• About
  • Angela Merkel is de enige in de EU en het Westen die Poetin afdoende kan bestrijden @fd @MicheleWaard @eu #rusland #nieuwekoudeoorlog @TimmermansEU
  • AquariusPolitiek is de politiek van deze nieuwe eeuw
  • De economische werkelijkheid is veel weerbarstiger dan de wetenschappelijke trends doen vermoeden #nrc #economie #bedrijvigheid #economischegezondheid
  • Jeroen Dijsselbloem, de EUROCRISIS
  • Knetterharde economische oorlog om de heerschappij van dataverzamelingen @fd #ICT/algoritme #list&bedrog #eu
  • Nieuwe strategie van de oppositie: zo bot mogelijk optreden, want als er ledenvergaderingen van partijen het referendum (vooralsnog) alleen als bron van ellende zien vanwege misbruik ervan, dan kun je die partijen van arrogantie en elitair gedrag beschuldigen die democratisering tegenhouden via het ‘almachtige’ referendum; ‘Bravo’, knap bedacht en uitgewerkt en uitgespeeld!
  • Verband tussen ‘verbetenheid’ en wereldvreemd/fundamentalistisch idealisme @fd @eu @podemos #politiekefilosofie
  • Wat hebben we geleerd na tien jaar financiële crisis? @nrc @CoenTeulings #vroegoflaatopnieuwfalen #economischetheorie
  • Wiebes is het probleem niet, maar de bureaucratie en de opgejutte massa in Groningen door SP en PvdA en blindheid politiek @trouw #groningergas @tweedekamer
  • ‘#IMF: meer groei in #China leidt tot meer risico’ #fd #mondialeeconomischeverhoudingen
  • ‘Burgerdienst in ruil voor baan’

AquariusPolitiek

~ De nieuwe wereld

AquariusPolitiek

Category Archives: Energie

De toonzetting is dat de olie-industrie een ramp te wachten staat, terwijl we juist fossielvrij moeten worden @fd @clingendael #duurzaamversusfossiel #klimaatakkoordParijs @eu

15 Thursday Aug 2019

Posted by aquariuspolitiek in Energie, EnergiebeleidEU/DenHaag, energietransitie

≈ Leave a comment

Tags

politiek

Magische grens van 100 miljoen olievaten per dag wereldconsumptie in zicht (Coby van der Linde, Expert/fd, 15-8-19)

‘In de vooruitzichten van de World Energy Outlook van het Internationaal Energieagentschap (IEA) was het bereiken van deze magische grens al rond de eeuwwisseling voorzien. Nu lijkt het er alsnog van te komen, of misschien toch net niet. Meer slecht nieuws over de vraag naar olie in de tweede helft van het jaar kan het ‘feestje’ alsnog uitstellen.

Méér slecht nieuws, óf juist goed nieuws vanwege de noodzakelijke investeringen in duurzame bronnen als zon, water en wind (en potentieel geothermie). En bestrijding van olieverslaving van de mensheid!

https://fd.nl/opinie/1312438/magische-grens-van-100-miljoen-olievaten-komt-in-zicht-of-niet

Schone energie opwekken dankzij mysterieus plasma @scientias #duurzameenergie

31 Friday May 2019

Posted by aquariuspolitiek in alternatief is kernfusie, Duurzaamheid, Energie

≈ Leave a comment

Tags

politiek

‘Plasma is de meest voorkomende vorm van materie in het universum en is zeer onstabiel en elektrisch geladen. Ook de zon bestaat uit dit plasma. Toch blijft de materie een mysterie; vooral omdat we dit plasma niet zo goed op aarde kunnen bestuderen. Wetenschappers hebben nu grote radiotelescopen en ultraviolette camera’s op de zon gericht, om deze ‘vierde aggregatietoestand’ van materie beter te begrijpen. Want dit zou weleens deuren kunnen openen naar nieuwe manieren om energie op te wekken.

Zon

‘Hoewel het grootste gedeelte van het universum bestaat uit plasma, kozen de onderzoekers ervoor om de zon onder de loep te nemen. “De atmosfeer van de zon is een broeinest van extreme activiteit,” verklaart onderzoeker Eoin Carley. “De temperatuur van het plasma kan wel oplopen tot 1 miljoen graden Celsius en deeltjes reizen er met bijna de snelheid van het licht.” Met behulp van grote radiotelescopen konden de onderzoekers daarom precies volgen hoe het plasma zich onder de extreme omstandigheden gedraagt.

Plasma

‘De onderzoekers kwamen erachter dat het plasma op de zon vaak licht uitzendt dat pulseert als een vuurtoren. “We weten hier al decennialang lang van af, maar nu is het voor het eerst gelukt om deze radiopulsen te visualiseren,” zegt Carley. “Hierdoor konden we precies zien hoe het plasma onstabiel wordt in de atmosfeer van de zon.”

Kernfusie

‘Het onderzoek kan de basis vormen voor fusie-energiecentrales; generatoren die energie opwekken die veel veiliger, schoner en efficiënter zijn dan kernenergiecentrales. In fusiereacties versmelten twee lichte atoomkernen, waardoor een zwaardere atoomkern ontstaat (dit in tegenstelling tot kernsplijting, waar atoomkernen zich splijten in lichtere kernen). “Fusie is stabieler en veiliger en het vereist geen hoogradioactieve brandstof,” zegt onderzoeker Peter Gallagher.

Fusie-energie

‘Fusie-energie heeft veel voordelen. Zo zou het bijvoorbeeld veel meer energie per hoeveelheid brandstof leveren dan elke andere technologie op dit moment. Daarnaast stoot het geen broeikasgassen uit en levert het ononderbroken energie (in tegenstelling tot windenergie, of zonne-energie).
‘Echter zijn er nog wel wat problemen te overbruggen. “Het probleem is dat het plasma heel onstabiel is,” zegt Gallagher. “Zodra het plasma energie begint op te wekken, schakelt een of ander natuurlijk proces de reactie uit. Door echter te leren hoe het plasma rond de zon onstabiel wordt, kunnen we erachter komen hoe we het op aarde kunnen beheersen.” Ondertussen bouwen de onderzoekers alweer aan een nieuwe radiotelescoop om het plasma in de atmosfeer van de zon in nog meer detail te bestuderen.

Bronmateriaal:
“Scientists uncover exotic matter in the sun’s atmosphere” – Trinity College Dublin (via EurekAlert)
Afbeelding bovenaan dit artikel: pixel2013 / Pixabay

Kunnen we dankzij mysterieus plasma in het heelal straks schone energie opwekken?

Is nucleair wel terug op de agenda na een proefballon van Dijkhoff? Neen, want prioriteit is eerst beheersing van exorbitant consumentisme en terugdringen van vliegverkeer door kerosinetaks @nrc @ad #kernenergiegeenduurzameenergie #transitie (dl1)

10 Saturday Nov 2018

Posted by aquariuspolitiek in Energie, energietransitie, kernenergie, politiek

≈ Leave a comment

Tags

politiek

Nucleair is terug op de agenda (Erik van der Walle, vooraan/nrc.nl, papieren editie, 10-11-18)

Nucleair is weer terug op de agenda (digitale kop)

Vragenstuk Kernenergie staat weer op de agenda, nu Klaas Dijkhoff een lans brak voor de bouw van nieuwe centrales. Ook voor Wiebes is het „geen taboe.”

Uit deze nrc-analyse blijkt dat Klaas Dijkhoff de rechtervleugel van zijn partij heeft willen bedienen door kernenergie weer te noemen als deelnemer aan de klimaattafel, terwijl uit de onderstaande analyse blijkt dat het zinloos is.

De gele buttons en stickers met het zonnetje en ‘nee bedankt’ kunnen van zolder gehaald worden. Kernenergie staat weer op de politieke agenda, nu Klaas Dijkhoff een lans heeft gebroken voor de bouw van centrales. Eindelijk, zeggen de voorstanders. Volgens de VVD zou kernenergie in elk geval deel moeten uitmaken van de klimaatgesprekken die nu worden gevoerd. Die gesprekken leiden, als het allemaal goed gaat, in december tot een klimaatakkoord, waarmee de komende twaalf jaar de uitstoot van CO2 moet worden gehalveerd. En omdat kerncentrales geen broeikasgassen uitstoten, is volgens Dijkhoff dit het moment om over meer kernenergie te praten.

Kernenergie en kernfusie mogen alleen deel uitmaken aan de klimaattafels als de thema’s van ons eigen consumentengedrag en de taksvrije kerosine in het vliegverkeer worden aangepakt. De politiek durft zoals gebruikelijk het overdadige consumentisme in het westen niet aan te pakken en gooit het dus op de zogenaamde duurzame kernenergie terwijl dit helemaal niet duurzaam is vanwege de gebruikte uranium. Ook speelt lithium als nieuwe optie momenteel mee, maar eerst zal het publiek bekend moeten zijn met de voor- en nadelen daarvan. Mijn bezwaar tegen kernfysici is dat ze ons in de maling nemen door niet alle risico’s juist te schetsen, zoals hieronder zal blijken.

Waarom is het zo lang stil geweest rond kernenergie?

CDA-leider Maxime Verhagen zette zeven jaar geleden de deur open voor een nieuwe centrale. Hij streefde als minister van Economische Zaken tijdens het kabinet Rutte 1 naar een Borssele 2 en stelde geld beschikbaar voor een snelle vergunningsprocedure. Delta, eigenaar van de Zeeuwse centrale, zou met het Franse staatsbedrijf EDF gaan bouwen, maar door de lage stroomprijs kwam er niets van terecht.

Dit is een zinloze opmerking omdat de achtereenvolgende kabinetten altijd de deur open hebben staan voor aanvragen van een nieuwe kerncentrale, maar geen energiebedrijf durft het aan vanwege het immer wankele draagvlak onder de bevolking. En zeker na de ramp met Fukushima is de zoveelste waarschuwing bij de bevolking stevig binnengekomen. Dus durft het bedrijfsleven dat risico terecht niet aan. En waarom wordt Maxime Verhagen in herinnering geroepen terwijl Fukushima van recenter datum is en een dus een grotere waarschuwing inhield.

Vervolgens bleef het stil rond kernenergie. Tot de uitspraken van Dijkhoff, rond de veelbesproken uitzending van Arjen Lubach. En hij kreeg direct de steun van onder meer PVV en, enigszins terughoudend, het CDA. Die partij hikt nog aan tegen de hoge kosten van een centrale. Die kost al snel 10 miljard euro.

Volgens de huidige CDA-leider, Sybrand Buma, kwam Dijkhoffs pleidooi wel erg laat. De gesprekken voor een klimaatakkoord waren dit voorjaar van start gegaan en, volgens Buma, inmiddels bijna afgerond. Minister Eric Wiebes (Economische Zaken en Klimaat, VVD) zei donderdag ook dat kernenergie geen optie meer is voor 2030. Het duurt wel tien jaar voordat je alle vergunningen hebt en met nog eens tien jaar bouwen zijn we een heel eind op weg richting 2040.

Waarom begint Dijkhoff nu over kernenergie?

Aanleiding voor het plotselinge enthousiasme was volgens de VVD het rapport vorige maand van het IPCC, het klimaatbureau van de Verenigde Naties. Dat publiceerde een reeks scenario’s die laten zien wat er moet gebeuren om de opwarming van de aarde onder de 2 graden te houden. In veel scenario’s maakt kernenergie deel uit van de ‘energiemix’. Het IPCC staat daar zeker niet alleen in; veel experts vinden het aandeel kernenergie (10 procent) in de mondiale stroomproductie te laag. Voor 2050, wanneer we 95 procent van de CO2-uitstoot moeten hebben teruggebracht, zijn nieuwe centrales wel een optie, vindt Wiebes. „Volstrekt niet uit te sluiten.”

‘In scenario’s maakt kernenergie deel uit van de ‘energiemix’’, zo staat hier te lezen, maar dus niet in alle, luidt de simpele conclusie.

Daarom is de timing van Dijkhoff niet zo vreemd. In het kader van het genoemde klimaatakkoord wordt door de zogeheten Klimaattafel Elektriciteit nagedacht over de toekomstige Nederlandse stroomproductie. Daar moet de basis worden gelegd voor een emissieloze stroomproductie in de toekomst. Kernenergie is tijdens de klimaatgesprekken „zeker geen taboe”, zei Wiebes donderdag nog in de Tweede Kamer. Dat de politiek de richting van de klimaatgesprekken aangeeft, is normaal. Over maatregelen als rekeningrijden en inkrimping van de veestapel wordt op last van het kabinet niet gesproken.

Dat kernenergie ‘geen taboe’ is, is voor de voorstanders meegenomen, maar om de tegenstanders – waaronder ondergetekende – te overtuigen dient eerst het algemene consumptiepatroon aangepakt te worden en ook het vele vliegverkeer, voor vele beroepsbeoefenaren als vakspecialisten die de hele wereld afreizen voor studieconferenties een onnodige luxe, want alles kan via moderne teletechnieken worden afgedaan. Ook dient eindelijk onze verkwistende consumptie te worden aangepakt aangezien ook daarin nog erg veel winst te boeken valt. In deze thema’s zit dus onderhandelingsmarge.

