Vrijheid betekent een inperking van andere vrijheden (Column Jonathan van het Reve, Opinie & Debat/de Volkskrant, 14 augustus)
De bekende filmmaker Eddy Terstall vindt het geen goed idee om kinderen op kosten van de overheid religieus te onderwijzen. Hij wil het liefst dat kinderen goed, neutraal onderwijs krijgen, zonder indoctrinatie van welk geloof dan ook. Van Eddy Terstall mag iedereen geloven wat hij wil, maar kinderen moeten zo vrij mogelijk kunnen opgroeien, zodat ze later zelf kunnen bedenken of ze bij een geloof willen horen. Het lijkt Eddy Terstall daarom ook geen goed idee om meisjes van onder de twaalf al met hoofddoekjes op hun hoofd in de schoolbanken te laten zitten.
Allereerst merk ik op het bijna (ik ben wel degelijk vóór de aparte vermelding van vrijheid van godsdienst in de Gw, want onze samenleving kan mijns inziens niet zonder! Waarom niet: er breken weer gegarandeerd godsdiensttwisten los en de nieuwe strijd gaat tussen seculieren en gelovigen) geheel eens te zijn over wat Eddy Terstall en de mede-ondertekenaars van het pamflet hebben geschreven, en speciaal over religieus onderwijs (de gehele tekst van Vrij Links beschouw ik als briljant), leest de openingszin van Van het Reve dat het hier gaat om islamitische kinderen op kosten van de overheid islamitisch te onderwijzen. Maar omdat in de vervolg zin staat dat hij – Terstall – wil dat kinderen goed, neutraal onderwijs krijgen zonder indoctrinatie van welk geloof dan ook, vind ik de openingszin van de auteur veel te vaag.
Want hoe je het ook wendt of keert, het gaat om godsdienstvrijheid én de leerplichtwet en in dié combinatie met elkaar betekent het dat dat ieder schoolgaand kind neutraal onderwijs moet krijgen en dat alleen les in de islam niet bij neutraal onderwijs hoort. Want op katholieke scholen krijgen leerlingen ook niet alleen lessen in de katholieke geloofsleer, of de protestantse op christelijke scholen.
Over die hoofddoekenkwestie wreekt zich weer het feit dat de Tweede Kamer dit soort vraagstukken én dilemma’s nooit heeft afgerond in wetgeving en op die manier duidelijkheid heeft geschapen. Omdat dat een immer onopgelost probleem is gebleven, lijkt het eigenlijk heel verstandig om de Franse laïcitéwetgeving hier ter sprake te brengen en het liefst in te voeren, want dan is het direct afgelopen met die herkenbaarheid van religieuze symbolen.
En daar gaat Van het Reve mijns inziens ook de mist in omdat het geen kwestie is van de ene vrijheid tegen de andere inwisselen, want dat geldt op andere terreinen dan juist bij godsdienstvrijheid. Dat grondrecht is nog onvoldoende uitgewerkt en dat is ook niet onlogisch omdat de grondwetgever (regering en parlement) daar nog helemaal niet uit zijn, laat staan bereid zijn om juridische duidelijkheid te verschaffen, want dan sta je snel op de tenen van het restant aan christelijke politici in ons land.
Je zou hieruit kunnen concluderen dat Eddy Terstall het beste voorheeft met kinderen, en dat hij de vrijheid van het individuele kind zelfs belangrijker vindt dan het recht van ouders of religieuze organisaties om hun leer al vanaf de kleuterschool in onschuldige hoofdjes te masseren. Dat zou kunnen. Een andere mogelijkheid is dat Eddy Terstall stiekem een racistische fascist is, die onder het mom van linkse progressie probeert om Wilders en Baudet te helpen om Nederland te zuiveren van alles wat islamitisch is.
Waar de auteur de insinuatie of neutraler, de optie te benoemen waar dat Terstall een racistische fascist zou (kunnen) zijn, is mij een raadsel, maar dat schijnt ook weer mogelijk te zijn van de vrijheid van meningsuiting, en dat is weer een zijspoor, want niet in te passen in eerder genoemde vrijheid van godsdienst en leerplichtwet en dus onderwijsvrijheid. En dat het mogelijk een poging van Terstall is om Wilders en Baudet de wind uit de zeilen te nemen, is bijna een domme opmerking aangezien Terstall ervaren genoeg is om te weten dat zo lang het islam-debat oneindig kan blijven doorwoekeren (als een veenbrand), daar toch geen oplossingen voor denkbaar zijn vanwege het parlement dat zichzelf schaakmat zet door besluiteloosheid op dit vlak. De Kamerfracties blijven immers steeds hun oude grammofoonplaten afdraaien en dat schiet dus niets op. Hoe lang wordt al niet rondgebazuind dat de politiek tonnen boter op het hoofd heeft zitten? En dat is juiste constatering!
