Tags
Richt systeem van strafrecht in op nieuwe werkelijkheid (Pieter van der Kruijs, Opinie/nrc.nl, 11-8-21)
Pieter van der Kruijs is oud-strafrechtadvocaat.
Rechtsstaat | Een rechtvaardige samenleving leunt niet alleen op juridische instituties. Er valt niet te ontkomen aan meer kroongetuigen en meer infiltratie, betoogt Pieter van der Kruijs.
Na de moord op Peter R. de Vries heerste er een gevoel van verslagenheid: als wordt aangedurfd zo’n coryfee op klaarlichte dag in hartje Amsterdam dood te schieten dan gaan de verantwoordelijke criminelen tot het uiterste. En wat dat uiterste is, dat wordt door hen bepaald.
De Vries ging door voor onverschrokken en onverzettelijk tegen onrecht, naast zijn stille bijdragen aan mensen met een achterstand. Ook zette hij zich in voor de bestrijding van zware criminaliteit. Daarom trad hij op als vertrouwenspersoon van Nabil B.
Wat onbesproken blijft en misschien wel ongezegd moet blijven is de inzet van met name randstedelijke advocatuur die als het ware het legale verlengstuk vormen van de ongekend zware criminelen, zoals Erik Heijdelberg in NRC (25/7) betoogde. Daarbij ging hij wel wat te ver door alle advocaten over één kam te scheren. De publieke instemming evenwel duidt op grote weerstand tegen de wijze waarop advocaten in dit soort zaken optreden.
Maffiakenner en journalist Roberto Saviano betitelde Nederland in NRC (31/7) als de grote witwascentrale van het criminele geld. Hij zegt niet te doelen op ons sterk institutionele kader dat, en ik voeg toe, formeel ons rechtsstatelijk gezicht bepaalt. Maar het gaat er niet om dat ons wettelijk systeem die instituties op juiste wijze vastlegt maar om de houding die (in)formele machthebbers ten aanzien van die instituties innemen.
Geen garantie
Hoe keurig ook vastgelegd, het brengt niettemin gemakkelijk mensen voort die zich weinig aan een formeel juist vastgelegde rechtsstaat gelegen laten liggen. Om met Simone Weil te spreken: onze op persoonlijke rechten gebaseerde wetgeving is geen garantie voor een rechtvaardige samenleving.
Saviano betoogt dat wij inderdaad legaal talloze bedrijven hebben aangetrokken die zich aldus wisten te onttrekken aan het vennootschappelijk regiem van de landen waar de bedrijven eerder waren gehuisvest. Het bracht en brengt ons veel rijkdom.
Op het netvlies heb ik nog het pleidooi van de minister-president tot afschaffing van de dividendbelasting. Vele bedrijven zouden zich dan tot ons land aangetrokken voelen en het zou veel arbeidsplaatsen opleveren.
Dit heeft twee valse gevolgen, namelijk dat niet de politiek maar het bedrijfsleven het beleid bepaalt en, ten tweede, dat waar wij dus al die winst boeken ergens anders verlies wordt gemaakt. Als bedrijfsleven naar ons land komt, dan verdwijnt het elders waarmee daar arbeidsplaatsen verloren gaan.
Criminelen hanteren op een ander niveau dezelfde tactiek, want zij willen meezeilen op de plek waar de financiën terechtkomen. Er ontstaat heel eenvoudig vermenging van de boven- met de onderwereld.
De constructies worden op de Zuidas bedacht door civiele topadvocaten en financieel deskundigen die al die legale constructies tot het ontgaan van belastingen bedenken. Wit geld is niet meer van zwart geld te onderscheiden omdat de herkomst zo ingewikkeld is gemaakt dat traceren ervan onmogelijk is.
- Onze op persoonlijke rechten gebaseerde wetgeving is geen garantie voor een rechtvaardige samenleving
Dat het proces tegen Ridouan T. traag verloopt, volgens Saviano, is ook een beetje te danken aan de inzet van strafrechtadvocaten die ervoor moeten zorgen dat alles wordt vertraagd en de resultaten worden geminimaliseerd. En ja, alles is zo ingericht dat er geen waarheid boven tafel komt, zeker niet dat T. opdrachtgever is, ook al dragen de moorden zijn signatuur.
Voor een rechtsstaat komt meer kijken dan een scheiding der machten, onafhankelijke rechtspraak en mensenrechten. Het gaat om een mentaliteit waarmee daadwerkelijk wordt ingezet op de deelname van iedere burger aan onze samenleving en dat de burger wederom het gevoel krijgt dat de overheid er voor haar en hem is en afstand neemt van een strategie die is gericht op maximalisering van het binnenhalen van geld, want daarmee worden verkeerde prioriteiten gesteld. Het is een achterhaalde manier van marktdenken dat leidt tot de dood in de pot.
Ooit overzichtelijke criminaliteit
Wat betekenen al deze woorden voor het strafproces tegen T. en soortgelijke zaken? Kan worden gesteld dat er geen recht voor de verdediging kan zijn om te onderzoeken of de (kroon)getuige betrouwbaar is, als zijn cliënt niets inhoudelijks verklaart? Mogen we eisen dat een dergelijk onderzoek pas mogelijk is als het onderzoek wordt gevraagd vanuit een andere kijk op de waarheid gebaseerd op wat die verdachte verklaart ten aanzien van de beschuldigingen in de tenlastelegging en het bewijs dat daar door het OM onder wordt gelegd? Wat de opsporing betreft zal volledig dienen te worden ingezet op kroongetuigen en infiltratie zoals wordt bepleit door de criminoloog Fijnaut.
Ons strafproces is ingericht op een ooit overzichtelijke criminaliteit, maar nu hiervan al geruime tijd geen sprake meer is en er een sterk onevenwichtige wissel wordt getrokken op ons systeem dat daaronder wel eens zou kunnen bezwijken, zal er nagedacht moeten worden hoe met deze zaken om te gaan zodat ze ook behapbaar blijven en geen onevenredige claim op ons strafrechtsysteem leggen.
Ik begrijp het tegenargument dat als hieraan wordt getornd, de rechtsstaat op die manier zal wankelen. Hoe dus tegen te gaan dat de rechtsstaat rechts- of linksom aan het wankelen wordt gebracht? Oud-hoogleraar staatsrecht Erik Jürgens heeft in de Volkskrant betoogd dat de moord op Peter R de Vries geen aanslag is op onze rechtsstaat, maar een schending van de openbare orde. Die visie is mij veel te statisch. Alsof het alleen maar gaat over de al of niet directe aantasting van onze instituties. Die instituties zijn zonder adequate materiële invulling levenloos.
*Zeer terechte kanttekeningen bij de huidige praktijk van het strafrecht en daar moet het roer worden omgegooid.