Wat zijn de grootste voordelen van kernenergie?

Moderne kerncentrales produceren veel stroom en stoten geen CO2 uit. Zijn ze ook goedkoop, zoals voorstanders zeggen? Dat is lastig te berekenen. Een centrale kost al gauw 10 miljard euro, maar als die decennia betrouwbaar stroom levert is dat te overzien. De centrale in Borssele viert dit jaar bijvoorbeeld zijn 45ste verjaardag en is ondanks zijn bescheiden omvang goed voor 3 procent van de stroomproductie.

Hierboven heb ik nog geen kanttekening geplaatst over de bouwkosten van minstens 10 miljard, exclusief de afbraakkosten die ook omvangrijk zijn en de aanloop van de wettelijke procedures, ook 10 jaar. Maar hoe staat het met de openheid en transparantie van de bestaande kerncentrales in de EU? Daarover horen we niets en we zijn dus ook niet bekend met alle incidentele ongelukken en feilen van de techniek. Het lijkt erop dat alle landen een afspraak met hun kerncentrales hebben gemaakt om alle incidenten geheim (‘radiostilte’) te houden. Het enige land dat wel regelmatig in het nieuws is, zijn onder zuiderburen. Als die centrale inderdaad volgens kernfysicus Kloosterman vanmiddag in het tv-programma dr Kelder en Co meldt dat deze (Doel en Tihange) nog steeds zijn goedgekeurd door het Atoomagentschap, dan kun je bij die controle ook vraagtekens plaatsen.

Het Planbureau voor de Leefomgeving concludeerde dat een extra kerncentrale in de toekomst jaarlijks 200 miljoen euro aan energiekosten kan schelen. Maar de belangrijke adviseur voor de regering gaf ook aan dat het moeilijk rekenen is. De bouw van centrales wordt vaak geteisterd door tegenvallers die in de miljarden lopen.

De vraag aan het Planbureau voor de Leefomgeving is of alle opties zijn doorberekend: (getijdenstromingen die plaatsvinden in iedere haven:) waterenergie, wind en (bodem of aard)warmte, zon en biomassa en -energie. Waarom worden niet plannen gemaakt om alle infrastructuurprojecten volledig met zonnepanelen te voorzien, en dienen er in iedere provincie naar oppervlakte een vaste norm wettelijk te worden vastgelegd, zodat alle inspraakronden geen algehele blokkades zullen opleveren en in alle redelijkheid de aanbouw zal kunnen plaatsvinden. Met deze inspraak is het ook als met referenda: alles wat aan regeringsmaatregelen kan worden tegengewerkt, wordt grootschalig omarmd. Dus niet alleen tegen de EU maar standaard tegen alles, alsof de SP en PVV op de drempel staan voor regeringsdeelname. Maar het is nog niet zover…

Verder zien voorstanders een cruciale rol voor kerncentrales weggelegd als Nederland in de toekomst zijn stroom vooral uit wind en zon haalt. In grijze en windstille weken – ‘het Elfstedenscenario’ – kan een kernenergie de noodzakelijke achtervang vormen. Daar staat tegenover dat kerncentrales, in tegenstelling tot gascentrales, minder gemakkelijk ‘op- en afschakelbaar’ zijn. Van gascentrales, die wel CO2 uitstoten, is het weer de vraag of Nederland die na 2030 nog in voldoende mate heeft.

Onder het vorige kabinet bleek dat Delta onder meer op eigen risico en bij al bestaande overcapaciteit een nieuwe centrale liet bouwen, en dat was duidelijk een misrekening, een managementfout. Als alle technische mogelijkheden door TU Delft en Eindhoven met hun whizzkids worden onderzocht komen we er ongetwijfeld uit.

Wat zijn de grootste nadelen van kernenergie?

Bedrijven zullen zonder staatssteun niet gaan bouwen: het gaat niet alleen om investeringen van miljarden, ook de exploitatie, zie Borssele, is met de huidige stroomprijs verliesgevend. Andere landen laten zien dat nucleaire energie een langdurige financiële betrokkenheid van de politiek vraagt. Illustratief is de in aanbouw zijnde centrale Hinkley Point C in Wales, eigendom van een Frans (EDF) en Chinees staatsbedrijf. Londen garandeert voor 35 jaar een stroomprijs die bijna het dubbele is van de huidige marktprijs. De kosten van Hinkley Point lopen dan naar verwachting op tot 35 miljard euro, terwijl de bouw ruim 20 miljard kost. In Frankrijk speelt het staatsbedrijf EDF een cruciale rol in de exploitatie. België laat zien waartoe halfslachtig energiebeleid leidt: cruciale centrales die de komende winter voor een groot deel niet functioneren.

Een sterke overheidsinvloed is op de liberale energiemarkt in Nederland moeilijk voor te stellen. Ook in Nederland worden miljarden aan subsidie verstrekt, maar dan vooral aan duurzame wind- en zonne-energie. En kernenergie mag dan geen CO2 uitstoten, duurzaam is zo’n centrale door het gebruik van uranium niet. Tegenstanders wijzen er op dat zo’n centrale tot uitstelgedrag kan leiden bij het kiezen voor duurzame technologie.

In ieder geval is sprake van uitstelgedrag op de aanpak van ons consumentisme, want ook dat dient mee te spelen aan de klimaattafels. Maar daarin is de politiek te laf omdat het kiezers kost.

En voor het kernafval is nog geen oplossing. Het staatsbedrijf COVRA (Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval) is verantwoordelijk voor het Nederlandse kernafval en lanceerde begin dit jaar het plan om in 2130 kernafval in kleilagen op te bergen, honderden meters onder het aardoppervlak. Tegen die tijd gaat het, zonder nieuwe centrales, om 170.000 vaten kernafval, waarvan zo’n 1.200 vaten hoogradioactief. Dat afval, afkomstig van Borssele en het al gesloten Dodewaard, kan tot honderdduizenden jaren radioactief blijven en schuiven we dus door naar volgende generaties.

Mijn intuïtie zegt me dat ‘kernafval in kleilagen op te bergen, honderden meters onder het aardoppervlak’ een schijnoplossing is want die hoge radioactiviteit straalt overal doorheen en daarvoor bestaat nog in de verste verte geen oplossing. Zelfs de kerncentrale 4.0 waar Kloosterman over sprak, is een illusie op dit terrein. Van de wetenschap en het innovatieve vermogen mogen we veel verwachten, maar geen onmogelijke uitkomsten. Daaronder valt het hoogradioactieve afval, dat ideaal is als strijdmiddel voor jihadisten. En dan laat ik toekomstige verkozen autocraten zoals Erdogan en Trump nog onbenoemd die met kernenergie aan de haal gaan vanwege hun volstrekt wispelturige en sinds laatstgenoemde ook zijn oncontroleerbare gedrag. Nucleaire wapen of zelfs kernenergie kunnen worden misbruikt onder het huidige gesternte, zoals Poetin dat met zijn eigen gasexporten heeft laten zien.

Ook het gevaar van een ramp speelt een rol in de discussie. De kans is niet groot, maar als het misgaat, kunnen de gevolgen immens zijn. Daar staat tegenover dat ook fossiele brandstoffen, sluipenderwijs, veel slachtoffers eisen.

Wat bedoelt de auteur hier met ‘sluipenderwijs’ gevaar van fossiele brandstoffen? Eerder met kernenergie bestaat het risico van generaties lange infecties.

Komt er naast Borssele (sluiting 2033) op afzienbare termijn een nieuwe kerncentrale?

Die kans is heel klein omdat de politieke wil ontbreekt. Er moet voor decennia een principieel en ingrijpend besluit worden genomen, en het huidige kabinet zal dat zeker niet doen. Dat de experts van het IPCC pleiten voor kernenergie vindt coalitiepartij D66 bijvoorbeeld geen doorslaggevend argument. Het VN-klimaatbureau kijkt naar een mondiale oplossing, maar Nederland kan volgens D66 beter profiteren van de winderige en relatief ondiepe Noordzee.

Vermoedelijk pleiten de experts van IPCC voor kernenergie omdat het CO2-vrije gehalte hierin een rol speelt, maar kernenergie op zichzelf is niet of zelfs verre van duurzaam. In tegendeel zelfs: levensgevaarlijk bij ongelukken. En een ramp die de aarde kan vernietigen als hoogradioactieve wolken vrijkomen. Dan bestaat de aarde niet meer. Dank u wel experts met uw wijsheid!

De houding van de liberale minister Wiebes – afgestudeerd naar eigen zeggen bij een ‘kernenergiehoogleraar’ – is veelzeggend. Hij laat het initiatief volledig bij marktpartijen, want de overheid is „geen exploitant, de markt moet het willen”. Maar investeringen van miljarden en structurele verliezen zonder forse staatsgaranties brengen geen energiebedrijf in beweging. Wat hij biedt, vertelde Wiebes donderdag aan de Tweede Kamer, is een loket waar de vergunning kan worden aangevraagd. „Daar ontvangen wij vergunningaanvragers met koffie en een koekje”. En zonder wachtrij.

Dat Wiebes ‘het initiatief volledig bij marktpartijen’ laat is vanzelfsprekend omdat het de partijlijn is, en hij heeft zich al eerder in Kamerdebatten voor deze energievorm uitgesproken. Maar dat kun je van rechtse partijen verwachten die niet denken en werken met nuances. Wie eerlijk naar kernenergie kijkt, weet dat de mensheid daar te vroeg aan begonnen is, en wel om de laatste wereldoorlog te kunnen winnen, omdat de vijand er ook aan werkte. Maar de mensheid is niet rijp voor kernenergie omdat zelfs alle fysici niet in de gaten blijken te hebben dat ze naar veilige kernreactoren kunnen fluiten.

Zolang hoogradioactieve afval bestaat en die zal nooit met een toverstokje verdwijnen, is kernenergie als bron onbruikbaar. Alleen kernfusie, zo leerde ik op school, is vanwege een fundamenteel ander proces, betrouwbaar te noemen. Maar dat blijkt erg moeilijk uitvoerbaar. Dat had ook voor kernsplijting moeten gelden. Helaas zijn we nu opgezadeld met een techniek van de gevaarlijke techniek die op zijn vroegst in de 22e eeuw veilig zal zijn.

Wordt vervolgd met het artikel over kernfysicus Klosterman in AD van vandaag.

https://www.nrc.nl/nieuws/2018/11/09/volstrekt-niet-meer-uit-te-sluiten-a2754660

‘Onze aanpak van klimaatverandering is failliet. Wanneer worden we wakker?’

27 Tuesday Mar 2018

Posted by aquariuspolitiek in Energie, klimaatprobleem, klimaatverdragParijs

≈ Leave a comment

Tags

klimaatprobleem

Jelmer MOMMERS, Correspondent Klimaat & Energie, de Correspondent, 24-3-18

# Toen ik collega Lex Bohlmeijer laatst vroeg hoe het ging, glimlachte hij en zei: ‘Met mij gaat het goed, met de wereld gaat het slecht.’

Dat gevoel heb ik ook. Donderdag maakte het Internationaal Energieagentschap (IEA) bekend dat de energiegerelateerde uitstoot van CO2 in 2017 weer is gestegen, na drie jaar stilstand. Dat is rampzalig nieuws.

Het IEA-rapport over energie en CO2.

We hebben nu al meer dan dertig jaar kennis over de mogelijk catastrofale gevolgen van de opwarming. De uitstoot zou maar één kant op moeten gaan: naar beneden.

Mensen zoals ik die bezorgd zijn over klimaatverandering, putten meestal hoop uit de snelle opkomst van duurzame energie. Maar de energievraag stijgt en 70 procent van de nieuwe energiebehoefte wordt nog altijd ingevuld door fossiele brandstoffen, aldus het IEA.

De concentratie broeikasgassen in de atmosfeer, die bepaalt hoe warm het op aarde is, stijgt navenant.

Na de aankondiging van het IEA ontstond geen grote commotie, geen verontwaardiging, er was geen persconferentie in Den Haag. Terwijl het IEA-rapport het failliet toont van de manier waarop de wereld met klimaatverandering omgaat – overheden, bedrijven én burgers.

Alle landen op aarde sloten in 2015 in Parijs een nieuw klimaatakkoord, om de opwarming te beperken. Maar naar verwachting behalen ze met hun huidige beleid maar ongeveer 30 procent van de uitstootvermindering die in 2030 nodig is om een veilig leefklimaat te behouden.

Geen multinational is bereid zijn eigen belangen te schaden om het klimaat te redden

Het bedrijfsleven kondigt gretig ambities aan, maar geen multinational is bereid zijn eigen belangen echt te schaden om het klimaat te redden. Fossiele-energiebedrijven blijven inzetten op meer olie en gas, terwijl ze allang weten dat ze het daarmee onmogelijk maken om de opwarming tot twee graden te beperken.

Wanneer heffen we die multinationals eens op? Of gaan hen beschouwen als criminele organisatie ten opzichte van de mensheid en de aarde zelf waarop al zolang roofbouw gepleegd wordt?

We kunnen de klimaatdoelen op ons buik schrijven als we de nu al bekende voorraden fossiele brandstoffen verbranden. Het is een vorm van geweld tegen onszelf en toekomstige generaties.

