niet anders kon aflopen dan op de patstelling die ontstond, want de verontwaardiging van de partijleden was gemeend, oprecht en eerlijk en het besluit van het partijbestuur zakelijk juist, en volgens alle juridische spelregels van het politieke bedrijf. Samsom gaf ook aan dat hij begrip toonde voor de gevoelens in de zaal, maar terecht schreef Ten Hove ook:

‘Misschien het regeerakkoord toch niet goed gelezen?’

Een logische en begrijpelijke patstelling en mijns inziens gevolg van het feit dat er een ander verschijnsel aan de orde is, dat nog nooit aan de orde is geweest in de jongste geschiedenis van de parlementaire geschiedenis. Dat kan ik niet korter en krachtiger aanduiden aan een tweetal krantenkoppen van dit vroege voorjaar:

‘GroenLinks ten onder aan ruzies en amateurisme’ (Gijs Herderschee, Ten eerste/de Volkskrant, 26 januari)

‘GroenLinks verloor al vóór de verkiezingen’ (Annemarie Kas, In het nieuws/NRC Handelsblad, 26 en 27 januari)

Wat heeft het ‘neen’ van het PvdA-congres mijns inziens met politiek amateurisme te maken?

Allereerst wil ik vooraf aangegeven dat ik dit als politicoloog met specialisme politieke filosofie schrijf. Ik ben niet meer partijgebonden want principieel partijloos, na een leven lang van diverse partijen lid te zijn geweest. Maar ik ben met die ervaring tot de ontdekking gekomen dat politieke partijen gezelligheidsverenigingen zijn, met de politiek en ideologie of politieke denkwereld als zijdelings verschijnsel. Rationele argumenten doen er niet toe omdat er voor congressen altijd besluiten worden genomen met een meerderheid van het betrokken congres. Dat werkt in deze tijd dus niet meer, want zolang partijcongressen vaak beheerst en beïnvloed worden door emoties en sentiment en worden er geen besluiten genomen die wetenschappelijk deugen, laat staan ambtelijk verantwoord zijn. Weliswaar bestaan er verschillende wetenschappelijke standpunten over alle mogelijke politieke thema’s, maar dat is logisch vanwege de politieke wetenschap en bestuurskunde als gedragswetenschappen. Maar als logica naar de achtergrond verdwijnt, dan kan er nooit een uitgebalanceerde politiek worden gevoerd, laat staan rationeel en logisch geredeneerd.

Terug naar het illegalenvraagstuk. Illegaal is illegaal binnen het recht, maar dat betekent nog niet dat daarmee alles duidelijk is wat juridische uitwerking betreft. Ik gaf in een vorige blog al aan dat het huidige wetsvoorstel inhumaan is als strafbaarstelling aan de orde gaat komen. Ons land is al vaker op de vingers getikt en naar mijn weten hebben we dat altijd voor kennisgeving aangenomen. Want wij gaan uit van onze eigen verantwoordelijkheid en soevereiniteit in dezen, zonder direct over te gaan tot toetsing van ons eigen inzicht. Die zelfreflectie ontbreekt in ons land en zal dus alleen langs ambtelijke kanalen gebeuren want de betrokken ambtenaren hebben natuurlijk hun contacten met buitenlandse collega’s en weten dus hoe een en ander in mede EU-lidstaten geregeld is. Dat kan altijd mooi uitkomen om eigen argumenten kracht bij te zetten, maar op langere termijn zal er ook op dit soort thema’s – of júist op dit soort thema’s – Europese harmonisatie gaan ontstaan. Dit soort thema’s moeten in wezen juist op Europees niveau geregeld worden want een duidelijk grensoverschrijdend thema en dossier. Zo ook criminaliteit, energie, milieu en klimaat. Om maar enkele meest voor de hand liggende onderwerpen te noemen.

Het is dus geen toneelstuk dat de PvdA in Leeuwarden heeft opgevoerd want behalve de logische woede van congresgangers is er ook een risico ontstaan voor de partijleiding vanwege het aperte feit dat het nooit goed is als een congres uiteengaat na een fundamentele ruzie – dan wel neutraal uitgedrukt meningsverschil – tussen congresleden en partijleiding. Dat is communicatief en pr-matig niet verstandig en zelfs onprofessioneel. Dat kan gewoon niet. In dit geval was uit professioneel oogpunt duidelijk dat het de eerste keer was – denk aan een vergelijkbaar PvdA-congres over de WAO, dat toenmalig partijleider Wim Kok won – dat er een puur rationeel argument stond tegenover een puur emotioneel gevoelen. Dat is nieuw voor de politieke cultuur in ons land. En vanwege deze noviteit ook geen drama, al zal Samsom voor de aangekondigde ledenraad van zijn partij zijn gezag opnieuw moeten vestigen. Want als dit meningsverschil niet wordt opgelost, dan ontstaan er een veenbrand binnen die partij en zullen de herwonnen stemmen van vorig jaar op de SP de volgende keer bij de SP blijven, hoe weinig geloofwaardig hun partijleider ook is.

Ik haalde al een krantenkop aan met het begrip amateurisme. Niemand wordt graag voor amateur uitgescholden en een partij wil ook zeker niet als amateuristisch worden aangezien. Toch is er met emo-tv en dus met breed uitgedragen emoties in het medialandschap een zekere mate van amateurisme binnen de politieke cultuur van zowel partijcultuur als binnen de debatten in de Tweede Kamer binnengeslopen. Een toelichting op dat laatste: zoveel debatten worden logisch en retorisch geheel in orde gevonden volgens de communicatiewetenschappers, vakfilosofen en logistici? Over partijcongressen heb ik mijn standpunt al weergegeven. Ik ben dus benieuwd hoeveel logistici kadercursussen van uiteenlopende partijen worden uitgenodigd om hierover voorlichting te geven en de deelnemers daarin te trainen. Ik heb het nimmer meegemaakt.

Om deze redenen geloof – wetenschappelijke nooit gemeten vermoed ik – ik ook dat de politieke ‘wereld’ van partijwezen en het professionele circuit in Den Haag (Staten-Generaal en ministeries) innerlijk in een spagaat verkeren: ambtenaren zijn per definitie deskundig en partijleden incidenteel naar de mate waarin een gespecialiseerd burger lid is geworden van een politieke partij. Maar de geringe lidmaatschapsaantallen van alle Nederlandse partij bij elkaar opgeteld zegt genoeg.

Het PvdA-congres was naar mijn stellige overtuiging geen opgevoerd toneelstukje, want nogmaals: dit valt niet te regisseren en indien toch het geval, dan een verschrikkelijke pr-blunder.

Laten we daar als publiek dus een les uit leren: hoe om te gaan met emoties in de politiek, zonder te verworden tot emo-debatten, want die leiden nergens toe. Nergens in de politiek wordt zuiver geredeneerd, maar zonder logica en kennis van zaken wordt het nooit meer wat met de politiek als cultureel gegeven.

