Tags
Stelling: Vooral de voorlaatste ondervragingen van de Commissie met CEO Shell Van Beurden en MP Rutte bleek dat zij als ondervraagden, maar ook zijn ondervragers geen idee hoe de nieuw ontstane politieke cyclus (ontstaan sinds 9/11) van ‘geocrises’ aan te pakken met de klassieke economische modellen want de klassieke inzichten konden deze ontwikkeling niet voorzien en daarmee staat de politiek én het bedrijfsleven ook schaakmat. Een indicatie hoe die nieuwe economische geocycli moeten worden aangepakt is op deze plaats al beschreven: https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2022/10/01/nieuwe-bestuurscultuur-33-alle-huidige-politieke-geo-en-nationale-ontwikkelingen-dwingen-ons-land-en-in-beginsel-iedere-eu-natiestaat-tot-een-nieuwe-budgetteringsbeginselen-van/
Rutte: Financiën speelden geen hoofdrol bij terugdringen gaswinning Groningen (Jasper Been, Politiek/fd, 14-10-22)
Volgens premier Rutte speelden Rijksfinanciën een bijrol bij besluiten over verminderen gaswinning in Groningen.
*Als dat waar zou zijn dat was ‘krenterigheid in de tegemoetkomingen van overheidszijde onnodig geweest. Het is dus een onjuiste stelling van Rutte.
Shell-ceo Ben van Beurden kijkt met ‘spijt, verdriet en schaamte’ terug op het Groningendossier.
*Van Beurden was als prototype technocraat aan het spreken en het meest opvallende was nog een totaal gebrek aan inzicht wat de geopolitieke ontwikkelingen voor onzichtbare gevolgen had voor het denken van dit type multinationals (olie/gas vergelijkbaar met de agro-industrie). Bovendien bleek nog iets uit de toonzetting van Van Beurden: het zelf gecreëerde denken van deze parallelle wereld die voor woordvoerders van die sector vanzelfsprekend is, maar voor de buitenwacht verre van dat. Er is een denkstructuur ontwikkeld die van een andere planeet afkomstig is en daaruit vloeien ook de misverstanden voort die onder de bevolkingen aller landen grote weerzin oproepen. En terecht want vandaag de dag wordt meer dan ooit bewezen dat de rijken steeds rijker en de armen steeds armer worden. De absoluut verkeerde ontwikkeling waardoor overal ter wereld opstanden uitbreken. Volkomen logisch en begrijpelijk. Onrechtvaardigheden wereldwijd zijn de machtstroeven van vandaag geworden.
De scheidend topman hekelde het feit dat NAM in de loop der jaren een semi-overheidsinstelling werd.
*Alles is aan het veranderen Van Beurden! En Shell is daarom blind geworden. Het ontbreekt bij de fossiele multinationals aan interne denktanks met filosofen die de huidige ontwikkelingen kunnen analyseren.
Van Beurden: ‘In elk ander land waren we gestopt met gaswinning, maar in Groningen kon dat niet.’
*Hoezo kon dat niet? Als je met juiste analyses de politieke leiders had benaderd en vooral met ‘overtuigingskunde’ en dus zonder ‘aloude dogmatiek’, dan was iedereen in de politiek overtuigd geweest. Zo bleek Vijlbrief op de voor-voorlaatste verhoring een enige politieke revelatie van deze parlementaire enquête; de nieuwe maar dan ideale MP werd die woensdag geboren.
‘De Rijksfinanciën hebben nooit een hoofdrol gespeeld bij het terugdringen van de gaswinning in Groningen. Dat zei minister-president Mark Rutte (VVD) donderdag tegen de parlementaire enquêtecommissie die de aardgaswinning in Groningen onderzoekt.
Zeker in de periode na de zware beving bij Huizinge in 2012, waarna het Staatstoezicht op de Mijnen het kabinet adviseerde om de gaswinning zo snel mogelijk terug te dringen, waren de Rijksfinanciën penibel. Omdat er met elke tien miljard kuub gas €2 mrd in de staatskas stroomde, speelden ook de gasbaten een rol in de besluitvorming. Het kabinet besloot uiteindelijk om niet in te grijpen, waarna de gaswinning in 2013 juist toenam tot 53,9 miljard kuub.
*Er was geen rekening gehouden met geologische omstandigheden van de Nederlandse aardbodem.
Toen de Rijksfinanciën in de loop der jaren verbeterden, werden de gasbaten steeds minder belangrijk. Rutte: ‘We hebben lang geworsteld met leveringszekerheid en veiligheid, met financiën als stressfactor erbij. Maar de factor geld is steeds minder belangrijk geworden.’
