Tags
Laat de affaire rond gewiste sms’jes van Rutte de aanzet zijn tot cultuuromslag (Commentaar Trouw, 7 oktober 2022)
Het valt moeilijk te begrijpen dat uitgerekend het departement van de premier jarenlang niet conform de regels van de Archiefwet handelde. Hierdoor is mogelijk cruciale informatie verloren gegaan. Waarom de inspectie niet al eerder ingreep is een raadsel.
Het kan gebrek aan professionaliteit zijn op het ministerie, of de Archiefwet werd gewoon niet serieus genomen. Maar het past in het beeld dat bij Algemene Zaken liefst zo min mogelijk informatie openbaar werd gemaakt. De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed laat zich echter niet over de reden uit. De inspectie deed alleen onderzoek bij Algemene Zaken nadat de Volkskrant dit voorjaar onthulde dat premier Rutte zijn sms’jes regelmatig wiste. De conclusie deze week is dat er eigenlijk geen goed beleid over berichten en appjes op het departement is.
Ieder ministerie handelt naar eigen goeddunken
Ook op andere departementen ontbreekt een goede archivering van berichten. Ieder ministerie handelt eigenlijk naar eigen inzicht en goeddunken. Dat er op zo’n bijna primitieve wijze met informatie wordt omgegaan is treurig. Het is slecht voor de parlementaire controle, voor journalistiek onderzoekswerk en voor de geschiedschrijving. Bovendien belemmert het een goede uitvoering van artikel 68 van de Grondwet, de inlichtingenplicht van bewindspersonen aan het parlement.
Nu zijn alle sms’jes die premier Rutte zelf verstuurde gewist, ook die tijdens de coronaperiode of de toeslagenaffaire. Dat geldt eveneens voor de geluidsopnames van het OMT-overleg tijdens corona. Het is nog maar de vraag of de parlementaire enquêtecommissie coronabeleid straks alle benodigde informatie boven water krijgt.
Het ministerie bleek zich te baseren op de ‘Instructie bewaren chatberichten’ die Binnenlandse Zaken had opgesteld. Deze instructie blijkt volgens de inspectie helemaal niet in lijn met de Archiefwet. Hoe is dat mogelijk?
Een cultuur van geslotenheid
Dankzij het inspectierapport wordt overigens wel het verweer van de premier dit voorjaar ondersteund. Rutte was zich er niet van bewust dat zijn sms’jes niet mochten worden gewist, omdat hij zich aan de instructie hield. Hij verweet de Kamer veel te wantrouwend te zijn.
Dat wantrouwen is wel een logische reactie van een Kamer die weet dat de overheid jarenlang bewust niet open en transparant wilde zijn. Want de toeslagenouders kregen standaard zwartgelakte pagina’s en op veel stukken kwam het stempel ‘strikt vertrouwelijk’. De overheid is afgelopen jaar nog meer dan honderd keer veroordeeld voor het niet tijdig nakomen van openbaarheidsverzoeken.
Dat zijn geen incidenten, dat past in een cultuur van geslotenheid. Terwijl na de toeslagenaffaire meer transparantie is beloofd en ook het een en ander veranderde. Het blijft daarom moeilijk te geloven dat de premier uit naïviteit zijn sms’jes wiste.
Toch is de winst van deze sms-affaire dat er nu tenminste op hoog niveau wordt gewerkt aan betere archivering volgens de wettelijke eisen. En dat is ook wat waard.
[Het commentaar is de mening van Trouw, verwoord door leden van de hoofdredactie en senior redacteuren.]