Zoals geciteerd, is het innerlijk inconsistent als een congres terugkomt op een eerder genomen besluit; in deze situatie het goedgekeurde regeerakkoord. Ofwel niemand had dat akkoord goed gelezen, of een andere mogelijkheid: wel goed gelezen maar het werd stilzwijgend beoordeeld als een kwestie van nadere uitwerking. In dat geval had de congresvoorzitter ook eens moeten vragen aan de aanwezigen wie van hen het ‘toestemmingscongres’ hadden bijgewoond. Zij hadden zich mogen verantwoorden. Waarschijnlijk was in Leeuwarden alleen het emotionele en activistische deel van de partij aanwezig dat tijdens het eerdere congres een minderheid vormde tegen regeringsdeelname. Hoewel toen een overweldigende meerderheid voor deelname was, als ik de kranten goed gelezen heb. Toen was de hunkering naar deelname ook gróót. Minpuntjes werden voor klief genomen omdat concessies nu eenmaal noodzakelijk zijn. Nu ziet men beter de nadelen van een coalitie met een rabiaat rechtse partij. Maar dat zijn in ons versplinterde politieke landschap géén geldige argumenten meer: Principienreiterei is geen werkbaar gegeven meer. Het gaat nu om argumenten en dit congres was daarop niet ingesteld. Maar het gaat nu in het huidige vernieuwende politieke landschap (sinds de verkiezingen van 2002) niet alleen om de PvdA, maar alle partijen maken zich schuldig aan dogma’s en oogkleppenpolitiek en juist daarom is de afstand of kloof tussen burgers en politiek ontstaan. Die kloof kan alleen ongedaan worden gemaakt als er weer logisch en met zindelijke en dus zuivere argumenten worden gediscussieerd. Het startmoment voor een nieuwe partijpolitieke cultuur zónder amateurisme is dus met Leeuwarden begonnen. De PvdA heeft hierin een primeur! Alleen dankzij Samsom als ‘bindende’ kracht – naast Rutte – binnen het politieke bestel, als wegbereiders naar ‘verbindende politiek’ in de 21^e eeuw; politiek vanuit het hart, maar geen emo-politiek.

Geef Laura van Geest een kans, geef haar het voordeel van de twijfel #cpb #politiekevernieuwing #EU

Tags

Den Haag, EU

Op 25 april werd bekend dat Laura van Geest, directeur-generaal Rijksbegroting op het Ministerie van Financiën de nieuwe directeur van het Centraal Planbureau (CPB) wordt. De academische economenwereld kwam via een groot aantal uitspraken in opstand want deze ambtenaar was geen gerenommeerd of gepromoveerd econome, en is ook pers- en dus publiciteitsschuw en de onafhankelijkheid van het CPB werd afgeschaft, in woorden van gelijke strekking. Het D66-Tweede Kamerlid Koolmees was naast een VVD’ers als oud-minister Gerrit Zalm en ‘personeelschef van het CPB, minister Henk Kamp, enthousiast over deze benoeming. In een krant las ik dat haar partijpolitieke kleur onbekend was, maar op google staat ze (de Volkskrant van 25 april) aangekondigd als arbeidseconome van PvdA-huize, en laten we dus voorlopig aannemen dat dit juist is. Dan valt ook het warme onthaal van de minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem te verklaren, want hij heeft in zijn korte periode na zijn aantreden natuurlijk intensief contact met haar gehad. En als ik het op de radio goed van Kamp heb begrepen, is Van Geest zowel (arbeids)econome als bestuurskundige. Geen onhandige combinatie in deze roerige tijden. Het Financieele Dagblad schreef ook dat na de periode Coen Teulings met zijn nadruk op wetenschappelijke productie door het CPB het nu tijd werd voor een meer beleidsmatige aanzet. Dat lijkt me heel juist.

Waarom moet Van Geest het voordeel van de twijfel krijgen? Ik zou zeggen dat zij zich maar moet gaan bewijzen, althans in deze publicitair kwetsbare functie, want gewezen heeft zij zich al vanwege de bezuinigingsoperaties. Zij is nu óók genoodzaakt uit haar eigen schaduw te treden (vanwege haar voorkeur voor een teruggetrokken leven), want onvermijdelijk in een dergelijke functie, als adviseur van de regering die gevraagd en ongevraagd advies geeft. Als zij zo’n scherp analyticus is en goed overzicht heeft over de hele financiële handel en wandel vanuit de ‘wereld’ van de Rijksbegroting, dan mag zij als bestuurskundige bewijzen dat zij de aangewezen persoon is om de ‘link te leggen’ tussen de abstracte economische wetenschap van de academische bolwerken enerzijds en de beleidswerkelijkheid anderzijds. En dus de bruggenbouwer tussen de economische wetenschap en de politieke wereld van Den Haag. Gezien de storm van kritiek vanuit de academische wereld op deze benoeming bestaat er een fikse kloof tussen beide maatschappelijke segmenten. Aan Van Geest om die kloof te dichten.

In deze serie blogs die zullen gaan verschijnen naar aanleiding van de aanstaande berichtgeving over Van Geest, zal zij als geen ander beseffen dat zij nu in het middelpunt van de publicitaire schijnwerpers staat (komt te staan) en dat zij daarmee ‘haar’ (institutionele) visie kan uitdragen en uitstralen over de ‘interactie’ tussen economische wetenschap en politiek. De politiek worstelt zoals we weten met vele economische problemen, zoals de huidige oplopende werkloosheid in ons land, de eurocrisis – die eindeloos door lijkt te sudderen als ware het een veenbrand -, de concurrentie- en slagkracht van onze nationale economie en de veranderingen op de arbeidsmarkt. Genoeg thema’s voor een ambitieuze en creatieve persoonlijkheid – alleen met deze combinatie stijg je op de ambtelijke trappen van de hiërarchie – om deze ‘beleidsaspecten’ met elkaar in verband te brengen.

Ik noem hierbij in eerste aanzet een drietal – willekeurige – thema’s om economische dilemma’s of paradoxen te benoemen die om tot een oplossingsaanzet vragen:

1. ‘Poldertaboe op hoger loon is aan het schuiven’, zo luidde de kop in de katern van Het Parool (economie, 26 januari van dit jaar) van de hand van Bart van Zoelen. Het gaat wat mij betreft om de paradox waarin de academische economie verstrikt is vanwege de tegenstelling loonsverlaging (om concurrentiekracht te versterken) en loonsverhoging (om uit de economische crisis te komen). Ik citeer de inleiding: ‘Loonverhoging is dé manier om de crisis snel achter ons te laten. met extra koopkracht zouden we onszelf uit de recessie consumeren, zeggen steeds meer economen. Maar zo’n pleidooi ligt uiterst gevoelig. Dat merkte ook vicepremier Lodewijk Asscher vorige week.’
2. Aanbestedingsbeleid: op de economie-pagina van de Volkskrant (2 februari) was de vraag te lezen in een artikel met als kop ‘Mislukte klussen’: Tegenwoordig moet een beetje project worden aanbesteed. Waarom loopt dat zo vaak mis?’ Deze vraag, nog verre van opgelost, vraagt om een antwoord.
3. Met betrekking tot het specialisme arbeidseconomie van Van Geest een interessant artikel in de weekenduitgave van NRC Handelsblad (26 en 27 januari): ‘Alleen mensen met een saaie baan gaan vrijwillig met pensioen’. Weliswaar draait deze tekst om een film met Rutger Hauer[1] in de hoofdrol, maar de titel is veelzeggend en geeft al een half bewijs dat de maatregelen die de pensioengerechtigde leeftijd naar 67 jaar op geen enkel bewezen inzicht zijn gebaseerd en louter natte vinger werk zijn om zo snel mogelijk pensioenuitkeringen te ‘vertragen’. Met dit soort oplossingen komt de politiek geen stap verder vanwege het verschijnsel ‘paniekvoetbal’ die hier achter schuil gaat.

Laura van Geest staat dus voor een forse maar interessante uitdaging, namelijk met CPB te leiden naar een nieuw tijdsgewricht, waarin afscheid moet worden genomen van oude (maatschappelijke en politieke) wijsheden of dogmata en nieuwe, eigentijdse te gaan ontwikkelen. Dat kan alleen maar met ‘outside the box-denken’ (soms abusievelijk ‘out-of-the-box’ denken genoemd), een modewoord in management-kringen: bestaande denkkaders worden doorbroken. Als dat Van Geest als eerste ‘publieke figuur’ op deze post lukt, dan heeft ze een organisatorische revolutie veroorzaakt, waar de bevolking – en de politiek – haar dankbaar om mag zijn. Want dan is zij er als eerste geslaagd om de brug tussen de bevolking/burger en overheid te slaan door nieuwe bruggen te bouwen.