*Hoezo ‘Maar’ aangezien als de factor geld steeds minder belangrijk was geworden, dan had ook anders en wel ruimhartiger kunnen worden omgegaan. Er was in plaats daarvan een ambtelijke eilandencultuur ontstaan; die zijn weerga niet kende. Rutte en de politiek had niets in de gaten.
‘Rutte, sinds 2010 premier, is al sinds het begin van de problemen met het Groningenveld bij het dossier betrokken. Toch verliep het vijf uur durende verhoor moeizaam. Rutte citeerde veelvuldig uit zijn meegenomen multomap en verwees de commissie in veel gevallen door naar vakministers. Hijzelf is als premier bij veel relevante besluiten en onderhandelingen niet betrokken geweest. Maar ook wanneer hij wel aan tafel zat, bijvoorbeeld in de ministerraad, ving de commissie bot: Rutte had de notulen van de ministerraad niet teruggelezen.
Spijt, verdriet en schaamte
Het verhoor met Shell-ceo Ben van Beurden verliep soepeler. Van Beurden, sinds 2014 ceo van het inmiddels Britse oliebedrijf, zei met ‘spijt, verdriet en schaamte’ terug te kijken op het Groningendossier. Van Beurden, die per 1 januari vertrekt, vindt dat hij ‘eerder en harder’ had moeten ingrijpen.
Volgens de Shell-topman hebben ‘de olies’ het probleem te lang met een technische bril bekeken. Naast veiligheidsrisico’s is er volgens Van Beurden namelijk een even groot maatschappelijk probleem vanwege traagheid, gevoelens van onveiligheid en onrecht. Van Beurden: ‘We probeerden het probleem technisch op te lossen, terwijl we het probleem nog niet begrepen. Daar hebben we echt een steek laten vallen.’
Aardbevingskosten
De enquêtecommissie stond uitgebreid stil bij de periode tussen 2015 en 2018, waarin de gaswinning werd teruggeschroefd terwijl de aardbevingsgerelateerde kosten toenamen. Omdat het Rijk verreweg het grootste deel van de inkomsten opstrijkt, dreigde volgens Van Beurden het scenario te ontstaan dat de overheid nog winst maakte op de gaswinning, terwijl de NAM, eigendom van Shell en Exxon Mobil, verlies draaide.
Shell wilde daarom opnieuw om tafel met het Rijk om te onderhandelen over de financiële afspraken. Uit meerdere interne documenten van Shell, in handen van de enquêtecommissie, blijkt dat het bedrijf ontevreden was over de hoge kosten van schadeafhandeling en versterking bij de NAM.
Zo wilde Shell wanneer onderhandelingen met de staat zouden staken, aardbevingsgerelateerde kosten drastisch reduceren. De NAM zou onder meer de reactie op nieuwe aardbevingen willen beperken tot het wettelijk minimum en ook de regionale investeringen in sociale projecten op een laag pitje willen zetten. Saillant, omdat de NAM al vaker heeft gesteld dat de aardbevingskosten te hoog zijn. Er loopt op dit moment zelfs een arbitragezaak tegen het Rijk over de hoogte van de kosten voor schadeafhandeling en de versterkingsoperatie.
‘Gevangen in het gasgebouw’
Omdat nieuwe afspraken met het Rijk uitbleven, groeide de onvrede bij Shell. De gaswinning in Groningen zorgde voor steeds grotere maatschappelijke onrust en was onveilig, maar vanwege de gevolgen voor de leveringszekerheid kon de gaswinning niet verder worden teruggebracht. Van Beurden noemt tegenover de commissie de situatie ‘een Gordiaanse knoop’, maar vond het niet aan de NAM om het dilemma op te lossen.
Van Beurden: ‘We zaten in een spagaat. Aan de ene kant wilden we leveringszekerheid in Nederland borgen en aan de andere kant hadden we de problematiek van de aardbevingen. Maar het is niet aan ons om daarover te oordelen. Ik wilde af van het feit dat wij ons willen en wetens als semi-overheid aan het gedragen waren.’
Volgens Van Beurden raakten Shell en Exxon in de jaren dat de gaswinning langzaam afnam ‘gevangen in het gasgebouw’. ‘In elk ander land waren we gestopt met gaswinning, maar in Groningen kon dat niet.’
Pas in 2018 kwam er – in de woorden van Van Beurden – ‘verlossing’. In dat jaar werd besloten dat de gaswinning naar nul zou worden afgebouwd en volgde er een winningsplicht van de overheid voor de NAM.
Volgens Ben van Beurden raakten Shell en Exxon in de jaren dat de gaswinning langzaam afnam ‘gevangen in het gasgebouw’.
Premier Mark Rutte citeerde veelvuldig uit zijn meegenomen multomap en verwees de commissie in veel gevallen door naar vakministers. Foto: David van Dam voor het FD
Het vijf uur durende verhoor van premier Rutte verliep moeizaam.