Deze suggestie van de brandstoffen zelf verbranden lijkt niet zo’n zinvolle suggestie, omdat er meer op het geweten van de mensheid gespeeld moet gaan worden.

En laten we eerlijk zijn: aanwijzingen dat burgers bereid zijn hun gedrag massaal om te gooien, zijn er nauwelijks. Ja, een deel van de maatschappij consumeert ‘bewuster’, leeft anders, maar op wereldschaal leidt dat er hoogstens toe dat we het klimaat iets minder snel kapotmaken. De mensheid danst op de rand van de vulkaan.

Het rapport van het IEA is een herinnering: de koers van de wereld is nog niet fundamenteel veranderd, terwijl dat wél nodig is.

En het beperkt zich niet tot het klimaat. Deze week werd ook bekend dat de plastic soep veel groter is dan gedacht en doorgroeit, en dat het biodiversiteitsverlies ongekend snel doorzet.

Nieuwe cijfers over de plastic soep in de Stille Oceaan, die 87.000 ton overschrijdt, lees je hier.

Het verlies van biodiversiteit bedreigt de mensheid, zeggen deze onderzoekers. De mensheid is de ‘bibliotheek van het leven’ aan het verbranden, zeggen de experts; er leven nog half zoveel dieren op aarde als in 1970.

Ik probeer meestal om clichématige vragen aan niemand-en-iedereen te vermijden, maar de laatste dagen schiet zo’n vraag toch steeds door mijn hoofd. Hoeveel van dit soort nieuws hebben we nodig voordat we écht collectief in actie komen?

De verleiding is om je wereld kleiner te maken, als je hoort dat het daarbuiten misgaat. De verleiding is: wegkijken. Ik geloof dat het beter is om eerlijk te zijn over hoe mis het is, omdat ‘het verzet tegen geweld begint met een opstand tegen de taal die dit geweld verhult’, zoals de Amerikaanse schrijver Rebecca Solnit eens schreef.

Solnit: Klimaatverandering is een vorm van geweld.

‘Het Nederlandse energiebeleid kan een stuk efficiënter en schoner’

27 Tuesday Feb 2018

Posted by aquariuspolitiek in Energie, EnergiebeleidEU/DenHaag, energietransitie, EU

≈ Leave a comment

Tags

Energie

Derck Koolen • Opinie/fd, 27-2-18

Opinie | Derck Koolen, London Business School en Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit Rotterdam

In de aanloop naar een nieuw Nederlands klimaat- en energieakkoord kwam minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat afgelopen week met meer details over de onderhandelingen om voor de zomer tot een akkoord te komen. Bijna 150 jaar nadat de eerste zonnecellen en elektrische windmolens werden uitgevonden, halen we in 2018 nog steeds geen 10% van ons totale energieverbruik uit hernieuwbare energie. Om versneld van het Groningse gas af te komen en de Europese doelstelling van 14% hernieuwbare energie in 2020 te halen, hebben we dus nog wel wat werk voor de boeg.

Maar al te vaak zien we echter dat de politiek voorbij lijkt te gaan aan de grote risico’s van een inefficiënte marktwerking bij de energietransitie. Van de ‘groen rechtse’ benadering van de energietransitie die Mark Rutte in 2008 naar voren bracht, blijft tien jaar later niet veel meer over. Het energiedebat dreigt zelfs verder gepolariseerd te worden, waarbij bijna alle partijen meedoen aan groen activisme en het creëren van onrealistische verwachtingen en doelstellingen.

Het potje van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat voor de subsidie Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) bedraagt dit voorjaar zo’n €6 mrd, gesteund door u en mij via een hogere energierekening. Dat is prima, ware het niet dat er daarbij bijna geen aandacht wordt besteed aan een efficiënte marktintegratie van duurzame bronnen en er allerlei averechtse grijze effecten mee worden gestimuleerd.

Er is wel degelijk een energietransitie gaande in Nederland. Zo wil de Rotterdamse haven voor de elektriciteitsproductie af van steenkool en zijn kolencentrales; zet de groei van elektrisch vervoer in de Randstad zich onverminderd door; en bouwt het Deense bedrijf Ørsted voor het eerst zonder subsidie voor de Nederlandse kust windparken. Bovendien hebben hernieuwbare bronnen natuurlijk het grote voordeel dat de wind en zon gratis zijn, en er dus geen dure kolen of gas uit het buitenland moeten worden ingekocht. Dit zijn allemaal positieve geluiden.

Maar tegelijkertijd krijgen we de laatste tijd ook om de haverklap te horen dat we als eindgebruiker meer zullen moeten gaan betalen voor onze energierekening. Dit jaar al met gemiddeld €70 per huishouden, en in 2030 zelfs zo’n €700 per jaar meer dan wat we nu kwijt, zo blijkt uit cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving. De grootste stijgende kostenpost zijn hierbij de heffingen die nodig zijn voor het stimuleren van klimaatmaatregelen en duurzame energieprojecten.

Bovenstaande tegenstrijdige berichten over de energietransitie tonen aan dat niet alleen de toename van duurzame bronnen de huidige energiemarkt ontwricht, maar zij tonen ook aan dat het beleid voor een duurzame integratie van hernieuwde bronnen tot nu toe onvoldoende doordacht was.
Dit beleid was teveel gericht op de oude traditionele markt waarin het nodig was om dure nieuwe technologieën, als zonnecellen en windmolens, te subsidiëren. Zonder subsidie zouden ze immers nooit competitief kunnen worden met de rest van de markt.

De laatste jaren zijn de ontwikkelingskosten van hernieuwbare bronnen echter sterk gedaald en groeit het aandeel van groene energie in de totale energiemarkt gestaag. Om een verdere groei van hernieuwbare bronnen te kunnen blijven stimuleren, moet er per saldo echter steeds meer subsidie naar hernieuwbare projecten gaan, aangezien de groothandelsprijs naar beneden wordt geduwd. Om voor het energienet voldoende flexibiliteit te garanderen en grote stroomuitvallen te voorkomen, betekent dit echter ook dat een deel van deze subsidie indirect naar grijze, dus níet-hernieuwbare, bronnen gaat. Althans, zolang er geen rendabele manieren zijn om energie langdurig duurzaam op te slaan en er meer aandacht komt voor groene flexibiliteit. Iets wat in het huidige energiebeleid amper aanwezig is.

Duidelijk is dat er voor het nieuwe Nederlandse klimaat- en energieakkoord deze zomer nog heel wat moet gebeuren. Niet met onrealistische doelstellingen en polemiek, maar met socio-economisch realisme. Daar heeft uiteindelijk ook de “gewone Nederlander” die wel wat voor het klimaat wil doen, maar daarbij wel op zijn portemonnee let, het meeste baat bij.

Eindelijk eens een van a tot z een relevant en zakelijk objectief verhaal over duurzame energie en de strijd met fossiele delfstoffenwinning.

[Derck Koolen is academische onderzoeker aan de London Business School en Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit Rotterdam.]

https://fd.nl/opinie/1243301/het-nederlandse-energiebeleid-kan-een-stuk-efficienter-en-schoner

Boeiende kanttekeningen van Wim Turkenburg op de opmerkingen van Jan Terlouw @volkskrant #energie #transitiefossielnaarduurzaam #politiek

17 Thursday Aug 2017

Posted by aquariuspolitiek in Energie, energietransitie, politiek

≈ Leave a comment

Tags

Duurzaamheid, Energie

Jan Terlouws peuleschil is loodzware opgave (Wim Turkenburg, Opinie & Debat/de Volkskrant, 17 augustus)

# De conclusie is duidelijk: overstappen op honderd procent duurzame energie, voornamelijk uit zon en wind, is onmogelijk binnen tien jaar te realiseren. Daarvoor hebben we de apparatuur, de energie, de mankracht, de infrastructuur, het geld en de maatschappelijke flexibiliteit niet.

Ook binnen dertig jaar is het, met de huidige kennis, kosteneffectief niet mogelijk. Daarom zullen we, om de klimaatdoelstelling van Parijs te halen, ook andere technieken moeten inzetten, waaronder het afvangen en opslaan van koolstof bij het gebruik van fossiele brandstof. Daarnaast zullen we het teveel aan CO2 dat in de lucht zit er de komende tientallen jaren weer uit moeten halen.

Met deze duidelijke opmerkingen zal ik niet de enige zijn die benieuwd is naar de reactie en kanttekeningen van Jan Terlouw hierop. Maar wat ook duidelijk is dat dit soort opiniebijdragen een veel effectievere dialoog met de samenleving opleveren dan de politieke debatten in de Kamer; vanwege de vastgeroeste opvattingen van zowel de fracties als de slaapverwekkende spreektoon van de huidige demissionaire minister van Economische Zaken. Laten we daarom nu weer een brede maatschappelijke discussie gaan voeren wat voor beleid effectief is en in dat kader gevoerd moet worden om een duurzaam energiebeleid van de grond te tillen. Het liefst binnen het gemiddelde tussen genoemde 10 en 30 jaar.

https://www.volkskrant.nl/opinie/jan-terlouws-peuleschil-de-overstap-op-hernieuwbare-energie-is-een-loodzware-opgave~a4511520/

‘Hoe de warmwaterbel onder Nederland ons gaat verwarmen’: eindelijk is het zover

25 Tuesday Jul 2017

Posted by aquariuspolitiek in Duurzaamheid, Energie, energietransitie, geothermie

≈ Leave a comment

Tags

Energie

Aardwarmte in plaats van aardgas

Schone energie die, als je het goed plant, eeuwig beschikbaar blijft. En we zitten erbovenop. Aflevering 3 van De Groene Revolutie: Nederland verwarmen met aardwarmte.

Door: Rene Didde, de Volkskrant, 25 juli 2017

Groene revolutie maar hoe dan?

De overgang naar een duurzame economie in Nederland is nu echt ingezet. We volgen het vallen en opstaan van pioniers en andere aanjagers op de voet.

‘Het is heel bijzonder’, zegt mevrouw Weerheim (81). ‘Je snapt er aanvankelijk niets van. Ze boorden buizen onder de weg, en zelfs onder deze flat. Er stroomt warm water doorheen.’ Het ruime appartement van mevrouw en meneer Weerheim in Pijnacker wordt niet verwarmd met aardgas of uit een elektrische boiler. Nee, het is warm water dat diep uit de aarde wordt opgepompt en van daar naar hun radiatoren wordt geleid. Meneer Weerheim (85) vindt het ‘behaaglijke en constante‘ warmte. Het warmwater dat de cv van de Weertheims vult, komt van tuinder Ammerlaan, hier verderop in het Westland.

De warmte van de aarde is eeuwig beschikbaar

Aardwarmte of geothermie is niets minder dan de belofte van een nieuw Groningenveld, maar dan met warm water of zelfs stoom in plaats van aardgas. ‘Of beter, verschillende kleine warmwatervelden verspreid over het land‘, zegt Frank Schoof, directeur van het Platform Geothermie in Delft.

En anders dan het aardgas zijn de warmwaterbronnen niet van fossiele oorsprong. Mits goed gepland, is de warmte van de aarde eeuwig beschikbaar. En bij het oogsten van de warmte komt amper CO2 of vervuiling vrij, aldus Schoof. Bovendien kan geothermie cruciaal zijn om autonoom te blijven ten opzichte van wispelturige energielanden als Rusland en het Midden-Oosten.

  1. Je kunt er zelfs mee douchen

Daar toont tuinder Leon Ammerlaan het geheim van de aarde

Douchen en warm water tappen is technisch ook mogelijk met de aardwarmte, maar dat gebeurt nog niet bij de familie Weerheim. ‘De elektrische boilers waren nog niet afgeschreven en vervanging is te kostbaar’, zegt Arne Swank, hoofd vastgoed van Rondom Wonen. De kleine woningcorporatie gaat later dit jaar verderop drie nieuwbouwcomplexen met 66 woningen bouwen. ‘En die zullen warm tapwater van zestig graden of meer ontvangen.’

Die nieuwe flatwoningen worden aangesloten op dezelfde bron, 2 kilometer verderop bij glastuinbouwbedrijf Ammerlaan. Daar toont tuinder Leon Ammerlaan het geheim van de aarde. ‘Kijk, hier komt een buis met water met een temperatuur van ruim 70 graden boven. En die buis daar brengt het water van 20 graden weer terug naar 2,2 kilometer diepte‘, wijst Ammerlaan. Het verschil van 50 graden warmte wordt geoogst door het aardwater door een warmtewisselaar te laten lopen, waar de overdracht naar het stadswarmtenet plaatsvindt.

Het 150 miljoen jaar oude water pompt Ammerlaan op met soms 200 duizend liter per uur. Dat bleek meer dan genoeg voor zijn zes hectare kassen, waar hij interieurplanten als palmen en yucca’s kweekt. ‘Ook een sporthal, zwembad en school zijn samen met de 470 woningen meteen aangesloten, net als een buurman met acht hectare kassen’, zegt Ammerlaan. Later dit jaar komen er nog andere glastuinbouwbedrijven bij.