Dit proces kan niet anders bereikt worden dan de cultuur binnen organisaties (en zeker de overheid) zodanig te veranderen dat het constante gevaar van groepsdenken als cultuur (gesloten bastions), in de vorm van groepen (ministeries, maar ook directies en afdelingen) van op zich zeer bekwame personen zodanig wordt beïnvloed door die groepscultuur met vastgeroeste processen dat de kwaliteit van groepsbesluiten (schotjesdenken) daardoor bewijsbaar vermindert. Om hardnekkige problemen te boven te komen, moet men ‘soms’ – lees: altijd – buiten de bestaande denkkaders kunnen treden. Dit wordt bereikt door creatieve technieken zoals brainstormen te gebruiken.

Kortom, Laura van Geest krijgt het voordeel van de twijfel omdat ze deze uitdaging aangaat en ze zich natuurlijk van deze aspecten bewust is. Zet ‘m op Laura!

 

 

---

[1] Rutger Hauer speelt een oud-bodybuilder in Il Futuro van Alicia Scherson uit Chili. Hij moest wel “een stevig potje knokken” over zijn personage. Citaat: ‘Grootvaders krijgen bijrollen, geen hoofdrol’

Emoties in de politiek bij illegaal als misdrijf #trouw #pvda #leeuwarden #coalitie onder #druk

Tags

Den Haag

Illegaal al strafbaar in ruim de helft van Europa (Marjon Op de Woerd, nederland/Trouw, 26 april)

Groot verschil tussen wet en handhaving binnen Europa

Strafmaatregelen zijn vrijwel nergens gelijk

Italië is op papier de strengste lidstaat, maar in de praktijk valt dit erg mee

Strafbepalingen voldoen niet allemaal aan het Europees recht

‘Nederland gaat als het aan de regering ligt illegaal verblijf veel strenger aanpakken. Binnen Europa zijn die nieuwe regels lang niet de strengste. In heel Europa wordt nagedacht over wat precies mag, en wat het uithaalt.’

Deze openingszin biedt al aanknopingspunten voor een aantal opmerkingen. Nederland, zo was te begrijpen uit de Livestreambeelden van het PvdA-congres in Leeuwarden van vandaag, van plan via het Regeerakkoord het illegalenvraagstuk veel strenger aan te passen, maar de huidige praktijk is dat twee keer aangehouden worden een overtreding betekent (met boete) en pas bij de derde een misdrijf en dus de gevangenis in. De afdelingsdelegaties op het congres waren zonder uitzondering (pas nadat op Twitter de link werd doorgegeven gevolgd) emotioneel geladen en feit is dat ik gisteren op basis van het redactionele commentaar van NRC Handelsblad al een felle reactie heb geschreven, omdat de voornemens in het regeerakkoord ronduit beschavingsloos zijn te noemen voor ons land. Ik riep bij die gelegenheid de Eerste Kamer op om de wetstechnische toetsing streng toe te passen zodat afwijzing volgt en de regering de ruimte krijgt om een aangepast en beschaafder wetsvoorstel in te dienen. Want op dit thema mag het kabinet niet vallen, al moet gezegd worden dat Diederik Samsom zich heel duidelijk en stellig heeft uitgesproken en aangaf niet van plan te zijn om het congres te volgen. Dat is een zeldzaam staaltje van politieke moed, die zelden zichtbaar is bij partijcongressen in ons land. Hij verdient daarvoor alle lof: ‘afspraak is afspraak’. Hij heeft daarin gelijk, maar er bestaat met enige politieke lenigheid wel degelijk ruimte om met de coalitiepartner VVD te onderhandelen over een subtiele verandering door hoger oplopend aantal boetes op te leggen en het Wetboek van Strafrecht buiten de wet te houden. Tijdens de formatie mag achteraf worden geconcludeerd dat het kinderpardon voor de PvdA-onderhandelaars zo belangrijk was dat deze concessie kon worden gedaan.

In het verlengde van deze opmerking mag ook worden vastgesteld dat de ruime goedkeuring van het regeerakkoord door het PvdA-congres klaarblijkelijk blind is genomen, en onvoldoende gelezen is, want met de emoties van vandaag was er geen goedkeuring na de formatie afgegeven. Dit doet een ander probleem rijzen: als er zo emotioneel wordt gereageerd, blijken de woordvoerders geen realistisch idee te hebben van het zware proces van de onderhandelingen die tijdens de formatie hebben plaatsgevonden. Duidelijk was in ieder geval dat de ruimte die de bekende liberale Twitter-kampioen kreeg vanwege de totaal andere denkwereld van de PvdA vergeleken bij het rechtse beleid van Teeven, er van hartelust op los kon twitteren over zoveel onbenul in PvdA-kring, en dat gaf een duidelijk verschil in cultuur tussen beide coalitiepartners: de puur rationele VVD tegenover de denkers vanuit het hart van de sociaal-democraten. Het thema van de illegalen in het strafrecht kwam wat dat betreft op een ongelukkig moment aangezien de PvdA-leiding moeite had hierop adequaat te reageren. Hier doet zich een groot dilemma voor, want deze emoties over hard en zakelijk beleid wordt door de bevolking niet begrepen en waar SP en PvdA meer affectie en empathie in de politiek wensen, daar reageert de PVV emotioneel weer op een heel andere wijze, want brisant of rabiaat rechts. ‘Hoe harder aanpakken, hoe beter.’ Helemaal in de lijn van Rutte-1, waarin de PVV zo’n belangrijke rol speelde en dat is nog steeds een overheersend beeld in Europa waarin de populisten al langere tijd sterk in opmars zijn. Maar het is tegelijk tijdelijk dat de toekomst is aan de politiek die veel meet vanuit het hart wordt gevoerd, maar dan populistisch hart, maar een empathisch hart. ‘Het hart bij de bevolking als geheel’.

Ik neem daarom als oud-VVD’er stelling die vorig jaar een strategische stem op Samsom heeft uitgebracht omdat het voor mij volslagen duidelijk is dat de VVD en PvdA elkaar veel te lang hebben uitgesloten en daarmee ‘schuldig’ zijn aan de machtspositie van het CDA. Deze coalitie mag dus niet over een bananenschil sneuvelen en daarom zal ik ieder politiek conflict tussen beide partijen aangrijpen om een tussenoplossing aan te bieden. Desnoods een rekenkundig gemiddelde tussen beide partijstandpunten, maar laat deze regering de rit helemaal uitzitten. Als dat niet lukt, dan laten betrokken politici zich teveel leiden door emoties in hun achterbannen en is er dus teveel irrationaliteit in het spel. Dat kunnen we ons als land en natie niet veroorloven met deze ruime parlementaire meerderheid van een tweepartijenkabinet. Dat is redelijk uniek voor ons land.

Ik heb al eerder aangegeven dat ik ‘onze’ partijendemocratie niet meer van deze tijd vind, aangezien ieder congres problemen en spanningen oplevert tussen partijbestuur/fractie enerzijds tegenover de ledenachterban anderzijds. En politieke thema’s worden zelden op zakelijke en rationele argumenten uitgevochten, maar rechts staat voor hard en direct rechtse dogmatiek en links voor gevoelssentimenten. Die beide werelden lijken onoverbrugbaar, ware het niet dat ze in deze tijden van eurocrisis overbrugd moeten worden omdat we ons geen jaarlijks verkiezingscircus kunnen veroorloven. Iedere instabiliteit wordt hard afgestraft door de financiële markten en dan wordt het electoraat dus zelf afgestraft. Er dient dus voor dit democratische conflict binnen het partijwezen een oplossing worden gezocht. Deze oplossing dient voor de korte termijn, namelijk zolang de eurocrisis aanhoudt, te gelden want voor de langere termijn zie ik een volledige partijloze democratie ontstaan die zich op internet afspeelt. Maar dat is een langetermijn verwachting, te weten over 10 jaar.

