‘Europa is rijk maar gedraagt zich arm’ (Hanneke Chin-A-Fo, In het nieuws/NRC Handelsblad, 24 januari 2015)
Interview Jeffrey Sachs
Nederland en Duitsland moeten soepeler zijn voor Griekenland, vindt de Amerikaanse econoom Sachs.
http://www.nrc.nl/handelsblad/van/2015/januari/24/europa-is-rijk-maar-gedraagt-zich-arm-1462057
‘Stop eens met navelstaren. Zet een paar stappen naar achter en zie dan dat de economische problemen waar Europa op vastloopt prima op te lossen zijn. En doe het snel graag, want Europa verzaakt al jaren haar rol op het wereldtoneel.
‘Jeffrey Sachs (1954), de beroemde Amerikaanse macro-econoom van Harvard én armoedebestrijder, heeft weinig goede woorden over voor de opstelling van de noordelijke Europese landen in de twee grote kwesties van deze week: het besluit van de Europese Centrale Bank (ECB) om de geldpers aan te zetten en de Griekse verkiezingen zondag. Sachs was deze week in Nederland voor een lezing bij vermogensbeheerder Skagen.
Punt 1 is dus dat problemen waar Europa op vastloopt prima zijn op te lossen. Zijn overtuiging en hij bewijst het ook niet echt, maar ik heb een monetaire verruiming door Draghi verdedigd [zie:https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2014/11/18/draghi-heeft-dus-volkomen-gelijk-volgens-coen-teulings-fd-eu/)
met het argument dat 1. De EMU een laboratoriumexperiment was en is vanwege het feit dat er geen historische precedenten bestaan van nieuw gevormde muntunies zonder een centrale regering en centrale wetgeving, zoals de centrale federatie in de VS en dus zeker niet vergeleken kan worden met andere en concurrerende beleidsverantwoordelijken zoals de Fed en BoE.
Punt 2. Bovendien kampt de EU en dus de EMU met verschillende soorten nationale economische stelsels die niet eerst geharmoniseerd werden alvorens de euro in te voeren. Vakeconomen hadden de grootste twijfel bij de oprichting van de EU omdat er geen enkele mate van redelijke zekerheid bestond dat dit economische project zou slagen, nog los van de illusie van de politieke unie.
Punt 3. Waar geen econoom rekening mee had gehouden en dus ook niet op de tekentafel uitvoerig kon worden uitgeanalyseerd, dat de EU door de eurocrisis overvallen is vanwege de domino-effect van de kredietcrisis en de bankencrisis, die uitliepen in de eurolandencrisis, want een schuldenproblematiek die noodzakelijk voortvloeiende uit de verwevenheid van alle grootbanken die de wereld in een economische en financiële crisis stortte.
Punt 4. Als een macro-economische grootheid als Sachs aangeeft dat de EU zijn economische problemen prima kan oplossen dan heeft hij gelijk omdat zijn artikel bewijst dat onze economische faculteiten (in heel Europa wel te verstaan) achterlopen op de dito faculteiten in de VS en het VK, want Sachs geeft aan dat er in Europa naïef wordt gedacht:
‘Griekenland heeft een relatief kleine economie maar zijn schuld is niet klein, zo’n 240 miljard euro.
„Dat is echt heel klein vergeleken bij het gevaar dat Griekenland kan vormen. Het infecteert de hele eurozone met crisis. Griekenland moet uit deze ellende verlost worden, in ieders belang. Maar Duitsland wil de Grieken een lesje leren, of houdt vast aan het naïeve idee dat schuld nu eenmaal schuld is, terwijl de geschiedenis al vele, vele malen heeft aangetoond dat dat de verkeerde benadering is, ook in Duitsland. Het idee dat je straf en zelfkastijding nodig hebt om tot hervorming te komen zie ik niet als een houdbare economische theorie.’
En Sachs komt met een heel praktisch voorstel aanzetten waar de Europese politiek nooit aan toe is gekomen, maar dat op deze plaats wel is gepropageerd, namelijk van Spanje en Portugal (maar waarom ook geen Griekenland) de Europese energiefabriek opzetten:
‘„Verder moet Europa het bancaire stelsel weer op orde krijgen. De bankenunie is nog lang niet af, sommige delen zijn zelfs nog niet helemaal uitgedacht. En ten slotte moet er een investeringsstrategie voor de lange termijn komen, bijvoorbeeld op het gebied van energie. Het moet mogelijk worden om een stelsel te ontwikkelen waarbij zonne-energie uit Spanje en Griekenland aan Duitsland geleverd wordt. Als al deze dingen zijn geregeld, is Europa eindelijk back in business.”