  1. Maar prikken we de aarde niet lek?

Uit onderzoek uit de aardgasindustrie en uit – peperdure – boringen, blijkt dat heel Nederland over warmwaterbellen als die van Ammerlaan beschikt. Als andere tuinders soortgelijke coalities met woningbouwverenigingen, particulieren en kantoren beginnen, zijn we de aarde dan niet aan het lek prikken? Kan het Westland niet gaan zakken? Zowel Ammerlaan als Schoof bezweert van niet. ‘Per kerende buis brengen we evenveel afgekoeld water terug in de aardlaag als we eruit trekken. Er zijn nog nooit verzakkingen bij dergelijke diepe geothermieprojecten opgetreden‘, aldus Frank Schoof.

Het Staatstoezicht op de Mijnen denkt daar minder luchtig over. Recentelijk stelde het adviesorgaan van de regering dat de risico’s bij het boren naar geothermieputten ‘vergelijkbaar zijn met die in de olie- en gaswinning‘. De geothermiesector, pas tien jaar oud, moet volwassen worden. Het Staatstoezicht adviseert ‘terughoudendheid met geothermie in gebieden waar aardbevingen voorkomen als gevolg van de gaswinning‘.

Het water is gratis, maar de boringen kosten meer dan 3 miljoen euro

Schoof wijst erop dat de bron na dertig tot veertig jaar minder warm water gaat afgeven. ‘Erg is dat niet’, zegt hij. ‘We kunnen dan verderop een nieuw reservoir aanboren. Het gesloten warmtereservoir is na honderd jaar of meer ongeveer op de oude temperatuur. Die kun je dan weer aanspreken. Als we het goed plannen, kan Nederland eeuwen vooruit.’

Tuinders als Ammerlaan vormen voorlopig de voorhoede. Ze zijn op zoek naar een duurzame warmtebron met een stabielere prijs dan aardgas. Toch is het nog geen vetpot. Ammerlaan moest menigmaal naar de bank. ‘Het water is weliswaar gratis, maar de boringen kosten meer dan 3 miljoen euro per stuk. Als je misboort, kom je na een omslachtige procedure in aanmerking voor een vergoeding van de overheid.’

Ook de infrastructuur tussen zijn warmteput en de woningen als die van de familie Weerheim is prijzig. Ammerlaan heeft zelf geïnvesteerd in de buizen, maar op termijn kan hij aansluiten op de zogeheten Warmterotonde Zuid-Holland. Dat netwerk van warmwaterbuizen moet in 2020 liefst 350 duizend woningen en kantoren en duizend hectare glastuinbouw voorzien van warmte. In Rotterdam is al een deel aangelegd. Nu nog voedt afvalbedrijf AVR een buizenstelsel met de restwarmte die bij de verbranding van afval ontstaat. En er is restwarmte genoeg bij de industrie in het Rijnmondgebied. Als die allemaal aantakken, kan het net worden uitgebreid en kunnen woningen en kantoren in Den Haag, Leiden, Delft en Dordrecht ermee worden verwarmd.

  1. miljoenen huishoudens kunnen worden verwarmd

Alle woningen van het aardgas afhalen, zal 100 miljard gaan kosten

In de Metropoolregio Amsterdam, die zich uitstrekt van IJmuiden tot Almere, werkt ‘warmteregisseur’ Jan van der Meer aan soortgelijke ambities. ‘Warmtenetten hebben de potentie om 30 tot 50 procent van de 7,7 miljoen Nederlandse huishoudens van warmte te voorzien‘, zegt Van der Meer, die ook in de regio Nijmegen en Arnhem warmteregisseur is. Vooral in steden met veel hoogbouw heeft een warmtenet kansen.

Alle woningen van het aardgas afhalen, zal 100 miljard of meer gaan kosten, aldus Van der Meer. ‘Ik vergelijk het vaak met de wederopbouwperiode na de oorlog. Toen heeft Nederland soortgelijke bedragen geïnvesteerd. De energietransitie van nu vraagt hetzelfde. Gasleidingen eruit, warmtenetten erin, elektriciteitsleiding verzwaard in geval woningen geheel elektrisch worden verwarmd.’

De afvalovens zullen steeds minder te doen krijgen

De bestaande warmtenetten worden meestal gevoed met warmte die vrijkomt bij de elektriciteitsproductie, soms door aardgas te verbranden. Ook de warmte van afvalverbranders als ARN in Nijmegen vindt haar weg naar warmtenetten. ‘ARN kan met 35 duizend huishoudens bijna de helft van de woningen in Nijmegen van warmte voorzien. Bij industrie als Tata Steel in IJmuiden verdwijnt die warmte nu ongebruikt naar de lucht en het water. Die komt in de Metropoolregio mooi van pas.’

Afval zal steeds meer worden hergebruikt, dus de afvalovens zullen steeds minder te doen krijgen, beseft Van der Meer. ‘Op termijn kan aardwarmte de rol van industriële restwarmte overnemen. Elke kilometer die je dieper de aarde in gaat, stijgt de temperatuur met 30 graden. Op een diepte van 3 kilometer heb je al bijna stoom.’

600 duizend huishoudens, nog geen 10 procent van Nederland, krijgen warmte van een warmwaternet. Er zijn in Nederland 12 grootschalige warmtenetten met 230 duizend aansluitingen. Energiebedrijven als Nuon, Eneco en Essent leveren daarvoor warmte. Dat doen ze ook voor 300kleinschalige netten. Dan zijn er nog 6.600 kleinschalige netten eigendom van woningcorporaties, vve’s en projectontwikkelaars. Die kleine netten leveren warmte voor bijvoorbeeld een flat, of een tiental huizen in een blok.

Voor het zover is, moet nog veel onderzoek plaatsvinden. ‘Van ongeveer tweederde van Nederland weten we nog weinig van aardwarmte, onder andere in de regio Amsterdam’, zegt onderzoeker Benno Schepers van CE Delft, een onderzoeksbureau gespecialiseerd in duurzaamheid. Toch denkt ook Schepers dat de aardwarmte over twintig jaar miljoenen woningen kan verwarmen. ‘Ongeveer 50 procent van de huishoudens is geschikt voor een warmtenet, vooral in de Randstad.’

En het mag dan wat kosten, zo’n nieuw net levert ook wat op. CE Delft becijferde dat de Warmterotonde in Zuid Holland 4,5 miljard euro gaat kosten, maar gedurende haar levensduur 5 miljard euro oplevert in de vorm van besparing op aardgas, vermeden kosten aan het gasnet en een betere luchtkwaliteit.

Een nadeel lijkt wel dat een hele wijk mee moet doen met een warmtenet. Wat als een huiseigenaar eigenwijs denkt in warmte te voorzien met een zonneboiler, warmtepomp en zonnepanelen? ‘Gemeenten moeten keuzen maken per wijk en samen met bewoners tot besluiten komen‘, zegt Gijs de Man, voorzitter van brancheorganisatie Warmtenetwerk en directeur van het warmtebedrijf Purmerend. ‘Valt de keus op een warmtenet, dan kan een bewoner best voor helemaal elektrisch kiezen, maar dan moet hij de kosten voor de extra infrastructuur zelf betalen.’

Volgens De Man is er bij de verduurzaming van warmtenetten ook nog een slag te maken met biomassa. ‘Hier in Purmerend verstoken we snoeiafval van Staatsbosbeheer in een verbrandingsketel. Daarmee leveren we 80 procent van de warmte van het net. Uiteindelijk gaan we naar geothermie, de ultieme duurzame bron, met nul CO2-emissie.’

  1. Maar ‘dan moet de overheid wel de regie nemen’

Willen we er in de aardgasloze toekomst net zo warmpjes bij zitten als in het fossiele Slochteren-tijdperk, dan moet de overheid wel de regie nemen, zegt Frank Schoof. ‘Te beginnen door geen nieuwe aardgasleidingen meer aan te laten leggen en meer onderzoek naar geothermie te stimuleren. Ik zie ook een ‘100-puttenplan’ voor kansrijke velden in Nederland voor me. Als de overheid dit initieert, zal het belanghebbend bedrijfsleven investeren, inclusief de industrie die stoom nodig heeft. Het moet klaar zijn voordat het Energieakkoord in 2023 afloopt. Dan weten we tenminste hoe we verder kunnen.’

Bij aardwarmte ontbreekt het nog aan beleid en maatregelen, zegt ook warmteregisseur Jan van der Meer. ‘Die moeten er komen. Zonne- en windenergie kennen al jarenlang subsidieregelingen en voorlichtingscampagnes, waardoor we op steeds meer daken panelen zien. En wat ook helpt is natuurlijk een forse verhoging van de aardgasprijs, want er is vrijwel niet tegen de huidige gasprijs te concurreren.’

Twee alternatieven voor aardwarmte

Behalve warmtenetten zouden woningen ook helemaal op elektriciteit van de zon kunnen: all-electric. De voorwaarden zijn dat het om zeer goed geïsoleerde (nieuwbouw)woningen betreft met voldoende dakoppervlak voor zonnepanelen. De verwarming en het warme douchewater komen van een warmtepomp die energie uit de bodem of uit de lucht haalt en met een beetje elektriciteit opwerkt tot het gewenste niveau. Ongeveer 50 procent van de woningen kan all-electric.

Een ander alternatief is groen gas dat ontstaat door vergisting van bijvoorbeeld rioolslib, mest en groente- en fruitafval. Opgewerkt tot de kwaliteit van aardgas kan het gewoon in het bestaande aardgasnet en de bestaande ketels. Nadeel is dat niet meer dan 10 procent van de woningen met groen gas zijn te verwarmen. Het ligt meer voor de hand groen gas te benutten voor de industrie en de transportsector.

© de Volkskrant

https://www.volkskrant.nl/economie/hoe-de-warmwaterbel-onder-nederland-ons-gaat-verwarmen~a4507881/

‘Klimaat ondergrondse energiewinning is verziekt’, maar vragen blijven @fd #energie #duurzaam

21 Friday Jul 2017

Posted by aquariuspolitiek in Energie, energietransitie

≈ Leave a comment

Tags

Energie

Klimaat ondergrondse energiewinning is verziekt (Bert van Dijk en Carel Grol, In het nieuws/fd, 21 juli)

# Het klimaat voor ondergrondse energiewinning in Nederland is verziekt. Traditionele olie- en gasbedrijven staan onder druk door lage inkomsten en vooral door groeiend wantrouwen bij het grote publiek. Bij geothermiebedrijven, de groeiende sector van aardwarmte, is de veiligheidscultuur zwak.

Deze ‘zwakte’ komt in dit artikel slecht tot uiting. De vraag is eerder of de onder druk staande traditionele sector geen gelegenheidsargument is, maar waarschijnlijk wordt bedoeld dat nieuwe technieken om hoge investeringskosten vragen en dat is dus bij uitstek een subsidiekwestie die door de overheid kan worden geregeld omdat anders de Parijse klimaatnormen niet gehaald worden. Ons land is te lang verslaafd geweest aan de fossiele brandstoffen, waarschijnlijk doelbewust veroorzaakt door onze nationale trots Shell, die er flink aan verdiend heeft.

Deze waarschuwing komt van Harry van der Meijden, inspecteur-generaal van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). ‘We willen allemaal naar schone energie. Dat is goed. Alleen verwacht ik dat we fossiele energie nog decennia nodig hebben’, zegt hij.

Van der Meijden laat zich in dit artikel als een somberman kennen en de vraag is of hij geen informatie heeft ingewonnen bij alle klimaat- en energiefaculteiten in ons land. Het publiek is immers niet duidelijk te maken in deze tijd van grootschalige en technisch snel ingevoerde innovaties dat we ‘nog decennia fossiele energie nodig hebben’. Dus als zo’n opmerking wordt gemaakt dient die op z’n minst te worden toegelicht en door de verslaggevers te worden doorgevraagd.

Van der Meijden constateert enerzijds dat feiten en meningen over ondergrond en mijnbouw door elkaar lopen en dat anderzijds die feiten lastig te achterhalen zijn. Op instigatie van SodM heeft minister Kamp de gaswinning in het Groningenveld met 10% verlaagd, naar 21,6 miljard kuub. Minder gaswinning betekent minder aardbeving. ‘Dat verband is duidelijk, maar er is nergens een model om bevingen accuraat te voorspellen‘, zegt de inspecteur-generaal.

Te vaag.

Over de technieken van de toekomst, wind op zee en geothermie, is Van der Meijden gereserveerd. SodM is ook toezichthouder voor de gasvelden in de Noordzee, en gaat dat daarom ook doen voor windparken op zee. Die windparken worden voor steeds minder geld aangelegd. ‘Er wordt gesproken van een race naar de bodem. Dan gaan voor mij alle seinen op rood.’ Want, zegt de toezichthouder, als er alleen maar gestuurd wordt op kosten dan kan de veiligheid in het geding komen.

Tegenover deze ‘scherpe uitspraken’ past maar één reactie: laat duurzame energie, zoals deze moeilijk winbare wind op zee en geothermie gewone, ‘ouderwets-moderne’ nutsbedrijven worden omdat deze winning niet aan de markt kan worden overgelaten. Er kan geen sprake zijn dat er moet worden geconcurreerd tegen fossiele winning die verleden tijd is. deze passage is kortom te voorzichtig van de kant van de inspecteur-generaal, die namens de Nederlandse bevolking hoort te spreken.