Nu, in deze jaren van instabiliteit vanwege de kloof tussen burger en bestuurder, zal iedere spanning binnen de coalitie – welke coalitie dan ook – goed gevolgd moeten worden om oplossingsmodules aan te reiken waar een kabinetscrisis op de loer ligt. Dit soort analyses zal dus op deze plaats veelvuldig verschijnen. We zijn met de illegalenkwestie nog niet uitgepraat. Er volgen dus vervolgdelen van deze blog.

Neoliberalisme het antwoord op de eurocrisis, maar daarna is het uitgespeeld want strijdig met menswaardige samenleving #vk #EU #angelsaksisch vs #rijnlandsmodel #martinsommer

Tags

EU

Vis, financiën en waarden (Martin Sommer, Vrij zicht, Opinie & Debat/de Volkskrant, 27 april)

De Europese burger heeft geen buren, familie, geschiedenis of nationale rariteiten

‘Daarna hebben de ministers eurocommissaris Viviane Reding aan het werk gezet om de bedenken hoe ze Hongarije een passende uitbrander kan geven. Ik ga nu niet zeuren over soevereiniteit, maar stond wel te kijken van haar antwoord. We gaan het namelijk helemaal niet hebben over Hongarije, er met een algemene regel komen. En de onderbouwing is niet dat Orbán op zijn donder moet hebben. ‘Het uitgangspunt is simpel: een efficiënt en betrouwbaar rechtsstelsel zal economisch voordeel brengen.’

Nu heb ik enkele dagen geleden al gereageerd op de aanpak van Frans Timmermans op het democratisch tekort in Hongarije (zie https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2013/04/27/hoe-bewaart-de-eu-democratische-waarden-vk-rechtsstaat-eu/), maar het lijkt er sterk op dat eurocommissaris Reding zich waarschijnlijk namens de Commissie tot dit ‘efficiënte en betrouwbare rechtsstelsel’ beperkt, vanwege de veronderstelling dat dit werkende rechtsstelsel de beste garantie is voor een herstel van de economie van dat land en dus economisch voordeel zal brengen. Dat is dus een uitgesproken neoliberaal uitgangspunt en dát op deze dag van het PvdA-congres in Leeuwarden over het illegalenvraagstuk. Het mag als Commissiebewijs worden gezien dat de alleen de economie en oplossing van de eurocrisis nu een prominente en dus dominante rol speelt, en democratische waarden in de ijskast zijn gestopt. Die komen pas weer aan de orde als de crisis is opgelost, want nu alle hens aan dek om de EU-economie weer op te stuwen in de vaart der volken. Sommer:

‘Ik stond paf. Precies hierover sprak ik een week geleden met de Amerikaanse politiek filosoof Larry Siedentop (Vonk, 20 april), die in het briljante boek Democracy in Europe (2000) uitlegt dat het niet goed gaat met de Europese democratie. Achter de economische crisis van nu gaat volgens Siedentop een politieke en morele crisis schuil. Hij waarschuwde vooral voor het soort denken van eurocommissaris Reding: de nadruk op de vrije markt en het recht, losgezongen van omgeving, tijd en ruimte.’

Ik vertaal deze eigenschappen met neoliberalisme, gedefinieerd als eenzijdig economisch liberalisme. En dat komt helemaal overeen met de opvolgende zinnen van Sommer:

‘In het universum van mevrouw Reding is de Europese burger een consument en drager van rechten, vooral mensenrechten. Dat van die mensenrechten klinkt mooier dan de vrije markt, maar het zijn twee kanten van dezelfde medaille. De Europese burger is een abstractie, zonder buren, familie, geschiedenis, regionale en nationale rariteiten. Deze schimmige burger, voorzien van mensenrechten, is vooral in het Europees Parlement populair. Volgens Siedentop ‘omdat dat de instantie is die het verst verwijderd is van de nationale regeringen, het verst verwijderd ook van lokale en regionale vooroordelen’. Juist het recht is een geweldige aanjager van centralisme.’

Zo kun je het ook zien, maar ik houd het op de optie van het dominante neoliberalisme. Dat is in mijn betoog een afdoende verklaring van het eenzijdige denken van mevrouw Reding. Als Sommer gelijk heeft met zijn aanhaling van Siedentop, dan zijn het elkaar versterkende verklaringen. Maar beide hebben dan gemeen dat ze alleen gaan over de abstracte EU-mens(heid), en dan is een doodlopende weg als het rechtsstelsel verkracht wordt zoals het mediabeleid in Hongarije aantoont. Daar is een semi-communistisch regime in de persoon van Orbán aangetreden. Daar schieten de Hongaren niets mee op na een echte satellietstaat van de USSR te zijn geweest en misschien dacht hij zelfs dat die route de meest efficiënte naar de moderne Hongaarse democratie zou betekenen. Maar zo zit de EU niet in elkaar en de rest de vraag wat Redings ambtenaren haar hebben geadviseerd. Dat wordt nu een kernvraag, want dan weten we of neutrale en deskundige ambtenaren wel op hun taak zijn opgewassen, of Reding haar gang moeten laten gaan. En als het Europees Parlement werkt zoals onze Tweede Kamer – maar vandaag de dag kun je overal aan twijfelen… – dan is er een dankbare taak voor Nederlandse EP’ers weggelegd om over de aanpak van Reding vragen te stellen. Daar zijn we dan erg benieuwd naar, want het kan veel ophelderen over wat er in Brussel gaande is.

Van H-woord naar B-proof, ofwel de sociale zekerheid op een nieuwe leest geschoeid #degroene #sociaalakkoord #EU

Tags

EU, Staatsrecht

In Den Haag B-proof (Aukje van Roessel, De Groene Amsterdammer, 25.04.2013)

‘In het Sociaal Akkoord is afgesproken dat de invloed van de werkgevers- en werknemersorganisaties weer groter mag worden, bijvoorbeeld op de WW. Dat kan de samenleving duur komen te staan.’

Aldus luidt de samenvatting van Van Roessels column van deze week. Ik vind deze waarschuwing dat weer een grote invloed van de sociale partners op de WW, deze week uitgesproken door oud-Tweede Kamerlid Buurmeijer van de parlementaire enquêtecommissie Sociale zekerheid, en nu overgenomen door Van Roessel zelf, denigrerend tegenover de sociale partners. Want in de jaren van hoogconjunctuur in de tachtig en negentig, werd de WAO misbruikt voor werknemers die ‘gelost’ moesten worden om hun werkgevers gemakkelijk van hun personaal af te helpen. Dus de WAO als langdurige werkloosheidsuitkering. Maar de fout van toen hoeft helemaal niet nu weer herhaald te worden; sterker, iedereen is zich nu bewust van het noodzakelijk terugschroeven van begrotingstekorten en staatsschulden. Dat staat ook in alle verkiezingsprogramma’s van vorig jaar en daarover bestaat dus consensus. Nee, Buurmeijer hoeft echt niet bang te zijn. Nu draait het om het derde WW-jaar, dan in de plannen van het kabinet tot twee jaar moet worden teruggebracht. Maar dat is op zichzelf weer onrealistisch in tijden waarin de werkloosheid sterk groeit en de arbeidsmarkt helemaal geen behoefte heeft aan 60+’ers, laat staan 65+’ers. Dus is het nieuwe beleid om ieder jaar de pensioengerechtigde leeftijd te verhogen een belachelijk idee, en alleen maar te danken aan de fantasieloosheid van de wetscheppers van deze maatregel.

