Aanvankelijk werden ze bespot, maar nu verwoesten eenvoudige Iraanse drones heel wat Oekraïens materieel.
Freek Dijkstra, Blik op het front/Trouw, 7 oktober 2022
De Iraanse drones die Rusland inzet in Oekraïne worden geregeld afgedaan als goedkope, slecht functionerende rommel. Toch zijn er de laatste weken berichten dat het Oekraïense leger flinke verliezen lijdt door de drones. Hoe kunnen de Oekraïners zich verweren tegen deze dreiging van de Iraanse ‘Alibaba-drones’?
De kwaliteit van de Iraanse drones, waarvan Iran overigens nog altijd ontkent dat ze die leveren aan Rusland, is niet vergelijkbaar met die van westerse drones. Ze bestaan grotendeels uit commercieel verkrijgbare onderdelen, waaraan ze hun bijnaam ‘Alibaba-drones’ danken. Maar volgens Dominika Kunertova van het Center for Security Studies in Zürich is die mindere kwaliteit niet per se een probleem voor de Russen. “In deze oorlog is geen partij dominant in de lucht, wat kwantiteit belangrijker maakt dan kwaliteit. Zonder dominantie in de lucht is de kans namelijk groot dat je drone wordt neergeschoten. Dan heb je al snel meer aan een heleboel krakkemikkige drones, dan aan een paar hele goede.”
Kwalitatief hoogwaardige drones worden vaak ingezet voor het surveilleren van een gebied. Dat is niet wat de Russen doen met de meeste Iraanse drones, ook kamikazedrones genoemd, zegt krijgswetenschapper Marina Miron van King’s College in Londen. “De Iraanse Shahed 136’s zijn one-way-drones: ze worden geladen met explosieven en recht op hun doelwit ingevlogen. Je weet zeker dat je ze kwijt gaat raken.” Dit kan financieel ook uit voor de Russen. De Iraanse drones zijn veel goedkoper dan geavanceerde projectielen zoals de HIMARS-raketten die de Oekraïners van de Verenigde Staten krijgen.
Eerste en tweede zwerm
Het gebruik van een ‘zwermtactiek’ blijkt volgens Miron zeer effectief. “De Iraanse drones vliegen op lage hoogte en redelijk langzaam, waardoor ze voor de Oekraïense luchtafweersystemen moeilijk te detecteren zijn. De meeste luchtafweersystemen zijn geladen met een beperkt aantal raketten. De Russische tactiek: met een eerste zwerm uitlokken dat al die raketten worden afgeschoten, om vervolgens tijdens het herladen een tweede zwerm in te zetten die door de positie heen breekt. Zo is al veel Oekraïens materieel vernietigd bij Charkov en Cherson, en is een Oekraïense controlepost aangevallen in Odessa.”
Hoewel Oekraïense militairen het Westen om meer luchtafweersystemen hebben gevraagd, zei de Amerikaanse defensiefunctionaris Sasha Baker onlangs dat de Oekraïners alles al hebben om de drone-dreiging te smoren. Volgens Kunertova hebben de Oekraïners het nu moeilijk, maar kunnen ze met andere wapens zoals schokgranaten ook veel drones uitschakelen.
Bovendien heeft Oekraïne onlangs een intacte Iraanse drone onderschept. “Die heeft een achilleshiel, namelijk de frequenties waarop de drone wordt bestuurd. Als je die weet en je kunt het signaal verstoren, dan valt zo’n drone gewoon uit de lucht.”
Ontregeling
Zowel Miron als Kunertova is er stellig over: de Iraanse drones zullen op de langere termijn geen doorslaggevende rol spelen in de oorlog. “Deze oorlog wordt niet beslist met drones”, zegt Miron. “Nu zijn de Iraanse drones nieuw op het slagveld en dat heeft een ontregelend effect, maar dat zal snel afnemen.”
Kunertova voegt toe: “De effectiviteit van kamikazedrones is afhankelijk van hoe goed je de vijand in kaart hebt. Als je een heel goed beeld hebt, kun je de drones heel gericht inzetten en de vijand systematische schade toebrengen. Maar de Russen beschikken niet over die informatie en hun tactiek is eerder opportunistisch. Ik ben ervan overtuigd dat deze ontregeling snel weer is rechtgetrokken.”
*De conclusie luidt dat Oekraïne een oorlogslaboratorium is geworden om de toekomstige digitale oorlogen uit te proberen.