Wankele plannen voor calamiteiten

# Hetzelfde geldt voor geothermie, waarbij energie wordt gehaald uit het temperatuurverschil tussen het aardoppervlak en dieper gelegen warmtereservoirs. Aardwarmte wordt nu nog op kleine schaal toegepast, voornamelijk bij tuinders. ‘Op dit moment is het gewoon niet goed genoeg‘, zegt Van der Meijden. De calamiteitenplannen van veel bedrijven zijn wankel, net als hun financiën. Als alles zo goedkoop mogelijk moet, dreigt het gevaar dat ondeugdelijk materiaal of ondeskundig personeel wordt ingezet. SodM besteedt veel tijd aan de controle van wat nu nog een minuscule bedrijfstak is. ‘Op termijn is dat niet vol te houden.’

Dit komt neer op totale onzin vanwege de verkeerde prioriteitstelling en waarschijnlijk verkeerd rijksbeleid. Dan zijn alle Kamerdebatten van afgelopen seizoen voor niets geweest. Hierover zal de Kamer na het reces een debat moeten aanvragen.

‘De ondergrond is een jungle’

# Geothermie is een groeimarkt. Overal in Nederland kijken bedrijven en gemeentes hoe ze aardwarmte kunnen toepassen. Geothermie is duurzaam en kan dus een belangrijke rol spelen in de energietransitie. ‘Hoe meer we als samenleving willen doen met de ondergrond, hoe meer wij moeten opletten‘, zegt Van der Meijden. ‘Olie, gas, zout, water, aardwarmte: overal wordt geboord. Daarvoor heb je deskundigheid nodig.’

Ons land heeft dus te lang zitten slapen met onze aardgasreserves, en klaarblijkelijk is er nooit een plan B ontwikkeld om de overschakeling mogelijk te maken naar een energietransitie als de fossiele voorraden zouden zijn uitgeput. En een gemiddelde burger denkt waarschijnlijk ook dat alle genoemde sectoren (‘Olie, gas, zout, water’) verschillende technieken vereisen. Kortom, de conclusie is zelden zo’n oppervlakkig interview met een topambtenaar gehouden. Schande.

https://fd.nl/ondernemen/1210880/klimaat-voor-ondergrondse-energiewinning-is-verziekt

 

Zonne-energie levert India enorme werkgelegenheid op

26 Monday Jun 2017

Posted by aquariuspolitiek in Energie, energietransitie

≈ Leave a comment

Tags

EnergieWende

Hernieuwbare energie in India Uitgelicht Economie

Zonne-energie levert India enorme werkgelegenheid op

The Optimist 26 jun 2017

India streeft ernaar om in 2022 maar liefst 175GW aan hernieuwbare energie te produceren. Dat kan in de komende vijf jaar tot wel in totaal 330.000 banen leiden, voornamelijk dankzij zonnepanelen op daken.

Volgens een rapport van de Indiase Council of Energy, Environment and Water (CEEW) en de Natural Resources Defense Council (NRDC) worden bijna 238.000 banen verwacht door de productie van zonnepanelen op daken en meer dan de helft hiervan (125.000) komt beschikbaar in de bouw- en installatiebranche die zo de vruchten ervan plukt. Windenergie levert ruim 34.000 arbeidsplaatsen op en grondzonnepanelen zijn goed voor bijna 60.000 banen.

Adviesbureau Bridge to India heeft weliswaar voorspeld dat India slechts 15GW van de 40GW-doelstelling tegen 2022 zal bereiken wat betreft de zonnepanelen, maar zo’n prestatie zal nog steeds een groot aantal banen opleveren.

Uit onderzoek bleek verder dat een sterke binnenlandse zonnecelproductietak het potentieel heeft om werk te verschaffen aan nog eens 45.000 mensen in India. De binnenlandse industrie blijft echter concurrentie ondervinden van goedkopere Chinese import.

Het begint nu op gang te komen!

[Bron: PV-Tech]

The Optimist, The Optimist editie 148 juli-augustus 2012

Magazine 148

Juli/Augustus 2012

 

t.: 010 – 7988010

e.: info@theoptimist.nl

Privacy & Copyright © 2017 Uitgeverij The Optimist

Complexiteit van #energiebeleid @fd #volgendekabinettenbijtentandeneropstuk

19 Thursday Jan 2017

Posted by aquariuspolitiek in Energie, EnergiebeleidEU/DenHaag, energietransitie

≈ Leave a comment

Tags

Energie, energiebronnen

‘Onderzoek pleit tegen sluiting kolencentrales’ (Carel Grol en Alexander Weissink  • Economie & Politiek/fd, 19 januari)

Het beste scenario voor de Nederlandse kolencentrales is niet sluiting, maar verdere verduurzaming. De CO2 die uitgestoten wordt zou opgeslagen kunnen worden in oude gasvelden en er kan biomassa bijgestookt worden; dat is relatief goedkoop en het levert de meeste besparingen van broeikasgassen op.

Dat staat in een nog niet bekendgemaakte studie van Frontier Economics die is ingezien door deze krant. In verschillende scenario’s wordt de toekomst van de Nederlandse kolencentrales geschetst.

Politiek is ernstig verdeeld

Politiek Den Haag is verdeeld over de toekomst van kolencentrales. Coalitiepartijen PvdA en VVD staan lijnrecht tegenover elkaar. Staatssecretaris DIjksma voor Milieu (PvdA) wil dat meer centrales dicht gaan en zet in op sluiting van de Hemwegcentrale in Amsterdam. Minister Kamp van Economische Zaken (VVD) zegt dat de beoogde CO2-reductie van 25% in 2020 te halen is zonder extra kolencentrales stil te leggen.

Algehele sluiting kolencentrales kost €7 mrd

In het onderzoek van het Duitse bureau Frontier Economics, dat inclusief de bijlagen zo’n 200 pagina’s telt, zijn in opdracht van het kabinet verschillende mogelijkheden uitgewerkt. Sluiting van alle kolencentrales per 2020 zou € 7 mrd kosten. Dat is exclusief de compensatie van de eigenaren van de kolencentrales. Andere scenario’s zijn een geleidelijke sluiting van kolencentrales en betere bepaling van de prijs van CO2.

Minder steenkool hier, meer bruinkool daar

De studie is weliswaar grondig, maar ook voor meerdere interpretaties vatbaar. Een van de twistpunten is het zogeheten waterbedeffect. Als in Nederland de nieuwste kolencentrales sluiten, zal er elders in Europa meer CO2-uitstoot komen doordat Nederland energie uit vervuilende buitenlandse kolencentrales zal importeren. Simpel gezegd: minder steenkool hier, is meer bruinkool in Duitsland.

Nederlandse beperking ‘zullen voor het overgrote deel worden tenietgedaan door stijging van emissies in het buitenland‘, zegt VEMW, de belangenbehartiger voor zakelijke energiegebruikers.

Greenpeace denkt er anders over

Dat staat haaks op de visie van Greenpeace. ‘Bij sluiting van Nederlandse kolencentrales zal de productie in binnen- en buitenland voor het overgrote deel worden overgenomen door gascentrales’, stelde die milieuorganisatie. Dat zou leiden tot een ‘aanzienlijke CO2-reductie‘ op Europees niveau, aangezien gascentrales veel schoner zijn dan kolencentrales.

Is afvang en opslag van CO2 betaalbaar?

Ook is er onduidelijkheid over de betaalbaarheid van afvang en opslag van CO2, ook bekend als CCS (carbon capture and storage). Dit is nu nog een experimentele techniek. In Rotterdam komt ‘Road’, een project om jaarlijks een miljoen ton CO2 van twee nieuwe kolencentrales op de Tweede Maasvlakte op te slaan, al jaren niet van de grond. Ondanks toegezegde subsidie uit Den Haag en Brussel, stellen de eigenaren van de energiecentrales, Engie en Uniper, de definitieve investeringsbeslissing telkens uit omdat de businesscase niet sluitend is.

En wie gaat het betalen?

Zeker is dat CCS een prominente rol speelt in het beleid. De overheid en het bedrijfsleven moeten een ‘CCS-routekaart samenstellen op om vast te stellen welke risico’s en barrières er zijn voor investeren in CCS’, stond in de Energieagenda die vorige maand naar buiten kwam. Er werd gehint op een ‘nationale financieringsinstelling, om zo meerdere demonstratieprojecten te realiseren, ook in de industrie’.

Maar daarmee blijft de vraag bestaan: wie gaat het betalen? En dus ook of er subsidie moet gaan naar CCS. Kunnen energiemaatschappijen zelf opdraaien voor de kosten, of is opslag zo duur dat het energieopwekking daarmee onrendabel maakt?

Kamp en Dijksma misschien toch op één lijn

Naar verwachting zal daar vrijdag meer over bekend worden. Het kabinetsbesluit over de toekomst van de kolencentrales zal dan zoals beloofd naar de Tweede Kamer gaan. Kamp en Dijksma, eerder nog op ramkoers, hebben dus nog maar heel even om tot overeenstemming te komen.

https://fd.nl/economie-politiek/1183508/verduurzaming-kolencentrales-lijkt-beste-oplossing

← Older posts

Subscribe

  • Entries (RSS)
  • Comments (RSS)

Archives

  • December 2019
  • November 2019
  • October 2019
  • September 2019
  • August 2019
  • July 2019
  • June 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • March 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • February 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014
  • December 2013
  • November 2013
  • October 2013
  • September 2013
  • August 2013
  • July 2013
  • June 2013
  • May 2013
  • April 2013