De les van de commissie-Buurmeijer was dat door onvoldoende onafhankelijk toezicht het aantal WAO’ers boven de miljoen kon uitgroeien, en daarmee misbruik werd gemaakt van deze sociale voorziening:

‘Door onvoldoende onafhankelijk toezicht hadden de werkgevers en werknemers tijdens de crisis van de jaren tachtig de WAO-uitkering gebruikt voor werknemers die hun baan kwijtraakten. Waren deze werknemers in de WW beland, dan was dat voor hen minder gunstig geweest. Dit oneigenlijk gebruik van de WAO betaalden we met z’n allen en werd maar duurder en duurder. De gunstige WAO-uitkering stimuleerde de betrokkenen bovendien niet om aan het werk te gaan. De jongere generatie vindt dit mogelijk ongelooflijk: niet ziek zijn, niet hoeven solliciteren en tot je 65^ste een niet onaardige uitkering ontvangen. Dat veranderingen om dit oneigenlijk gebruik tegen te gaan vervolgens pas in 1995 ingingen is in de ogen van jongeren waarschijnlijk ook niet erg snel.’

Het is op de keper beschouwd heel vreemd dat Buurmeijer zo pessimistisch is ingesteld omdat deze huidige tijden van het tweede decennium van de 21^ste eeuw radicaal verschillen met de jaren negentig van zijn commissie en de daaraan voorafgaande decennia, waarin de WAO zo sterk kon ontsporen. Nu is er een eurocrisis en zijn de ratingbureaus bepalend in de mogelijkheden van (multinationale) bedrijven en naties, want zij bepalen de kredietwaardigheid van het concurrerende bedrijfsleven. Niet de huidige WIA als opvolger van de oude WAO kan nog boosdoener zijn, maar de nieuwe ‘WAO-kwestie’ zijn de huidige zorgkostenexplosies, en dat louter en alleen omdat er marktwerking is ontstaan en dat er dus binnen de medische industrie omzet moet worden gedraaid en dat betekent nooit minder werk en winst, maar werk genereren[1]. Anders is een arts een dief van zijn eigen portemonnee geworden. En bovendien heeft de politiek een andere denkfout gemaakt door de aanname dat zorgkosten in de hand gehouden kunnen worden. Zorgkosten zijn daarentegen een autonome factor, die zich niet laten beïnvloeden of manipuleren. Waarom? Dankzij de exponentieel gegroeide welvaart zijn er ook welvaartsziekten binnengeslopen, ontstaan doordat de gemiddelde burger door automatisering, vervoermiddelen minder in beweging komt en dat is heel slecht voor de gezondheid. Daar komen nog andere luxe-problemen bij, te weten de sterk gegroeide luxe-goederen-industrie van de tabak en alcohol, die desastreuze effecten hebben op de medische industrie. Met name de vaatchirurg heeft het in deze tijden zwaar vanwege doorrookte longen en de vele longziekten door zware rokers, die de wil en het doorzettingsvermogen niet hebben om van het roken af te komen. Deze gestresste maatschappij heeft ontspanningsmiddelen nodig om te overleven. Een andere zorgverzekering kan alleen uitkomst bieden. Beloon verzekerden met no-claim-kortingen, zoals in de autoverzekeringsbranche. Dan wordt de eigen verantwoordelijkheid gestimuleerd.

En dat Buurmeijer zich helemaal geen zorgen hoeft te maken wordt ook door een ander argument door Van Roessel gestaafd:

‘Interessant zal zijn of de sociale partners ook daadwerkelijk afspraken maken voor een derde jaar WW-uitkering. De loonkosten voor de werkgever mogen er niet door stijgen, want dat is voor menig bedrijf in slechte tijden niet te betalen en bovendien niet goed voor de concurrentiepositie van Nederland als geheel [als dat geen EU-argument is!…jwj]. Dus zullen de werknemers die een derde jaar willen dat uit eigen portemonnee moeten betalen.’

En ook het volgende psychologische signalement van de auteur mag niet worden vergeten:

‘Vorige week steeg het aantal werklozen tot recordhoogte. In de bouw gaat het slecht, in de journalistiek liggen de banen niet voor het oprapen, om naar twee voorbeelden te noemen. Zouden de werknemers in deze sectoren als ze daarover mee mogen beslissen daadwerkelijk kiezen voor een derde jaar WW? Iets verdedigen, zoals tot nu toe het geval was bij de discussie over de WW-duur, is anders dan een luxere versie tegen extra betaling in het leven roepen.’

Inderdaad, de toekomstige beperkingen van het ruimhartige vangnet van het zorgstelsel kan alleen in bedwang worden gehouden door de discussie wat te duur is te vervangen door zelfvoorzienend te zijn/worden door luxere versies van voorzieningen tegen extra betaling in het leven te roepen. Het vangnet zelf, zowel wat zorgverzekering als uitkeringen, dienen om het minimale bestaansniveau in leven te houden, maar alles wat daarboven uit komt, moet zelf betaald gaan worden. En de voorlichting in ons land hoe het in andere landen toegaat wat gezondheidswetenschappen en sociale voorzieningen betreft, is ook voor verbetering vatbaar. Hoe meer wij weten hoe gemiddeld primitief het in andere landen toegaat, hoe eerder wij bereid zijn meer kosten voor eigen rekening te nemen. Wij hebben het nog altijd beter dan in veel andere plaatsen ter wereld. Ons eigen vangnetstelsel wordt ook gemakkelijker geaccepteerd als er een inkomensafhankelijke zorgpremie wordt ingevoerd, zoals de PvdA heeft bepleit. Het was de kortzichtigheid vanwege afwezigheid van gevoel van rechtvaardigheid in VVD-kring – inhalige conservatief liberalen van de 19^e eeuw – die dat gedwarsboomd heeft. Premier Cort van der Linden, mijn held uit de vroeg twintigste eeuw, had er ook nooit mee ingestemd. Daarvoor zal ik het bewijs gaan zoeken!

En de jongeren van deze tijd zullen zich ook geen zorgen hoeven te maken over de kloof tussen oud en jong: over vijf jaar bestaat ons huidige sociale zekerheidsstelsel helemaal niet meer vanwege alle weeffouten die er momenteel inzitten en dus worden vervangen door een ‘maatpak’ die bij deze tijd hoort. Geen gecombineerde omslag- en kapitaaldekkingsstelsel meer, maar afhankelijk van een andere en misschien wisselende demografische samenstelling van de bevolking. Het omslagstelsel is alleen bruikbaar in het tijdsgewricht met een bevolking met een ‘peervrucht-grafiek’, dus een grote jeugd en jonge bevolkingsomvang. Maar die peervrucht als gevolg van de na-oorlogse bevolkingsexplosie is nu in een omgekeerde situatie aanbeland: ouderen zijn het grootste bevolkingsdeel en jongeren zijn in de minderheid. Daarom moet ander financieringsstelsel worden ontwikkeld, en het probleem is uit de wereld.

---

[1] Zie: ‘Patiënt, kijk in de spiegel!’ (Nicole Besselink, in Katern de Verdieping/Trouw, 25 april 2013): “Marktwerking beloont het voorkómen van ziekte niet”, schetst hoofd financiën Jaap van der Woude. “We verdienen geld voor het behandelen van zieke patiënten. Maar moeten we niet juist preventie belonen om de zorg betaalbaar te houden? Moeten ziekenhuizen niet juist een beloning ontvangen voor de populatie in hun gebied die gezond blijft in plaats van voor het aantal behandelingen dat zij verrichten?” […] “Er is politieke en maatschappelijke draagkracht nodig om het aantal behandelingen en het aanbod van medicijnen te beteugelen”, zegt neuroloog en voorzitter van het stafbestuur Jack ten Holter. “Wij artsen kunnen niet zeggen: Mevrouwtje, dit medicijn is te duur. Of, meneer, we behandelen u alleen als u stopt met roken.” Voor zo’n ommezwaai zit het maatschappelijk tij ook niet mee. Dat bleek vorig jaar weer, Toen het College voor Zorgverzekeraars [CVZ] voorstelde om dure medicijnen voor de zeldzame ziekten van Pompe en Fabry niet meer te vergoeden. Na een golf van kritiek trok het college de plannen in. “Je mag de vraag niet stellen of behandelingen die weergaloos duur zijn, hun prijs wel waard zijn”, zegt Ten Holter.

