Sandra Olsthoorn • Ondernemen/fd, 1-3-18
Na jaren van experimenten, vage beloftes en marketingpraatjes is het nu echt bijna zo ver. Het nieuwe, nog veel snellere mobiele internet 5G is technisch voldoende uitgedokterd en trekt de echte wereld in.
Telecombedrijven zijn begonnen met serieuze investeringen en binnen een jaar zullen de eerste commerciële 5G-lanceringen een feit zijn, klinkt het deze week op de grootste telecombeurs ter wereld, het Mobile World Congress in Barcelona.
5G, nu nog sneller internet…
Maar tussen alle borstklopperij door dringt zich meteen de volgende vraag op: wat gaan we eigenlijk met dat supersnelle internet doén? Natuurlijk, mobiel internet op telefoons zal nog veel sneller worden, maar 5G heeft juist altijd de belofte bij zich gedragen de hele wereld te verbinden. Alles wordt mobiel. Maar wat kunnen en willen we daar dan mee? En welke partijen gaan daar op welke manier geld mee verdienen?
Weinig concrete zakelijke modellen
Het gebrek aan concrete toepassingen en uitgedokterde verdienmodellen is een van de belangrijkste vraagstukken over 5G op dit moment, stelt Stuart Revell in een sessie over de vraag of 5G zijn beloften waar kan maken. Revell is technologieconsultant en doet met de Universiteit aan Surrey onderzoek naar toepassingen van 5G. ‘De auto-industrie kan goed verwoorden wat ze wil met 5G. Maar wat gaat de gezondheidszorg met de nieuwe mogelijkheden doen? Van dat soort sectoren horen we nog veel te weinig.’
Europa mist de boot
Het gebeurde bij de introductie van 4G en het gaat nu ook weer gebeuren: Europa gaat hopeloos achterlopen met de introductie van 5G, de nieuwste techniek die het internet nog veel sneller zal maken. Die waarschuwing gaven de bestuurders van de telecombedrijven deze week af aan de Europese Commissie. Ze deden dat op een besloten sessie op het Mobile World Congress in Barcelona.
De centrale vraag is natuurlijk waaraan het ligt dat de EU de boot gaat missen. Vooraf was al duidelijk dat de Lissabon-belofte – dat EU technologisch het meest superieure continent zou worden [https://nl.wikipedia.org/wiki/Strategie_van_Lissabon ] – op grootspraak berustte. Achteraf moeten we ons afvragen wat de Brusselse strategie was om aanpassingen aan te brengen om die loze belofte alsnog enige realiteitsgehalte te geven. vermoedelijk is het antwoord dat de opgelopen spanningen binnen de EU als gevolg van de krediet- en eurocrisis onbestuurbaar hebben gemaakt op alle dossiers buiten de financieel-economische om. En op het laatste genoemde was het een kwestie van het standaard antwoord dat de gevestigde belangen van de landbouwsector zou worden geschaad als daar wijzigingen zouden worden aangebracht (laat staan doorgedrukt). Het gebrek aan realistische politiek heeft altijd de boventoon gevoerd en daarom heeft de EU de boot allang gemist. Maar hoe dat te herstellen? Andere politieke cultuur aanbrengen op basis van (technologische) visie in plaats van belangenbehartiging, die altijd achter de feiten aanloopt. Die halfslachtigheid ten aanzien van de Oost-Europese landen breekt de EU geheel op. Daaraan moet dus als eerste een einde aan komen.
De handicap van de EU is kortom een nieuw te vormen Unie, die via de EGKS van start is gegaan en die in het kader van gevestigde blokken als de VS, Rusland, Turkije en mondiale geopolitiek een gezicht moest ontwikkelen, is een ramp geworden, als het bespelen van de tweede viool zo genoemd mag worden.
Tot afgrijzen van de telecombedrijven lijkt Europa geen eenduidig beleid te gaan voeren rond de introductie van 5G. De lidstaten willen allemaal zelf bepalen op welke manier, wanneer en voor hoeveel geld ze het spectrum waarover dat internetverkeer moet gaan verlopen, gaan verkopen. Zo wil de industrie graag vergunningen voor zeker een jaar of twintig kunnen krijgen; dat zou nodig zijn om de miljardeninvesteringen te kunnen terugverdienen. Maar de lidstaten, die verwachten met veilingen vele, vele miljarden te kunnen ophalen denken aan veel kortere periodes.
Dit handelsspel kan in de EU dus op voorhand al niet gespeeld worden omdat de Unie daarop niet is berekend zoals hierboven uitgelegd.