Categories

  • #AdBroere
  • #AlgemeneRekenkamer
  • #israel
  • #middenoosten
  • #Obama
  • #SaskiaStuiveling
  • 2040
  • 21evariantarbeiderszelfbestuur
  • 4 en 5 mei
  • 5G
  • 5Scenario's
  • 9/11Parijs
  • aanpassingsproblemen
  • aanvullingopvertegenwoordigendedemocratie
  • aardbevingen
  • Aardgas
  • AbelHerzberglezing
  • ABN
  • ABN Amro
  • ABNAmro
  • ABNAmrodebat
  • absolutewaarheidsclaims
  • accountants
  • ACM
  • affaires
  • afgang
  • afgebrokenonderhandelingen
  • aflossingschulden
  • aflossingsverplichting
  • AFM
  • afnemen paspoort
  • Afrika
  • afscheid Diederik Samsom
  • aftreden Hennis
  • agreekment
  • agrolobby
  • agrosector
  • AI/algoritmen
  • Air France
  • Air France-KLM
  • AIVD
  • AKK
  • akkerbouw
  • Alaska
  • Albanie & NrdMacedonie
  • Alexandr Dugin
  • AlgemeenBelang
  • Algemene Financiële Beschouwingen AFB
  • Algemene Politieke Beschouwingen
  • AlgemenePolitiekeBeschouwingen
  • AlgemeneRekenkamer
  • algoritme
  • Alliander
  • Alliantie noordelijke lidstaten
  • Alphena/dRijn
  • alternatief is kernfusie
  • Alternatief Staatsbestel
  • Altijd aan beloften gebonden?
  • AmartyaSen
  • Amazonebranden
  • ambitie
  • ambtelijkechaos
  • ambtelijk_DenHaag
  • ambtenarij
  • Amerikaansepresidentsverkiezingen
  • amsterdam
  • AngelaMerkel
  • AngelsaksischeCultuur
  • Angelsaksischmodel
  • AnkBijleveld
  • anti-establishment
  • anti-intellectualisme
  • antibeschaving
  • antidemocratisch
  • antidiscriminatie-op-arbeidsmarkt
  • antieuro
  • antiislamisme
  • antimensenrechten
  • apb
  • APB18
  • APB19
  • Apple
  • arbeidsbeleid
  • Arbeidsmarktbeleid
  • arbeidssatisfactie
  • arbeidsverhoudingen
  • Archief
  • Argentinie
  • argumentenbepalend
  • ArieSlob
  • Armageddon
  • Armoede
  • Armoedebestrijding
  • Art 1 Grondwet
  • Art 23 Grondwet
  • art.23Gw
  • art.6Gw
  • as Merkel-Macron
  • asBerlijnParijs
  • Asean
  • asielbeleid
  • asielzoekers
  • asociaal
  • assad
  • assimilatie
  • astrofysica
  • astronomie
  • autarkeia
  • autocratischleiderschap
  • autoindustrie
  • autolobby
  • automatisering
  • AZC's
  • Azie
  • Azie/Australie
  • baldadigheid
  • BaltischeStaten
  • bancairewereld
  • Banken
  • Bankencrisis
  • Bankenredding
  • bankwezen
  • barbaarsecultuur
  • barbarij
  • basis- of grondwaarden
  • basisbaan
  • basisinkomen
  • Baudet
  • BedBadBrood
  • bedrijfsethiek
  • bedrijfsleven
  • Begrotingsbehandelingen
  • begrotingsbeleid
  • begrotingsdebat
  • Beijing
  • belangentegenstellingen
  • belastingdeals
  • Belastingdienst
  • Belastingharmonisatiebedrijven
  • belastinghervorming
  • belediging
  • beleggers
  • beleidsprioriteiten
  • Belgie
  • Beloningsbeleid
  • beloningsstructuren
  • Benjamin Barber
  • benoeming nieuwe Kamervoorzitter
  • benoeming Von der Leyen
  • benoemingen
  • benoemingSelmayr
  • beperkingenvanalgoritmen
  • beroepsprocedure
  • beschavingsnormenvaststellen
  • bestaanscrisis
  • Bestrijdingsmiddelen
  • bestuurlijketussenlagen
  • bestuursmanagement
  • bevolkingsomvang
  • Bevrijdingsdag
  • bewapeningswedloop
  • bezinning
  • bezoekvluchtelingen
  • bezuiningsopdracht
  • BICC
  • Big Data
  • BigBrother
  • biomassa
  • biotechnologie
  • bitcoin
  • Blanchard
  • bodemverzakking
  • boerenacties
  • Boerenprotest
  • boerkaverbod
  • boerkini's
  • bombardementsdebat
  • Bonusbeleid
  • bonuscultuur
  • boomaanplant
  • Bootvluchtelingen
  • Bosnie
  • bossen niet meer kappen
  • botsende beschavingen
  • botsende grondrechten
  • botsingmetpolitici
  • bozeburgers
  • Brazilië
  • BredeMaatschappelijkeDiscussie
  • Bremain
  • Brexit
  • brics
  • Britseverkiezingen
  • Brussel
  • Brusselseangsten
  • budgetdiscipline
  • budgetrecht
  • buitenaards leven
  • buitenlandsbeleid
  • buitenlandse financiering moskeeën
  • buitensporigtekort
  • Bulgarije
  • bullshit
  • Buma
  • bureaucratie
  • burgercontrole
  • burgerlijke deugden
  • Burgeroorlogen
  • burgerparticipatie
  • burgerschapsonderwijs
  • burgerslachtoffers
  • burgersoevereiniteit
  • CambridgeAnalytica
  • Cameron
  • Canada
  • cartoonwedstrijd
  • Catalonie
  • Catalunya
  • CBS
  • CDA
  • Centraal-&Oosteuropa
  • Ceta
  • chemie
  • China
  • China-strategie
  • Chinabeleid
  • Chinese-grondstoffen
  • Chinesewaardenstabiliteit&eenheid
  • christelijkeomwenteling
  • christendom
  • circulairelandbouw
  • ClaudiadeBreij
  • clientalisme
  • CO2
  • Coalitie
  • coalitiebelangen
  • coalitievorming
  • Code Oranje
  • collectieveuitgaven
  • Commissie Remkes
  • Commissieprogramma
  • commissies
  • communisme nieuwe stijl
  • compromismogelijk
  • computerisering
  • computersimulaties
  • confederatie
  • ConfederatieEU
  • conflicthaardenpermanentofniet?
  • conservatief vs progressiviteit
  • conservatisme-versus-modernisme
  • conserverende hindermacht
  • consolidatieEU
  • constitutioneel hof
  • constitutionele monarchie
  • constitutionelecrisis
  • consumentisme
  • Contracoup
  • contraterreur
  • controle
  • controversiele themas
  • Cooperswereldmodel
  • corruptie
  • corruptiebestrijding
  • Cort van der Linden
  • coup
  • Coupverdachte
  • cpb
  • criminaliteit
  • Criminaliteit versus Veiligheid
  • criminaliteitbestrijding
  • Crisis
  • crisis-Duitse-politiek
  • crisisbeleid
  • crisisdebat
  • Crisismaatregelen
  • CRISPR-technologie
  • CROipvCEO
  • CU
  • Cultuur
  • Cultuurcriticus
  • Cultuurkritiek
  • cultuurverschillen
  • Cybercrime
  • cyberoorlog
  • cybersecurity
  • Cyberspace
  • cyborg
  • D66
  • DalaiLama
  • databestanden
  • datamanipulatie
  • DDD
  • De kwestie
  • deals
  • debat
  • debatcultuur
  • debattechniek
  • Decadentie Maatschappij
  • Decadentie Politiek
  • Decadentie Sport
  • deelbelangen
  • defensie
  • defensiebegroting
  • Defensiebudget
  • Defensievoorlichting
  • deflatie
  • dehaagsestemming
  • Deletefacebook
  • deliberatie
  • deliberativfe
  • Deltaplan
  • demagogie
  • demagogiedoorextremiteiten
  • Democraten VS
  • Democratie
  • democratie-in-gevarenzone
  • democratieversuspopulisme
  • democratische evolutie
  • democratischeopvoeding
  • democratischeverkiezingen
  • democratischevorming
  • democratischtekort
  • Democratisering
  • democratiseringvanemotie
  • demografischeontwikkelingen
  • Den Haag
  • Denemarken
  • denhaag
  • DENK
  • Denk-in-beklaagdenbank
  • denktank
  • desinformatie
  • detentie&vrijlating
  • deTocqueville
  • deugdelijkebeloften
  • dictators
  • dictatuur
  • diederiksamsom
  • dierenleed
  • dierenrechten
  • dieselfraude
  • digitaalgeld
  • digitale techniek
  • digitale wereld
  • digitaleEU
  • digitaleindustrie
  • digitaleoverheid
  • DigitaleRevolutie
  • digitalisering
  • dijsselbloem
  • Dikke Ik normen-en-waarden-debat
  • Dikke-Ik-debat
  • dilemma ééndimensionale politiek
  • diplomatie
  • directedemocratie
  • discriminatie
  • dividendbelasting
  • dividenddebat
  • DNA-mutatie
  • DNA-techniek
  • DNB
  • Dodenherdenking
  • dollar en reservevaluta's
  • Domheid troef
  • domrechts
  • DonaldTusk
  • Donorregistratie
  • draagvlaktheorie
  • drama
  • Dreigendesanering
  • dreigingen
  • drinkwatervoorziening
  • drogredenen
  • drones-wereld
  • droogte
  • droomwereld
  • Drugbeleid
  • drugsbeleid
  • drugsbrigade
  • drugsindustrie
  • dualisme
  • dubbelepaspoorten
  • Duits Constitutioneel Hof
  • Duits-Franse-as
  • Duitse_eenwording
  • Duitskand & Nederland voortrekkers eurozone
  • Duitsland
  • Duitsland & Nederland voortrekkers eurozone
  • Duitslandboeman
  • Duurzaamheid
  • dyslexie
  • Ebru Umar
  • EbruUmar
  • EC
  • ECB
  • ecologischeramp
  • economen
  • Economenstrijd
  • Economie
  • economische crisis
  • economischehervormingen
  • Economischetheorie
  • Economischevluchtelingen
  • economischherstel
  • economischhestel
  • economisme
  • EdmundFawcett
  • EEG
  • eenvoudigbereikbaar
  • eerbied
  • EersteKamer
  • Eerste_Kamer
  • effectenwereldwijd
  • EG
  • eigenbelang
  • eigentijds antisemitisme
  • eisen
  • electedpresidentTrump
  • electorale verhoudingen
  • electronica
  • elektrischevoertuigenproductie
  • emancipatiebestel
  • Emmanuel Macron
  • emocratie
  • emotie-emancipatie
  • EMU
  • endrachtmaaktmacht
  • energetischerevolutie
  • Energie
  • EnergiebeleidEU/DenHaag
  • energiebesparingcruciaal
  • energiediscipline
  • energieplatform
  • energiepodium
  • energietransitie
  • EnergieWende
  • EP
  • EP2019
  • Erdogan
  • Erdogansegotriomfeert
  • eredivisie voetbal
  • Erste_Kamer
  • ESM
  • Esoterie en Gnostiek
  • ethiek & normatiek
  • Ethiek&Moraal
  • EU
  • EU-Grondwet
  • EU-in-wording
  • EU-lidstaten als Europese beschermingsring Baltischenaties
  • EU-papers
  • EU-recht
  • EU-referendum
  • EU-richtllijnen
  • EU-uitbreiding
  • EU-Verdrag
  • EU-waarden
  • EU2005
  • EUafdrachten
  • EUdebat
  • EUlandbouwsubsidies
  • Euratom
  • EUrichtlijnen
  • euro
  • Euro-invoering
  • Eurocrisis
  • Eurogroep
  • eurokramp
  • Europees Hof van Justitie
  • Europees Hof voor de Rechten van de Mens
  • europees parlement
  • EuropeesHof
  • EuropeesLeger
  • EuropeesParlement
  • Europese samenwerking
  • Europeseboekhouding
  • EuropeseCommissie
  • Europesedefensiesamenwerking
  • EuropeseRaad
  • eurozone
  • EUstatistieken
  • euthanasie
  • EUtop
  • EUtopBratislava
  • EUvernieuwing
  • EUvoorzitterschap
  • Evaluatie
  • evaluatie rutte2
  • evaluatiecrisisaanpak
  • evaluatiecrisisbeleid
  • Evaluatienoodzakelijk
  • evolutie
  • evolutiebiologie
  • EVP
  • experiment
  • export-en-importlanden
  • ExtinctionRebellion
  • extremepolitiek
  • Facebook
  • factcontrollingverkiezingsprogrammas
  • failliet_intensieve_landbouw&veeteelt
  • faillissementvanstaten
  • fakeindustry
  • fakenews
  • farmaceutische-industrie
  • farmaceutischeindustrie
  • FarmaIndustrie
  • fascisme
  • fed
  • feitenvrij
  • Feyenoord
  • filantropie
  • filibuster
  • filmindustrie
  • financieelbeheer
  • financielecrisis
  • FinancieleWereld
  • Fink
  • Finland
  • fiscalewetgeving
  • fiscaliteit
  • flexwerk
  • flitskaitaal
  • Flitskapitaal
  • flitslidPvdA
  • flop
  • formatie
  • formatienotities
  • ForumvoorDemocratie
  • fossiele-industrie
  • Fossielebrandstoffen
  • fossielelobby
  • FossieleversusDuurzame-energie
  • fossielversusduurzaam
  • foutenfestival
  • Frankrijk
  • fransduitse-as
  • fraude&bedrog
  • frisseaanpak
  • Fukushima
  • Fukuyama
  • fundamentalisme
  • fundamentele tegenstellingen
  • Futures
  • FvD
  • Fyra
  • G20
  • G7
  • gaming
  • gasbeleid
  • gaswapen
  • gaswinning
  • gebedsoproep
  • gebiedsverbod
  • gebrekaanvoorlichting
  • gedoogbeleid
  • geenschijnheiligheid
  • geenvoordracht
  • geenvooruitgang
  • geen_openbaarheid
  • geertwilders
  • Geesteswetenschappen
  • geimporteerd wangedrag
  • geldschepping
  • geldstelsel
  • gelehesjes
  • geloof
  • geluk & welzijn
  • gemeentebesturen
  • gemeenten
  • gemeenteraad
  • Geneesmiddelen
  • genetica
  • genocide