Kritiek liberale #NRC op liberaal beleid illegaal verblijf VVD/PvdA #mensenrechten #EU

Tags

Eerste_Kamer, Staatsrecht

Lijkt het wetsvoorstel om illegaal verblijf strafbaar te stellen op Guantánamo Bay?

Pesterij en intimidatie (Commentaar NRC Handelsblad, 26 april)

Illegaliteit per definitie strafbaar stellen is ongewenst

‘In de PvdA is terecht de onrust over het wetsvoorstel om illegaal verblijf strafbaar te stellen. Het voorstel voegt niets toe, maakt een inbreuk op rechtsbeginselen, is niet doelmatig en treft de zwaksten op onredelijke wijze.’

 

Deze openingszin van het hoofdredactionele commentaar spreekt boekdelen. Dit alleen is dit de ‘liberale’ VVD onwaardig, maar als het juist is wat deze krant schrijft, namelijk dat er sprake is van inbreuk op rechtsbeginselen en niet doelmatig is, dan is dit het eerste wetsvoorstel dat op terechte gronden door de Eerste Kamer wordt afgewezen en door de regering wordt teruggetrokken. Nu maar afwachten of de senatoren de juiste wetstechnische weet aan te dragen om dit wetsvoorstel tot op de bodem af te branden. Dat heeft de Eerste Kamer waarschijnlijk voor het eerst in haar geschiedenis op terechte gronden een wetsvoorstel afgewezen. De regering rest dan niets anders dan het voorstel terug te trekken en met een beter geformuleerd voorstel terug te komen. En over staatssecretaris Teeven, die waarschijnlijk in eerste instantie politiek verantwoordelijk is, doen we maar het zwijgen toe. Hij heeft met dit voorstel zijn grote doelbewuste uitglijder gemaakt. Deze VVD is niet meer liberaal, zo bewijst dit wanproduct.

‘Illegalen worden standaard opgesloten in een ruimte van twee bij vijf meter, samen met één ander. Ze zitten zestien uur per etmaal ‘op cel’. Er zijn zeer beperkte bezoek-, telefoon- of internetmogelijkheden. Er is geen werk- of onderwijsaanbod. Maaltijden komen uit de magnetron. Handboeien worden routineus gebruikt. Wie zijn advocaat kan spreken, wordt eerst gefouilleerd. Dit regime is strenger dan in de gevangenissen. Nederland wordt er internationaal regelmatig om gekritiseerd.

[…]

’Daarbovenop wil dit kabinet illegaal verblijf als zodanig strafbaar stellen, te bestraffen met een boete. Wie na twee boetes nog niet vertrekt, pleegt daarmee een misdrijf en riskeert celstraf. De groep die helemaal niet kán vertrekken, komt zo in een perpetuum mobile van straf, boete en cel terecht.

[…]

‘Behalve inbreuk op normen van fatsoen en humaniteit betekent dit dat ook rechtsregels als proportionaliteit en redelijkheid worden geschonden. Of deze aanpak werkt, is niet bewezen. Een extra strenge vreemdelingenbewaring zorgt in ieder geval niet voor meer geslaagde uitzettingen.

Dat met kale ‘strafbare aanwezigheid’ in Nederland echter een grens wordt overschreden, voelen velen haarfijn aan. Dit gaat ook over mentaliteit en mensbeeld. Het kabinet ziet de vreemde mens per definitie als bron van overlast, criminaliteit en uitbuiting. Binnen de PvdA komt het ongenoegen hierover nu tot uiting. Er liggen afwijzende moties die morgen op het partijcongres worden behandeld. Er is een petitie met vele prominente neezeggers.

Inhoudelijk hebben ze gelijk. Of ze het politiek ook krijgen, kan alleen maar worden gehoopt.’

Los van de vraag wat het PvdA-congres morgen zal besluiten en of ook een concessie aan de coalitiepartner wordt gevraagd bij terugschroeven van dit onderdeel van het regeerakkoord, duidelijk is dat dit wetsvoorstel een beschaafd land onwaardig is en alleen daarom zal dit voorstel moeten worden teruggedraaid. Indien de VVD toch volhardt in dit bizarre idee, dan weten we dat de liberale vlag definitief een valse is die een verkeerde lading dekt.

Hoe bewaart de EU democratische waarden? #vk #rechtsstaat #EU

Tags

EU, Staatsrecht

EU moet de democratie bewaken (Marc Peeperkorn, Buitenland/de Volkskrant, 24 april)

Onttakeling Hongaarse rechtsstaat maakt pijnlijk duidelijk waaraan het ontbreekt in Europa

‘De voorgaande onttakeling van de Hongaarse rechtsstaat door premier Orbán, maakt het dezer dagen op pijnlijke wijze duidelijk: de EU bemoeit zich met vrijwel alles, maar niet met de grondslagen van de democratie. Een weeffout, vinden Nederland, Duitsland, Finland en Denemarken. Hun oplossing: meer macht voor Brussel.’

Deze inleidingszin is, op de laatste vier woorden na, juist geformuleerd. Alleen ‘meer macht voor Brussel’ is te onduidelijk geformuleerd. Het moet hier namelijk gaan om beïnvloedingsmacht, om ethisch-normatieve bijsturing van Europese waarden die klaarblijkelijk niet door alle lidstaten gedeeld worden. Als er binnen EU-landen de persvrijheid ingeperkt wordt, dan horen deze nieuwe lidstaten beseffen dat waar bijvoorbeeld landen als Burma en Rusland gekapitteld worden vanwege schending van mensenrechten, dat lidstaten als Hongarije ook tot de orde geroepen moeten kunnen worden.

‘Minister Timmermans van Buitenlandse Zaken legde zijn EU-collega’s deze week uit waarom hij zo enthousiast is om wezenlijke nationale bevoegdheden aan de Europese Commissie over te dragen. […] En hij kreeg, opvallend genoeg, brede steun: op een aarzelend Tsjechische minister na, verzochten alle bewindslieden de Commissie het idee van de vier initiatiefnemers op korte termijn uit te werken.

‘De Commissie beschikt over een breed en effectief arsenaal aan wapens om lidstaten EU-wetten te laten naleven. Die wetten hebben betrekking op heel veel zaken die de burger raken: van vis tot financiën, van graan tot geld, van dierziekten tot zwemwater. Maar over een goed functionerende rechterlijke macht, eerlijke agenten, redelijke termijnen bij rechtszaken en persvrijheid bestaat vrijwel geen EU-wetten.’

Deze ‘onevenwichtigheid’ binnen de EU-richtlijnen is natuurlijk logisch omdat de Europese wettenmachine nog pas enkele decennia bestaat en abstractere thema’s, zoals net genoemde, niet tot de eerste praktische prioriteiten behoren. Bovendien hebben geciteerde thema’s ook alles met de plaatselijke culturen te maken en zal er sprake zijn van een grote diversiteit over wat onder goed functionerende rechterlijke macht en eerlijke agenten wordt verstaan, om maar de eerste twee voorbeelden eruit te lichten. Zoals ons land in het verleden erg angstig was over de ‘machtige arm’ van Brussel over onze sociale zekerheid en de eigen nationale zeggenschap over bijvoorbeeld ons gedoogbeleid in verband met drugs. De heel praktische onderwerpen als vis, financiën, graan en geld zijn meestal minder tot onomstreden en laten zich dus sneller in wetten/richtlijnen ‘vertalen’.  Maar rechterlijke macht, persvrijheid en politieorganisatie zijn gevoelige thema’s, zoveel is duidelijk.