De telco’s waren bij eurocommissarissen Andrus Ansip en Mariya Gabriel eigenlijk aan het verkeerde adres: de EU wil graag meer eenheid in beleid, maar de lidstaten willen op dit dossier de controle houden. Deze week staat in Brussel een overleg over het onderwerp gepland. Dan moet blijken of de EU de industrie meer tegemoet kan komen.
Een term die in Barcelona vaak valt is smart industry, ofwel slimmere fabrieken, waar alles met het internet verbonden is. Het lijkt een van de meest kansrijke toepassingen van 5G. Een directeur van het Duitse industriële concern Bosch schetst fabrieken waar robots vrij en zelfstandig bewegen, sensoren voortdurend de omstandigheden in een fabriek controleren en weer doorgeven aan een ander apparaat als ze een gek geluid waarnemen of waar nooit meer een onderdeel kwijt raakt omdat alles een sensor heeft. Veel kan nu ook al, maar 5G zal het makkelijker maken.
Wat houdt dat citaat “in fabrieken die ‘robots vrij en zelfstandig bewegen’” in? Want volgens mij, als niet-techneut, zijn dit suggestieve opmerkingen die nooit bewaarheid kunnen worden. Machinaal geproduceerde apparaten zoals ook robots en ‘smartmachines’ zijn en blijven immers geprogrammeerde machines die geen vrijheidsbegrip ‘kennen’ (en ook geen menselijk bewustzijn) én alleen beweging op ’instructies’, zoals door programmeurs ingevoerd. Meer moet er mijns inziens niet van gemaakt of ‘gezocht’ worden. Maar ik ben nu ook filosofisch aan het schrijven en niet technologisch, want dat gebied behoort niet tot mijn competentie.
Het hoofd technologie van conglomeraat General Electric, Sue Siegel, spreekt in een andere sessie de verwachting uit dat 5G de productiviteit, die eigenlijk al jaren niet meer stijgt, weer in beweging krijgt. Hoe? Daarop heeft ook dat Amerikaanse megaconcern het antwoord nog niet. De strategie van GE is om start ups te financieren om de oplossingen voor ze te bedenken. Dat heeft bijvoorbeeld geresulteerd in het ontwerp van een bril met virtual reality die in de fabriek kan worden ingezet.
De wedstrijd ligt weer open
De mogelijkheden van 5G zijn dus inmiddels echt, maar de concrete toepassingen nog vaag. Toch is, gezien ontwikkelingen in het verleden, de kans groot dat de gevolgen van de introductie van 5G immens zullen zijn. Telecomveteraan Glenn Lurie, die tien jaar geleden faam maakte door voor AT&T als eerste telecombedrijf een contract te sluiten voor verkoop van de iPhone, haalt nog maar eens een inmiddels beroemd staatje erbij: dat van de grootste bedrijven ter wereld voor en na de introductie van de smartphone. De top wordt nu gedomineerd door bedrijven die tien jaar geleden nog niet eens, of nog maar net bestonden. Gevestigde namen zijn weggezakt. Met 5G ligt de wedstrijd weer helemaal open, wil Lurie maar zeggen.
Het verwarrende van deze technologische ontwikkelingen is naar mijn inschatting dat de technologische miniatuurindustrie – ‘mini-industrie’ staat een beetje raar – een industriële revolutie meemaakt in de historische ‘serie’ die gestart is met de Eerste Industriële Revolutie in de 19e eeuw, die is opgevolgd door de Tweede (hoogbouw, elektriciteit, stoommachine), Derde (atoomenergie) en Vierde (massacomputergebruik/chipstechnologie en big-data-verkeer) in 20e eeuw en in die context nu de Vijfde van de nanotechnologie/medische neurologie, om maar te zwijgen van de kloontechnologie die naar mijn overtuiging berust op een misverstand. Mens en dier zijn volgens niet reproduceerbaar. Wel kunnen dieren zoals planten ‘gemendeld’ worden, want kruisingen uitproberen, maar ik heb nooit iets gelezen over resultaten.
Het verwarrende ligt alweer volgens mijn inschatting – want allemaal nog onbewijsbaar – vooral dat deze nieuwe sectoren veel meer mogelijkheden aan het prijsgeven zijn dan vooraf gedacht of bedacht kon worden. Het tijdperk dus van de onverwachte innovaties, die als ‘manna’ over de mensheid neerdalen.