  • Geopolitiek
  • geothermie
  • geprivatiseerdenutsbedrijven
  • geschiedenisEU
  • geschiedenisherhaaltzich
  • geschiedenislessen
  • geschiedkundigeverslagen
  • geschiedschrijving
  • gevoelswereld
  • Geweld
  • Gewetensvrijheid
  • gewijzigde_omstandigheden
  • gezichtsherkenning
  • gezondheid
  • Gezondheidszorg
  • giftige-chemicaliën
  • giraalgeldverkeer
  • GL
  • glazenbolTeeven
  • Globalisering
  • godsbeelden
  • godsdienst-tolerantie
  • godsdienstalswetenschap?
  • godsdienstfilosofie
  • godsdienststrijd
  • godsdienstvrijheid
  • godsdienstwetenschap
  • goedkopeleningen
  • golfoorlog
  • Google & smartindustrie
  • GR2018
  • GrandPrix
  • gratis geld in ontwikkelingslanden
  • GreenDeal
  • GreetHofmans
  • GreetHofmans-affaire
  • grenzendicht
  • grenzendigitalisering
  • Grenzeninnovatie
  • GretaThunberg
  • Grexit
  • Griekenland
  • griepprik
  • groee
  • groeiede kloof tussen burgers en elite
  • groepsbelediging
  • grondrechten
  • GrondstoffenversusDuurzaamheid
  • grondstoffenwinning
  • Grondwet
  • Grondwetstoetsing
  • grondwettelijke informatieplicht
  • Grondwetwijzer
  • Groningen
  • Groningergas
  • grootkapitaal
  • Groteongelijkheidcatastrofaal
  • Grotestedenproblematiek
  • Guerot
  • Gulenbweging
  • Haagse Stemming
  • haatimam
  • hackers
  • Haga
  • Hamburg
  • handeldrijven
  • handelsoverschot
  • handelsverdragen
  • handhavingwet-en-regelgeving
  • hangjongeren
  • Harari
  • harde economie
  • Harmonisatie
  • Hawija
  • hebzucht
  • Hegel
  • Helmut Kohl
  • hemellichamen
  • Hennis-Plasschaert
  • herbezinning
  • herbronning
  • herdenking coup
  • herkansing
  • HermanTjeenkWillink
  • HermanVanRompuy
  • hernieuwdintegratiedebat
  • herorientatie
  • hersenonderzoek
  • herstelvermogen
  • Herstructurering Defensie
  • hervormen
  • hervormers islam
  • hervormingen
  • hervormingstatuten1948
  • herzieningnoodzakelijk
  • herziening_van_beleid
  • hetzetegenvermeendeGulenaanhangers
  • historischeterugblik
  • hittegolf
  • hittegolven
  • hofcrisis
  • Hoge Raad
  • Hongarije
  • Hongkong-model
  • hoogmoed
  • hoorzittingEP
  • HoorzittingTK
  • HSL
  • Huawei
  • huursector
  • ICT
  • ideaalvanwederzijdsrespect
  • idealewijzevanbedrijvenpolitiek
  • idealisme & realisme
  • idealismebinnenpolitiek
  • Identiteit
  • Identiteitscrisis
  • identiteitspolitiek
  • ideologie
  • ideologischeaanpassingPaars
  • IJsland
  • illegaal vuurwerk
  • imamopleding
  • IMF
  • impasse
  • import- en exportbeleid
  • IN G
  • inburgeren
  • inburgering
  • inburgeringstrainingen
  • India
  • Inflatie
  • informatica
  • informatie
  • informatiedebat TK
  • informatiefase
  • informele EU-top
  • infrastructuur
  • ING
  • inhaalslag
  • Initiatiefwetsvoorstel_De_Graaf_c.s._Administratieve detentie
  • Inkomens- en vermogensbelasting
  • inkomensbeleid
  • inkomensongelijkheid
  • inkomensontwikkelingen
  • inkomensverhoudingen
  • inlichtingenwereld
  • Innovatie
  • innovatieveeconomie
  • inspraakgelegenheden
  • instabiliteit
  • installatie
  • institutionele draken
  • institutionelehervormingenEU
  • instrument
  • Integratie
  • integriteitscode
  • intensievelandbouw
  • internationaalrecht
  • InternationaalStrafhof
  • internationaalvluchtelingenverdrag
  • internationaleverdragen
  • internet
  • intersubjectiviteit
  • intolerantie
  • Intrekkingswet
  • inventiviteit
  • investeerders
  • investeringsfonds
  • IPCC
  • Irak
  • Iran
  • IS
  • islam
  • islamhaat
  • Islamisme
  • islamisme
  • islamitischfundamentalisme
  • islamitischonderwijs
  • islamkritiek
  • Islamofobie
  • Italie
  • Italie onder Renzi
  • JaarlijksdebatEUwaarden
  • jaarterugblikken
  • JacksonHole
  • Japan
  • Jean Monnet
  • JesseKlaver
  • jihadisme
  • jihadistenprobleem
  • Joods-christelijk
  • journalistiek
  • jubileum Verdrag van Rome
  • Juliana
  • Juliana en Greet Hofmans
  • Justitie
  • kabeltechniek5G
  • Kabinetsbeoordeling
  • kalifaat
  • Kameragenda
  • Kamerdebat
  • KamerdebatTurkije
  • kandidaatlidmaatschapEU
  • kandidaatlidMacedonie
  • kapitaal&arbeid
  • Kashmir
  • Katowice
  • kennismaatschappij
  • kernafval
  • kernenergie
  • kernramp
  • Kernvraag: gelijkwaardig aan de mens?
  • kernwaarden
  • Kernwedloop
  • Kersttoespraak WA
  • keuzebenoeming
  • keuzevrijheid
  • Khadija Arib
  • KI
  • KI kunstmatige intelligentie
  • KI/AI
  • kiesdrempel
  • kieslijst
  • Kiesstelsel
  • Kieswet
  • kijkcijfers
  • klachten
  • Klaver en GL
  • kledingvoorschriften
  • kledingvrijheid
  • klimaataanpak
  • klimaatonderzoek
  • klimaatprobleem
  • klimaattafels
  • klimaattopMadrid
  • KlimaattopParijs2015
  • klimaattopSpanje
  • klimaatuitspraakrechter
  • klimaatverandering
  • klimaatverdragParijs
  • klimaatwet
  • klimaatzaak
  • klimatologischeveranderingen
  • kloof besluitvormende elite versus machtelozen
  • kloofrijkdomenarmoede
  • kloontechniek
  • knelpunten
  • knelpuntenmanagement
  • knvb
  • koerden
  • Koerdistan
  • koerswijziging
  • koeweit
  • kolonialisme
  • kosmografie
  • kosmopolitisme
  • Krastev Ivan
  • Kredietbeoordelaars
  • Kredietcrisis
  • krijgsmacht
  • kritischeaardmetalen
  • Kroatie
  • kunstmatigeintelligentie
  • kwalificatie-EK
  • kwaliteit of afwezigheid daarvan
  • kwaliteitsloos
  • kwaliuteit
  • laatsteloodjes
  • lafheid
  • Lagarde
  • landbouwbeleid
  • landbouwbeleidEU
  • langetermijnvisie
  • lastigetegenspelers
  • ledenraadPvdA
  • leefklimaat
  • legteconomieaandochteruit
  • leiderschap
  • leiderschapsstijl
  • Letland
  • levensbeeindiging
  • levensvragen
  • Liberaal
  • Liberalisme
  • lidstatenEU
  • lijststrekkersverkiezing
  • lijsttrekkerstrijd
  • links
  • links en rechts machteloos
  • links versus rechts
  • Lissabon
  • list&bedrog
  • lobbyisme
  • logistiek
  • lokaledemocratie
  • lokalisering
  • loonontwikkeling
  • lopenderekening
  • loyaliteit
  • luchtvaart
  • luchtvervuiling
  • luisteren
  • Luther
  • maakbare mens
  • maakecoomie
  • MaastroClinic
  • maatschappelijke zingeving
  • maatschappelijketransitie
  • maatschappelijkverantwoordondernemen
  • macht
  • machtsspel
  • maffia
  • maffia(beleid)
  • maffiastaat
  • MaltaEU
  • manipulatie
  • manipulatievoedsel
  • Mansveld
  • Marakkeshdebat
  • MarioDraghi
  • marktdenken
  • markteconomie
  • Marokkaansejeugd
  • Marrokeshdebat
  • Marshallhulp
  • massapsychose
  • Meativa
  • Meavita
  • media
  • medisch-ethische zaken
  • medische ethiek
  • meerdoortastendheidEUgevraagd
  • meerjarenbegrotingenEU
  • MeerjarenbegrotingEU
  • meerjarige-examens
  • megastallen
  • megestallen
  • meningen
  • mens & maatschappij
  • mens & techniek
  • mensenafserveren
  • Mensenrechten
  • mensensmokkelaars
  • metamorfose
  • metdewijsheidvanheden
  • MiddellandseZee
  • Midden-Oosten
  • Midterms VS
  • migranten
  • migrantencrisis
  • migrantenstromen
  • migratiebeleid
  • migratiebewegingen
  • migratiecrisis
  • migratiestromen
  • Mijnafval
  • mijnbouw
  • Milieu
    • vluchtelingen
  • milieucrisis
  • milieudelicten
  • milieuramp
  • milieuschade
  • militairemissies
  • miljardairs
  • miljoenensport
  • minderhedenbeleid
  • minderheidskabinetten
  • ministeriële-inlichtingenplicht-aan-Kamer
  • mislukt raadgevend referendum
  • misluktbeleid
  • mislukte informatie
  • mislukteDerdeWeg
  • mislukteEUtop
  • mismanagement
  • mismanegement
  • missie-Mali
  • MIVD
  • MKB
  • mocromaffia
  • ModerneSpiritualiteit
  • modernetijden
  • modernisme
  • moeizameprocedures
  • mogelijke impeachment
  • Monasch
  • monateraire verrruiming
  • mondiale-eenheid
  • mondialewaarschuwing
  • Mondialisering
  • monetairbeleid
  • Monisme & dualisme
  • Moody's
  • moord
  • moordendeconcurrentie
  • moskee met versterker
  • Moslimcultuur
  • motievWantrouwen
  • multicoalities
  • Multiculturelemaatschappij
  • multidimensionaaldenken
  • multinationals
  • MUMC
  • Natiestaat
  • natiestaten
  • Nationaaldenken vanuit natiestaat
  • nationaal_geïntegreerde_aanpak
  • Nationalisme
  • natuurbehoud
  • natuurgeweld
  • natuurlijke cycli
  • natuurlijkecycli
  • Natuurreservaat
  • Navo
  • Nederturken
  • Neoliberalisme
  • neomarxisme
  • nepnieuws
  • Netanyahu
  • netbeheerders
  • netwerkeconomie
  • neurobioloog
  • neurotechnologie
  • neurowetenschap(pen)
  • Nexus
  • NicolaSturgeon
  • nieuw ontwikkelingsbeleid
  • nieuwe diplomatie
  • nieuwe initiatieven
  • nieuwe politiek
  • Nieuwe samenleving
  • Nieuwebalans
  • nieuweCommissie
  • nieuwefeiten
  • nieuwegeneratie
  • nieuweindustriepolitiek
  • nieuwekandidatenPvdA
  • NieuweKoudeOorlog
  • nieuwelidstaten
  • nieuwelidstatenEU
  • nieuwelingen
  • nieuwemaatschappelijkeinzichten
  • nieuwemensheid
  • nieuwepolitiekeverhoudingen
  • nieuwespelregels
  • nieuweverhoudingen
  • nieuwe_knelpunten
  • nieuwlichterij
  • nieuwparadigma
  • nieuwrealisme
  • nikab
  • nikabverbod
  • Nobelprijs
  • Nokia
  • non-paper
  • noneurolandenbeteraf
  • noodopvang
  • noodzaakpolitiekehervormingen
  • NoordKorea
  • Noorwegen
  • normen en waarden
  • normeringtopinkomens
  • NPO
  • NS
  • nucleairafval
  • nuitdebout
  • Obama
  • Obama als commentator
  • Obamacare
  • Obstfeld
  • oceanen
  • Oekraine
  • Oekraine-referendum
  • Oeso
  • Olie-en-gaswinning
  • Olieverslaving
  • oligarchenstaat
  • onafgerondebesluitvorming TK
  • onafhankelijkejournalistiek
  • onafhankelijkewetenschap
  • onafhankelijkheid of autonoom denken
  • onafhankelijkheidisschaars
  • onbalanswereldwijd
  • onderscheid-feiten-fictie
  • Onderwijs
  • onderwijsstaking
  • onderwijsvernieuwing
  • onderwijsvrijheid
  • onderwijswet
  • Onderzoek
  • ondeugdelijkewetgeving
  • onevenwichtigheden
  • Ongelijkheidnormaal
  • ongelijkheidsdreiging
  • ongelijkheidsgroei
  • ongeplande gevolgen
  • onhoudbareschulden
  • onmenselijk
  • OnsGeld
  • ontboezemingen
  • ontbossing
  • ontspoord
  • Ontstaansgeschiedenis
  • ontwikkelingsland
  • ontwikkelingssamenwerking
  • onverdoofde rituele slacht
  • onvrede
  • onzichtbare hand
  • oorlogingerommeld
  • oorlogstoneel
  • Oorlogsvluchtelingen
  • Oorspronkelijk en Postmodern/Populistisch
  • Oostenrijk
  • openbaarheid
  • openbare ruimte
  • openheid
  • oplossinggezocht
  • oppositievoering
  • oproer
  • Opstand der Horden
  • Oranje
  • Oranje Leeuwinnen
  • Oranje leeuwinnnen
  • Oranjeuitgeschakeld
  • orkanen en cyclonen
  • oud en nieuwdenken
  • Oud versus Nieuw
  • oude politiek
  • Oudejaarsconference
  • oudennieuwvuurwerk
  • oudepolitiek
  • Oudjaar
  • outoftheboxdenken
  • OV
  • OV-concessies
  • overdosisinformatie
  • Overheid
  • overheidsaandelen
  • overheidsfonds
  • overheidsingrijpen
  • Overheidssteun
  • overheidsuitgaven
  • overlast
  • Overwinningsdag
  • Paars
  • Paarse-veren
  • Packer
  • Parijs 13/11
  • parlementaire controle
  • parlementairecontroleinpraktijk
  • parlementairefragmentatie
  • parlementairehervorming
  • parlementaireweekagenda