Als de verslaggever schrijft dat ‘een regering, zoals die van Orbán, die de democratische verworvenheden van haar onderdanen afknijpt’, dan kan nu ook worden vastgesteld dat dit soort problemen door de Europese Commissie voorzien had kunnen worden, omdat deze oude satellietstaten van de voormalige Sovjet-Unie [semi-]communistische regeringen bezaten, waarin vanzelfsprekend de persvrijheid aan banden lag. De toetreding tot de EU betekende dan ook dat deze ‘communistische’ culturen werden ingevoerd en nu kunnen we ons alleen maar verbazen dat tot heden alleen de Hongaarse republiek tot vraagtekens heeft geleid. Dit vraagstuk moet de Commissie dus met fluwelen handschoenen aanpakken, en vanzelfsprekend in overleg met de betrokken regeringen, maar wel met het juiste inzicht en kennis van culturele achtergronden van die landen. En het liefst zelfs via procedures bij het Europese Hof, omdat hier gerechtelijke uitspraken en vonnissen duidelijkheid bieden. Direct ingrijpen door de Commissie is kortom een verkeerde aanpak; er dient eerst diplomatiek geopereerd te worden, al was uit overwegingen van effectiviteit en prudentie. Maar deze door mij gesuggereerde oplossingsrichting komt overigens tot mijn verbazing niet overeen met de volgorde door Timmermans in het artikel wordt aangegeven. Uiteindelijk is de vaststelling van Peeperkorn wel juist:

‘IJzeren voorwaarde is dat de Commissie daadwerkelijk de bevoegdheid krijgt om op te treden. Praktisch betekent dat verlies aan soevereiniteit van de lidstaten op politiek uiterst gevoelige terreinen als politiek, justitie en media. Niet eenvoudig in tijen van toenemende euroscepsis en EU-moeheid. Dat juist Europees Commissaris Reding (Justitie) maandag een slag om de arm hield, is dan ook geen toeval.’

Hier is het maar de vraag in hoeverre er sprake is van verlies van soevereiniteit van een lidstaat. Even zo goed als er geen sprake is van nationaal verlies van ons budgetrecht bij de financiële richtlijnen over begrotingstekort en staatsschulden – want ieder land behoudt de vrijheid zijn eigen begroting samen te stellen, mits maar de grens van 3 procent niet overschreden wordt en op langere termijn een begrotingsevenwicht wordt nagestreefd, zo geldt dat ook ten aanzien van de hier genoemde thema’s. Hier geldt dus volgens mij een vaak genoemd misverstand over het kwijtraken van nationale soevereiniteit en het zou zinnig zijn als daar eens een nota over wordt geschreven in Brussel. Nog een andere verwarrende opmerking:

‘Natuurlijk zei Reding ‘blij’ te zijn met de plotse aanmoediging om meer macht naar zich tor te harken. Maar het vergt een wijziging van het Europese verdrag, voegde ze eraan toe. En dat komt al snel neer op een doodskus: een verdragswijziging is een riskant en langdurig proces en daarmee het beste excuus om iets niet te doen.’

Wonderbaarlijk is dat Reding hier tegenover Timmermans blijkt te staan:

‘Timmermans en zijn Duitse, Deense en Finse collega’s denken dat de Commissie ook zonder nieuw Verdrag democratisch dubieuze lidstaten de les kan lezen. Zijn wijzen graag op de snelheid waarmee de eurolanen hun begrotingsvrijheid hebben ingeleverd om de eenheidsmunt te redden [ander thema, niet te vergelijken met normale richtlijnen zonder crisisdruk, jwj]. Als Rehn in krap twee jaar tot begrotingstsaar kon worden opgewaardeerd, waarom Reding dan niet tot keizerin van de democratie?’

Het enige dat duidelijk is uit dit verslag is dat er veel, heel veel, te veel meningsverschillen bestaan binnen de Commissie en Raad van Europese ministers. Dat mag niet gebeuren en dat moet maar eerst eens worden aangepakt. Deze blog zal hopelijk tot een bredere meningsvorming hierover aanleiding zijn.

Handig misbruik van de oppositiepartijen door hoog spel van de Eerste Kamer #fd #EKdSG #staatsrecht #tweedeviool

Tags

Eerste_Kamer, Staatsrecht

Hoog spel van de Eerste Kamer (Laurens Berentsen, Economie & Politiek/fd, 24 april)

Primaat

‘De senatoren van CDA, D66, GroenLinks en ChristenUnie lieten onverminderd de dreiging in de lucht hangen dat zij langs politieke lijnen tegen kabinetsvoorstellen zouden stemmen. Hun partijgenoten ‘aan de overkant’ maakten daar handig gebruik van om concrete concessies af te dwingen.

Electoraal bleek dit echter geen succesvolle strategie te zijn. Bij de indirecte senaatsverkiezingen in 2015 keerden kiezers zich ook af van de vier middenpartijen die telkens de regering dwars zetten. Op at moment besloot het kabinet een nieuwe koers te varen. Ministers en staatssecretarissen werden niet meer in de gangen van het Tweede Kamergebouw gesignaleerd, bedelend om steun van deze of gene. Gezichten en humeuren in de Trêveszaal klaarden op. Bewindslieden gingen vol vertrouwen de confrontatie aan met de oppositionele senaatsmeerderheid.

Een enkele keer hield die meerderheid voet bij stuk. Dan schoot zij een wetsvoorstel van geringe betekenis af. Maar bij de echte krachtmetingen durfden de onwillige senatoren de meerderheid in de Tweede Kamer en de hoon van de publieke opinie niet te trotseren. Zij schikten zich in hun lot de tweede viool te spelen.’

In dit mooie toekomstbeeld met een versterkte coalitie VVD-PvdA in 2017 als metafoor schetst de politieke redactie van HFD de afstraffing van het misbruik dat de Eerste Kamer maakt van de huidige situatie dat de regering met een handjevol meerderheidsstemmen in de Tweede Kamer moet worstelen met de achterhaalde politieke verhoudingen in de senaat. Berentsen schat dat de senaat in maart 2015 bij de provinciale verkiezingen nog sterker in handen van de oppositie komt, maar dan door winsten van PVV, 50Plus en Partij voor de Dieren. Dat zou kunnen gebeuren, maar zeker is dat het CDA de eerste partij is uit ‘de oude doos’ die langzaam maar zeker geheel ten onder gaat. En D66 is electoraal nooit zo sterk in verkiezingsuitslagen, want in peilingen altijd veel beter.

Maar het zou een verademing zijn als de coalitie inderdaad de confrontatie zou aangaan met de oppositionele senaatsmeerderheid, al is het triest dat een politiek verslaggever zich in dit scenario genoodzaakt voelt om over ‘onwillige senatoren’ te schrijven. En: ‘Zij schikten zich in hun lot de tweede viool te spelen’, alsof het om een echt lot gaat… Het blijkt dus geen eer om senator te mogen zijn, want zij dragen hun lot uiteindelijk gewillig… De politieke crisis is hiermee mooi beeldend omschreven.

#EersteKamer zonder vetorecht bevestigt de taak van kwaliteitscontrole #nrc #staatsrecht @ruardganzevoort

Tags

EersteKamer, Staatsrecht

Eerste Kamer zonder vetorecht (Rudy Andeweg, Opinie/NRC Handelsblad, 24 april)

Bij een politieke instabiliteit die is te vergelijken met die in Italië is het veto van de senaat op wetsvoorstellen onwenselijk.