Toen Eddy Terstall en zijn drie medestanders van ‘Vrij Links’ hun manifest publiceerden (O&D, 17 mei), werd al duidelijk dat aardig wat mensen meer voelen voor de tweede theorie. Maar uit de reacties op het interview van Terstall en oud-PvdA-Kamerlid Keklik Yücel dat afgelopen weekend in Vrij Nederland stond, wordt duidelijk dat er echt iets heel erg verkeerd is gegaan in onze maatschappij. Er blijken namelijk Heel Veel mensen te zijn die oprecht geloven dat een pleidooi tegen religieus onderwijs en hoofddoekjes op de basisschool niet anders bedoeld kan zijn dan als verkapte maatregel tegen moslims.
Dit soort beweringen worden alleen mogelijk gemaakt door de lafheid van de Kamer om eindelijk een afsluitend debat in ‘s lands vergaderzaal te voeren. Nergens anders door. De chaos is troef in het parlement sinds populisme zijn intree heeft gemaakt en allerlei kulverhalen kunnen worden opgehangen. En de rest van de opvattingen van de auteur zijn even vermoeiend als ze hierboven al waren, en daarom haak ik hier verder af met het geven van commentaar. Zinloos met zulke columnisten.
Een oorzaak van die reflex is precies de stammenstrijd waar Terstall en de zijnen tegen protesteren. Die debatverzuiling heeft ervoor gezorgd dat als een standpunt of onderwerp eenmaal ‘geclaimd’ is door een bepaald kamp, niemand het daar in het andere kamp mee eens mag zijn. Nou ja het mág wel, maar het is verdacht. Kritiek op de islam is nu eenmaal rechts, zoals kritiek op het christendom links is. Inhoudelijk gezien slaat dat nergens op, maar zodra iemand ervan afwijkt, krijgt hij de wind van voren. Terstall is links, maar als hij iets doet wat de islam zou kunnen schaden, wordt hij behandeld als een GroenLinkser die pleit voor kernenergie. Maar op rechts is hij ook niet welkom, want daar zijn de christelijke scholen juist weer heilig.
Een extra probleem voor Terstall is dat je mensen niet kwader kunt krijgen dan door iets over de opvoeding van hun kinderen te zeggen. Eén opgetrokken wenkbrauw als iemand zijn peuter aanmoedigt in het pierenbadje te schijten, kan tot hysterische woede leiden, dus het is niet zo gek dat hele volksstammen boos worden als iemand zegt dat hun liefdevol opgebouwde curriculum in feite schadelijke indoctrinatie is. Terstall pleit voor vrijheid, maar hún vrijheid dan? Mogen zij niet zelf weten met welk petje of lapje hun kind het gelukkigst wordt?
Helaas voor Terstall is dat de betonnen muur waar het debat zich altijd weer op stuk rijdt: mag je vrijheden afpakken om de vrijheid van anderen te waarborgen? Vrijwel iedereen antwoordt daar volmondig ja op. Of nee, als zijn eigen vrijheden in gevaar komen. Aan de ene kant is dat begrijpelijk, en kun je niet ontkennen dat zulke afwegingen vaak hondsmoeilijk zijn. Aan de andere kant betekent vrijheid bijna per definitie een inperking van andere vrijheden.
Mijn vrijheid om anderen te ontvoeren en jarenlang gevangen te houden in mijn woning bijvoorbeeld, is ernstig beknot in dit truttige landje. Maar daar zijn we aan gewend. Verreweg de meeste mensen vinden het prima dat ontvoering strafbaar is. En dat ik mijzelf de beste chauffeur van het oostelijk halfrond vind, betekent niet dat ik mijn zoontje zonder gordel door de auto mag laten kruipen. De verkeerswet beknot mijn vrijheid, omdat mijn kind nog niks snapt van de wetten van Newton.
En terecht. Het verplichten van inentingen zou in dat opzicht ook volstrekt logisch zijn, maar omdat zowel God als progressieve Facebook-moeders daar meningen over hebben, zal het niet snel gebeuren. Net zoals er, dankzij Kamp Links en Kamp Rechts, in Nederland nog heel lang kleine meisjes met hoofddoekjes naar school zullen moeten.