  • parlementairhandwerk
  • Participatie
  • Partij voor de Dieren
  • Partijenbestel
  • partijenstelsel
  • partijkartel
  • partijleiding
  • partijloosbestel
  • patstelling
  • PaulMason
  • Paus
  • PBL
  • pensioenen
  • pensioenharmonisatie
  • pensioenstelsel
  • Pentagon
  • perestrojka
  • Pers en journalistiek
  • perscensuur
  • personeelsselectie
  • persoonlijke bescherming
  • persvrijheid
  • Pestgedrag
  • Petten
  • Pfas
  • pgbdebat
  • Piketty
  • pioniersmentaliteit
  • PKK
  • plan-Juncker
  • plastic
  • pleur op
  • pluimveesector
  • plunderingen
  • pluralistischeEU
  • Poetin
  • polarisatie
  • polderoverleg
  • Polen
  • politie
  • politieacties
  • politiebegeleiding
  • politiebegeleiding-en-inzet
  • politiek
  • PolitiekBestel
  • politieke aardverschuiving
  • politieke agenda
  • Politieke en Economische Wetmatigheden
  • Politieke filosofie
  • politieke selectie
  • politieke verandering
  • politieke weekagenda
  • politieke-innovatie
  • politieke-misleiding
  • politiekeagenda 21e eeuw
  • politiekebewegingen
  • politiekecampagne
  • PolitiekeCultuur
  • politiekeeconomie
  • politiekeevolutie
  • Politiekemidden
  • politiekepsychologie
  • PolitiekeRenovatie
  • politieketaboes
  • politieketransitie
  • PolitiekeUnie onhaalbaar
  • PolitiekeVorming
  • politiekezuiverheid
  • politieklooptaltijdachterdefeitenaan
  • politiekprobleem
  • PoolsePolitiek
  • Populisme
  • populistenversusrealisten
  • Postbank
  • Postcommunistisme
  • postcrisisbeleid
  • Postindustrielesamenleving
  • Postkapitalisme
  • pragmatisme
  • precedenten
  • premodernisme
  • presidentTrump
  • PrimairOnderwijs
  • principeakkoord
  • principes
  • prinsjesdag
  • Privacy
  • privacywetgeving
  • privatisering
  • proces-Wilders
  • professioneeladviesaanEU
  • profielen
  • ProgrammeerbareWereld
  • ProRaildebat
  • PROTEST
  • provincie
  • PS2015
  • PS2019
  • psychiatrie
  • psychologie
  • Psychologischefactoren
  • PTSS
  • publiekbelang
  • PubliekDebatNoodzakelijk
  • PubliekeOpinie
  • PvdA
  • PvdD
  • PVV
  • QE
  • Raad van ministers EU
  • Raad van State
  • raadgevendreferendum
  • raadgevendreferendumGeenPeil
  • Racisme
  • radicalisme
  • radioactiviteit
  • Rajoy
  • RathenauInstituut
  • ratingbureaus
  • Rationaliteit
  • ratrace
  • reanimatieOccupy
  • recht van EU-burgers
  • Rechter
  • rechtseomroep
  • rechtsstaat
  • rechtstatelijkheid
  • rechtszaak
  • Rechtvaardigheid
  • Rechtvaardigheid-of-Gerechtigheid
  • redding sociaaldemocratisch gedachtegoed
  • reele_economie
  • referendum
  • referendum2017VK
  • Reformatie
  • regelgeving
  • regelstijdensverkiezingsstrijdnodig
  • regeringsbeleidtenuitvoergebracht
  • Regeringssamenwerking
  • regeringsverklaring
  • Reglement van Orde TK
  • ReglementvanordeTK
  • ReglementvOrdeTK
  • religie
  • Religie en geloof
  • Religiedebat
  • Religiekritiek
  • religie_en_geweld
  • rellenschoppers
  • rentebeleid
  • renteverhoging
  • Renzi
  • reorganisatie Defensie
  • representatievedemocratie
  • respect
  • respectvol gedrag
  • retorica
  • retoriek
  • revolte
  • revolutionairehervormingen
  • richtlijnenfabriek
  • rijksuitgaven
  • Rijnlandsmodel
  • risico
  • risicokapitaal via overheid
  • risicovol
  • robotica
  • robotisering
  • robotmens
  • robotsoldaten
  • Roemenie
  • Romano Prodi
  • romantiek
  • Rottenberg
  • Rusland
  • Russischecrisis
  • Rutte
  • Rutte3
  • RuudKoornstra
  • rvs
  • salafisme
  • salafistisch_onderwijs
  • Salarissen- en beloningsstructuren
  • Saoedi-Arabië
  • ScenariosJuncker
  • Schaliegas
  • Schauble
  • scheiding van kerk en staat
  • scheidingvangeloofenstaat
  • Schengen
  • schijnheiligheid
  • Schoo-lezing
  • schoolvoorbeeld
  • schuldaflossing
  • schuldeisers en geldschieters
  • schuldenaflossing
  • Schuldencrisis
  • Schuldensanering
  • sciencefiction
  • SCP
  • Segregatie
  • SGPstabiliteitsgroeinormen
  • shariarecht binnen EU
  • Shell
  • ShellinArctischAlaska
  • Sierakowski
  • signalementen
  • Singapore
  • slagveld achteraf
  • sleepwet
  • smalendegodslastering
  • Snowden
  • SNP
  • sociaal ondernemerschap
  • sociaal-democratie
  • sociaalbeleid
  • socialemedia
  • SocialePartners
  • socialerechtsstaat
  • socialerechtvaardigheid
  • Socratischgesprek
  • soevereiniteit
  • solidariteit
  • SP
  • spanje
  • spiritualiteit
  • sport
  • spreektaal
  • staalindustrie
  • Staat van de Unie
  • StaatderNederlanden
  • staathuishoudkunde
  • staatsbank
  • staatscommissie
  • staatsinrichting
  • Staatsrecht
  • staatsschuld
  • staatssecretarisSnel
  • staatsveiligheid
  • stabielewinnaar
  • stabiliteitspactEU
  • stagnatie
  • staking
  • stand-van-het-land
  • stappenplan
  • State of the Union
  • statistiekenCPB
  • statistischedata
  • statusverandering
  • stedenvolmetcamera's
  • Steenbergen
  • Stelsel fosfaatrechten
  • stemgedrag
  • stemmingen
  • SterkLinksIsIllusie
  • sterkte/zwakteanalysevansectoren
  • Stiglitz
  • stikstofbeleid
  • stikstofcrisis
  • stilzwijgendgewijzigd
  • stralingsgevaar
  • strategischdenken
  • strijdigegrondrechten
  • structureelduurzaaminvesteren
  • structuurfondsenEU
  • StudentenProtest
  • superkapitalisme
  • SUV's
  • Swaab
  • syrie
  • Systeemcrisis
  • Szasz als Liberaal monetarist
  • taalbarriere
  • tabaksindustrie
  • Taiwan
  • Tata
  • technische creativiteit
  • technische innovatie
  • technischverwijtbareongelukken
  • technocratie
  • technologie
  • techreuzen
  • TeeedeKamerdebat
  • Teerzandwinning
  • tegengasgeven
  • terrorisme
  • terroristen
  • The Economist
  • ThierryBaudet
  • Thorbecke
  • TK2017
  • TK21
  • toekomstEU
  • toekomstigesteden
  • toekomstige_arbeidsmarkt
  • toekomstige_welvaart
  • toekomstmaatschappij
  • toekomstmodel of utopie
  • toekomsvisieEU
  • toelatingnieuwelidstaten
  • toelatingscriteriaEU
  • toelatingsprocedure
  • toelatingsprocedureEUzwak
  • toelatingsprocedurenieuwelidstaten
  • toeslagencrisis
  • toestagendebat
  • toezichthouders
  • tolerantie
  • tolplan
  • tolwegenDuitsland
  • Top Europese Raad
  • traageconomischherstel
  • transferunie
  • Transformatie
  • transhumanisme
  • transitie
  • transparantie
  • Trias Politica
  • Trojka
  • trollenindustrie
  • troonrede
  • Trumpbeleid
  • TTIP
  • Tunesie
  • Turkije
  • turkijerel
  • Turksejeugd
  • Turkseverkiezingen
  • Turksgrondwetreferendum
  • TweedeKamer
  • ufo's
  • uitbreidingEU
  • Uitdaging of bedreiging?
  • uitvalleerkrachten
  • Uitverkiezing tot politicus van het jaar
  • ulrike guerot
  • Ultraorthodoxemoslims
  • Uncategorized
  • Universele betekenis
  • Universiteit
  • Universiteitsbestuur
  • Urgenda
  • Urgendaberoep
  • Utopia
  • UvA
  • vaccinatie
  • valseverkiezingsbeloften
  • Van Rijn
  • varoufakis
  • vastgoedwereld
  • Vattenfall
  • vefrantwoordelijkheid
  • veganisme
  • Veiligheid&Justitie
  • veiligheidsbeleid
  • veranderend wereldbeeld
  • veranderendpolitieklandschap
  • verantwoordelijkheid
  • Verantwoordingsdebat
  • verantwoordingsplicht
  • verbindingspolitiek
  • verbod op onverdoofde slacht
  • verborgenarmoede
  • verdeelsleutelopvang
  • Verdraagzaamheid
  • Verdrag van Maastricht
  • Verdrag van Rome
  • verdragswijzigingen
  • Verenigd Koninkrijk
  • Vergelijkendperspectief
  • verkeerde_koppelingen
  • verkeersveiligheid
  • verkenning
  • Verkiezingen
  • verkiezingen2017
  • verkiezingsbeloften
  • Verkiezingscampagne
  • verkiezingsuitslag
  • Verloedering
  • vermarkting
  • vermeendeonkwetsbaarheidwankelt
  • vermogens-uit-erfenissen
  • Vermogensongelijkheid
  • Vermogensontwikkeling
  • vernieling regenwouden
  • verouderingsproces
  • verschuivingen
  • Versplintering
  • versterking democratischEU
  • versus neoliberalisme
  • vertrekkend Juncker
  • vertrekregelingBelastingdienst
  • Vervangingseconomie
  • vervolgingsbeleidOM
  • verwevenheidzakelijkewereld
  • Verzorgingsstaat
  • VestagerMargretheEU
  • Victor Orbán
  • VijfPresidentenRapport
  • virtueelkapitaal
  • virtuelewereld
  • virtuelewerkelijkheid
  • Visegrad Vier
  • Visegradlanden
  • Visiegevraagd
  • visserij
  • VK
  • vlaktaks
  • Vliegindustrie
  • Vliegverkeer
  • Vluchtelingen
  • vluchtelingendeal
  • vluchtelingenopvang
  • vluchtelingenstromen
  • vluchtelingenstroom
  • vluchtelingenverdrag
  • vluchtellngen
  • VN
  • VN United Nations
  • VO
  • VOC-mentaliteit Gouden Eeuw
  • voedselindustrie
  • voedselveiligheid
  • voetafdruk
  • voetbalvandalisme
  • voetbalwedstrijden
  • volkspartij
  • Volkswagen
  • Volt
  • voltooiingEMU
  • VonderLeyen
  • voorgaandeCommissies
  • voorhoedepartij
  • voorverkiezingen
  • vpro
  • VR
  • Vrij Links
  • vrijbriefmoordlust
  • vrije pers
  • vrijhandel
  • vrijheid
  • vrijheid van meningsuiting
  • VrijheidenVrijheidsbeleving
  • VrijheidOpbouwen
  • vrijheidsbeleving
  • vrijheidvanbegroeting
  • vrijheidvangodsdienst
  • vrijheidvanmeningsuiting
  • vrijheidvanonderwijs
  • vrouwenvoetbal norm
  • VS
  • VVD
  • Waalsgewestelijkparlement
  • Waalsparlement
  • waarden & normen
  • waarden-normen-debat
  • waardengemeenschap
  • waarheid
  • wanbeleid
  • WankeleWereldorde
  • wantrouwen
  • wapenbezit
  • wapengekletter
  • warmtenetten
  • warsvanduurzamewinning
  • watergetijden
  • watervoorraad
  • WdeKanter
  • wederzijdse afhankelijkheid
  • wederzijdsrespect
  • Weeffouten
  • weekagenda Kamer
  • welvaartsbehoud
  • Welzijn
  • werelderfgoed
  • Wereldgodsdiensten
  • wereldhandel
  • wereldhandelsbewegingen
  • wereldorde
  • wereldvisie
  • Wereldvrede
  • WereldwijdeCrisis
  • werkdruk
  • werkelijkheidszin
  • Werkgelegenheid
  • werkgevers
  • werkloosheid
  • werknemers
  • werknemersmedeeigenaar
  • westerseknelpunten
  • Wetenschap
  • wetenschapindienstvancommercie
  • wetenschappen
  • wetenschapsfilosofie
  • Wetenschapsgeschiedenis
  • wetenschapsnormen
  • wetenschapsontwikkeling
  • wetgeving
  • wetgevingactualiseren
  • wetgevingsmachine
  • WEU
  • wietwinkel
  • Wijsheid
  • Wilders
  • Wim Kok
  • WimKok
  • Windmolens
  • winststreven
  • winstuitkering zorg
  • witwassen
  • wonderencreatie
  • woningbouw
  • woningmarkt
  • WorldEconomicForum
  • WRR
  • Yezidi's
  • Zaanstreek
  • zachte economie
  • zakelijke_instelling
  • zalmnorm
  • Zandvoort
  • zelfrijdende-auto
  • zelfrijdendevoertuigen
  • ziekenhuizenfailliet
  • zinvolle toepassing
  • Zomergasten
  • zomerreces
  • zonderdogma's
  • zorgbekostiging
  • zorgbudget
  • zorgenkind
  • zorgkosten
  • zorgmacht
  • zorgrobots
  • zorgsector
  • Zorgverzekeraars
  • zorgwet
  • ZuidAfrika
  • ZuidAmerika Mercosur
  • ZuiverheidversusPopulisme
  • zuiveringen
  • zwakkeloonstctuur
  • zwareberoepen
  • Zweden
  • zwijgcultuur_Defensie
  • Zwitserland

Meta

  • Register
  • Log in

Blog at WordPress.com.

Privacy & Cookies: This site uses cookies. By continuing to use this website, you agree to their use.
To find out more, including how to control cookies, see here: Cookie Policy