Tags
‘We zijn gemaksdieren’ (Natasja de Groot, Nieuws/Het Parool, 1 april)
Wilco van Dijk: Leerschool Nibud en Universiteit Leiden
We sparen te weinig en maken te makkelijk schulden. Dat komt volgens hoogleraar Wilco van Dijk doordat er domweg te veel verleidingen zijn. met het Nibud doet hij onderzoek naar financiële keuzes.
Het Nibud probeert al jaren mensen op het juiste financiële spoor te zetten, nu zit het instituut met de Universiteit Leiden achter de leerstoel ‘Psychologische determinanten van economisch keuzegedrag’. Is die echt nodig?
Van Dijk: “Wij kunnen mensen vertellen dat ze meer moeten sparen, maar in de praktijk gebeurt het toch niet of onvoldoende. Veertig procent van de Nederlanders heeft geen buffer als het financieel tegenzit. Als de wasmachine of auto het begeeft, sluiten ze een lening af tegen een hoge rente. Het probleem lijkt opgelost maar dan ontstaan pas de problemen: door onverstandige beslissingen. Hoe we die keuzes maken, dáár willen we meer zicht op krijgen.”
Hier wordt in een notendop duidelijk gemaakt wat het essentiële probleem van onze economie is: door een overmatige hoeveelheid leningen en daardoor schuldenopbouw en –groei, waaraan de banken goed verdienen, wordt een schuldenberg gekweekt die uiteindelijk alleen maar in een opeenvolging van achtereenvolgende economische crises eindigt en het economisch bestel volledig vernietigt.
Dat is altijd zo geweest, gaat dat ooit veranderen?
“Als we meer kennis krijgen over hoe we financiële keuzes maken, kunnen we consumenten helpen die verleidingen en impulsen beter te weerstaan. Dat is wat we willen: zorgen dat mensen meer grip krijgen op hun situatie en financieel gezond worden. ik zal een voorbeeld geven: bij jongeren blijken de betalingsproblemen te zijn afgenomen. De reden is dat veel jongeren een app hebben waarmee ze een paarkeer per dag hun banksaldo kunnen checken. Dat geeft overzicht en dus krijgen mensen meet grip op hun financiën.”
Moeten verzekeraars, banken of andere partijen niet gewoon eerlijke producten maken? Dan worden mensen ook niet langer blootgesteld aan ongezonde prikkels.
“Aanbieders hebben een belangrijke taak om financiële keuzes behapbaar te houden. Het beperkte aanbod van hypotheekvormen is een mooi voorbeeld. Er zijn nog maar twee opties: lineair en annuïteiten. Vroeger kon je een aflossingsvrije hypotheek nemen, zonder een cent af te lossen dus. Voor consumenten lijkt dat prima, maar zij kijken alleen naar het nu en niet naar wat dit over dertig jaar betekent.”
Wat moet er volgens u gebeuren?
“Mensen zijn gemaksdieren. Nu zijn de verkeerde dingen vaak het gemakkelijkst. We moeten ernaartoe dat de dingen die wél goed voor ons zijn, makkelijker worden.”