Het wrange is daarbij dat de bedrijven die het hardst zijn geraakt door de introductie van 3G en 4G nu ook de rekening moeten gaan betalen voor de aanleg van de infrastructuur van 5G, namelijk de telecombedrijven. Zij investeerden sinds 2010 $1.200 miljard in mobiele netwerken om vervolgens te zien hoe hun verdienmodellen onderuit getrapt werden omdat consumenten massaal stopten met sms’en en bellen. Alleen in de VS gaan de telecombedrijven de komende jaren al $275 mrd uitgeven aan investeringen voor 5G, zei Lurie.
Alle standaard economische leerboeken mogen allemaal de prullenbak in en we zullen een nieuwe economische theorie of commerciële verdienmodellen moeten ontwikkelen.
Hoe komt informatie samen?
Maar zelfs als die toepassingen en verdienmodellen zijn uitgedacht dan blijven er nog genoeg vraagstukken over die eerst moeten worden opgelost voor we de beloften van 5G echt bewaarheid gaan zien worden. Bijvoorbeeld: als alles met elkaar verbonden is, hoe en bij wie komt dan al die informatie samen? Lurie: ‘Binnenkort weten je auto, je huis, je telefoon en je stad het op het moment dat je wakker wordt. Dat klinkt leuk, maar wie gaat zorgen dat met elkaar verbonden wordt?’
Hier worden klaarblijkelijk de wereld van de algoritmes bedoeld – naar ik aanneem tenminste – en dat is volgens mij ook alleen een technisch-statistische mogelijkheid die op die manier ook gebruikt kan gaan worden. Als je niet wilt dat je smartphone van al je activiteiten op de hoogte is en tips doorgeeft waar je je ‘voorkeuren’ kunt komen, moet je gewoon je smartphone uitzetten en thuis laten. Want dan kan het apparaat ook niets ‘signaleren’. Alleen een ouderwetse mobiel is voldoende om door te geven dat een afspraak niet op tijd bereikt kan worden vanwege autopech en dat de hulpdienst ANWB gebeld kan worden om de motorstoring op te lossen. Ik gebruik de smartphone dus al handzame computer thuis om ‘weetjes’ op te sporen voor mijn documentenproductie en blogs. Je kunt het dus volgens mij zo eenvoudig houden als je zelf maar wilt en je hoeft niet met overbodige technologie mee te gaan.
Het is (en blijft volgens mij) een kwestie van kiezen wat je zelf wilt doen of aanpakken. Ik durf te beweren dat ik niet word geleefd volgens al deze technologie maar alleen volgens mijn eigen levensplan en –schema die ik zelf heb bepaald en niet laat bepalen door maatschappelijke factoren, als ik maar binnen de bestaande wet- en regelgeving en bedrijfsbelang blijf. Om dit ‘heikele’ thema maar zo te benoemen.
Een vergelijkbaar scenario speelt met zelfrijdende auto’s. Als de ene auto met internet is verbonden via KPN en deze rijdt over een weg vol sensoren die zijn verbonden via T-Mobile, en de tegenligger communiceert met Vodafone, waar komt al die data dan samen? Telecombedrijven moeten meer met elkaar in gesprek over dit soort vraagstukken, en meer de samenwerking zoeken [in plaats van noodzakelijke] samenwerken dan ze nu doen, signaleert Lurie.
Het is maar de vraag of dit soort ‘mogelijkheden’ en ‘waarschijnlijkheden’ – laat staan innovaties per ‘ongeluk/toeval’ in de praktijk ook zo werken. Ik denk dat de verrassingsfactor iedere dag veel groter is dan deze FD-analyse schetst, hoe nuttig dit artikel ook is om tot een bredere horizon (proberen) te komen.
Wat misschien helpt is dat de operators het allemaal al een keer hebben meegemaakt met 3G en 4G. Misschien hebben ze uit die introducties een les geleerd. Maar hoe dan ook is het op jaarlijkse telecomfeestje in Barcelona in zekere zin ook een reality check. Goed, een belangrijke mijlpaal is bereikt met het grotendeels uitdokteren van de techniek. Dan moet de industrie nu bezig gaan met de andere, vele en grote vraagstukken waar een antwoord op moet worden gevonden.
En laten we vooral niet alle mislukte commerciële toepassingsmogelijkheden vergeten en dan hoef ik alleen maar de ICT-megaoperaties op alle ministeries maar te noemen om te beseffen hoe weerbarstig de praktijk is. Daar wil het niet vlotten en de vraag is ook hoeveel er in de praktisch management van het bedrijfsleven allemaal mislukt.
https://fd.nl/ondernemen/1243799/5g-is-er-nu-echt-bijna-maar-wat-gaan-we-er-eigenlijk-mee-doen