‘Na 2010 is dit echter al het tweede kabinet dat geen meerderheid heeft in de Eerste Kamer. Het heeft het merkwaardige gevolg dat met oppositieleiders in de Tweede Kamer onderhandeld wordt over draagvlak in de Eerste Kamer, in het vorige kabinet met SGP’er Van der Staaij op de achterbank van Ruttes dienstauto, dit jaar met andere fractieleiders over het woonakkoord. De situatie is ernstiger dan een eeuw geleden [onder Cort van der Linden als premier].’

De auteur Andeweg, hoogleraar politieke wetenschappen, gebruikt hier een juist gekozen bijwoord, ‘merkwaardig’ gevolg. Onderhandelen met oppositieleiders is namelijk in feite in de context van de senaat een bizarre ontwikkeling, dat dus onder het eerste kabinet-Rutte noodgedwongen ingang heeft gevonden. Bizar? Jazeker, doordat er op politieke gronden onderhandeld gaat worden, terwijl de Eerste Kamer geen recht heeft om politieke initiatieven te nemen aangezien dit recht is voorbehouden aan de Tweede Kamer. De Eerste Kamer is louter wetsgevingscontroleur, die zoals Andeweg aanhaalt de rechtstatelijkheid, consistentie en uitvoerbaarheid controleert en dus helemaal niet hoeft te onderhandelen om wetsvoorstellen aan te passen aan politieke wensen van oppositiepartijen. Rutte was op deze staatsrechtelijke dilemma’s bij zijn aantreden niet voorbereid en meende dat hij de hand uitreikend aan politieke opponenten wel tot overeenstemming zou komen. Historicus Rutte had in zijn studiejaren duidelijk geen blik geslagen in de vele boeken die Cort van der Linden heeft nagelaten als partijloos liberaal premier (tijdens WO1). En zijn adviseurs hebben ook niet nagetrokken hoe Abraham Kuyper in 1904, zoals Andeweg schrijft, een vijandige meerderheid in de senaat demonteerde. Een journalist mag bij Rutte nog eens navragen wat voor ambtelijke adviezen Rutte bij zijn aantreden heeft ontvangen van zijn raadsadviseurs bij Algemene Zaken. En of er ook staatsrechtgeleerden en parlementaire historici of politicologen zijn nagevraagd over oplossingsopties.

‘De Eerste Kamer is [dus tegen alle bedoelingen in] activistischer geworden. Het aantal door de Eerste Kamer verworpen wetsvoorstellen mag dan sinds begin jaren 70 niet gestegen zijn (ongeveer één per jaar), dat komt vooral doordat de regering de eer aan zichzelf houdt: het aantal in de senaat ingetrokken wetsvoorstellen is gestegen van 12 in 1972-1991 tot 30 in 1992-2011). Bovendien dwingt de Eerste Kamer de regering vaker tot een ‘novelle’, een nieuw wetsontwerp om tegemoet te komen aan kritiekpunten van de senaat. In 1074 oordeelde de Raad van State nog dat een spaarzaam gebruik van novelles niet strijdig is met het verbod op amendering door de Eerste Kamer, maar het groeiend aantal novelles begint op misbruik van het amendementsrecht te lijken. Dat geldt vooral voor novelles die niet bedoeld zijn om wetstechnische tekortkomingen te repareren maar om de inhoud van de wet te veranderen. Het aantal van zulke inhoudelijke novelles is bijna verdubbeld, van 16 in 1972-1991 tot 28 in de laatste twintig jaar.’

Hier staat een vreemde drukfout: ’misbruik van het amendementsrecht’. Dit kan niet zo bedoeld zijn, maar de juiste weergave is ‘misbruik van het amendementsverbod’. De Eerste Kamer bezit namelijk geen recht op amendement, maar kan alleen voorliggende wetsvoorstellen goed- of afkeuren. Het dat novelles gebruikt worden om in wetsvoorstellen in politiek inhoudelijke zin te wijzigen, is al helemaal een vreemde figuur en daar had de Raad van State toch een negatief advies op moeten uitbrengen. De raadselachtige situatie doet zich hier klaarblijkelijk voor dat de Raad van State ongetwijfeld negatief op heeft gereageerd of geadviseerd, maar dat deze adviezen niet tot de politieke journalistiek is doorgedrongen en dus nooit bekendheid heeft gekregen. Zo is een vraagstuk dat op zichzelf staatsrechtelijk duidelijk is, nooit als zodanig opgemerkt geworden en het gebruik van novelles is dus een eigen leven gaan leiden, als – mits – de Raad inderdaad inhoudelijke novelles heeft behandeld en gewezen op verkeerd gebruik hiervan.

Andeweg komt met twee structurele oplossingen voor het ‘gevangenschap’ of gijzeling van Ruttes kabinet:

‘Er zijn in feite slechts twee structurele oplossingen voor een verhoogd risico op incongruente meerderheden in de twee Kamers. Zijlstra lijkt te kiezen voor de meest radicale afschaffing. Daar is iets voor te zeggen. Zolang de Eerste Kamer bestaat zijn wij al zoekende naar een doel voor dit orgaan: adelskamer? Bolwerk voor de monarchie? Chambre de réflexion? Politiek tegenwicht? Goed beschouwd is een tweekamerstelsel alleen zinvol in een federaal bestel, waar zowel de landelijke bevolking als de deelstaten vertegenwoordiging behoeven. Maar van de Eerste Kamer een echte vertegenwoordiging maken van de wegkwijnende provincies zou potsierlijk zijn. Het risico van Zijlstra’s radicale keuze is echter dat het niet zal lukken. Het is eenvoudiger om de Koning uit de kabinetsformatie te verwijderen dan om de Eerste Kamer af te schaffen. De voor zo’n grondwetswijziging nodige tweederdemeerderheid lijkt zelfs met steun van de VVD niet binnen handbereik.

‘Zinvoller lijkt het om eindelijk werk te maken van een ander al vaak besproken hervormingsvoorstel: het afschaffen van het absolute veto dat de Eerste Kamer nu heeft over wetsvoorstellen. Gelijktijdig kan het recht worden ingevoerd om voorstellen ter heroverweging terug te kunnen sturen naar de Tweede Kamer. Die velt dan, eventueel na aanpassingen, een finaal oordeel. Ook dan is grondwetswijziging nodig, maar de haalbaarheid lijkt groter. Het terugzendrecht verzwakt de Eerste Kamer weliswaar als politiek orgaan omdat terugzending van wetsvoorstellen om louter partijpolitieke redenen hooguit vertraging oplevert. Maar tegelijkertijd versterkt het terugzendrecht de Eerste Kamer als chambre de reflexion waar wetsvoorstellen nog eens beoordeeld worden op rechtstatelijkheid, consistentie en uitvoerbaarheid. Nu stemmen regeringsfracties in de senaat vaak tandenknarsend voor wetsvoorstellen die zij eigenlijk niet vinden deugen, omdat zij de regering niet in gevaar willen brengen. Met het terugzendrecht is dat niet meer nodig en zullen Zowel regeringsfracties als oppositie in de Senaat zonder partijpolitieke keuzes te verwateren en de kwaliteitscontrole op wetsvoorstellen wordt versterkt. Waar is het wachten op?’

Op deze woorden van Andeweg valt verder niets af te dingen, maar waar hij rept over regeringsfracties die een wetsvoorstel goedkeuren om geen politieke problemen te veroorzaken, speelt het omgekeerde waarschijnlijk – moet onderzocht worden! – ook, te weten dat de senaat even sterk gepolariseerd stemgedrag vertoont als de collega’s aan de ‘overzijde’, waarmee bewezen zou zijn dat de Eerste Kamer in de dinsdagse praktijk van vergaderen even partijpolitiek stemgedrag vertoont in plaats van controlerend gedrag. De senaat heeft hiermee altijd weg kunnen komen dankzij het onopvallend werk van deze ‘controleurs’! De Eerste Kamer is dus daadwerkelijk misbaar! Ten tweede male: Waar wachten we op?