Alle problemen met gas en olie uit Rusland (en voorheen de OPEC) opgelost.
Vervolgens komt Sachs ook met het waanidee dat in ons land in de Tweede Kamer algemeen hoorbaar was en vanmiddag door De Boer (VNO NCW) op radio1 fel werkt bekritiseerd, te weten het gevaar van zeepbellen:
‘Duitsland en Nederland denken dat het ECB-programma niet werkt, of zelfs voor nieuwe zeepbellen op de financiële markten kan zorgen.
„Er is een klein risico op een zeepbel, maar dat kun je in de gaten houden, en het risico van een nieuwe recessie is groter. Ik zou zeggen: rustig aan Nederland. Dit is goed voor jullie. Een beetje verruiming kan op dit moment alleen maar goed doen. De belangrijkste reden waarom de eurozone achterloopt met het herstel na de crisis is dat de ECB hier pas als laatste grote centrale bank toe overgaat.”
Als Sachs met zijn reputatie en ervaring[1] aangeeft dat er een klein risico op een zeepbel bestaat, dan geloof ik hem onvoorwaardelijk.
Sachs maakt een voltreffer als hij opmerkt dat Europa zonder het juiste perspectief aan het werk is geslagen en ik koppel hieraan de verklaring dat de Europese Commissie alsmede de Europese Raad zo heeft moeten worstelen met zijn 28 lidstaten aan tafel dat er van de grote lijnen nooit iets terecht is gekomen:
‘„We zijn centen aan het tellen zonder het juiste perspectief. Ondertussen verspilt een land als Duitsland een hoop tijd aan de symboolpolitiek dat ze niet die zogenaamde luie Grieken willen redden. En aangezien er altijd wel ergens een verkiezing is in Europa kijken we nooit eens pragmatisch naar de kosten en de baten. Er zijn twee problemen in Europa die wél ingewikkeld zijn: de migratie en de vergrijzing. Daar komt de politiek nu niet aan toe.”
Wat zouden de geopolitieke gevolgen van een Grieks vertrek zijn?
„Als Europa zichzelf aan stukken scheurt, hoe kan het dan een constructieve discussie met Rusland voeren? Hoe kan het dan de crises in het Midden-Oosten aanpakken? Hoe gaat het dan een leiderschapsrol op zich nemen in het debat over klimaatverandering? Europa moet zichzelf wel kunnen vertegenwoordigen op het wereldtoneel. Op het moment dat de Griekse crisis erger wordt, gaat alle aandacht weer naar binnen. Europa heeft de beste positie om leidend te zijn in al deze kwesties, maar we horen er al jaren weinig van.”
Nou, als dit betoog niet neerkomt op een ongenadig hard schot voor de boeg, dan weet ik het ook niet meer. En Sachs heeft in één opzicht al het grootste gelijk van de wereld omdat de EU volledig achterblijft in het economisch herstel dat zich buiten de eurozone afspeelt. Achteraf bezien zullen de historici over twintig jaar vaststellen dat het experiment van de EU bloedlink was en dat er alleen maar dankzij – of neutraler: met – onorthodoxe maatregelen van een centrale bankpresident als Mario Draghi een oplossing in de vorm van rustiger vaarwater werd gevonden voor de eurocrisis en de kwakkelende eurozone-economie. En wat afgelopen week in ons land door alle commentatoren is opgemerkt, daaruit is duidelijk geworden dat bijna iedere politicus en econoom schande spreekt van dit kernwapen van Draghi in plaats van zijn traditionele bazooka, dat alle genoemde commentatoren naar huis kunnen worden gestuurd op grond van onbekwaamheid in hun commentaren. Alleen Hans de Boer heeft het als enige juist gezien door Draghi’s maatregelen van harte te verwelkomen. Hulde. De rest waren negentiende eeuwse opvattingen die weer afgestoft werden. Daar schieten we dus niets mee op.
[1] Jeffrey Sachs (1954), leerling van Yellen, studeerde macro-economie aan Harvard en kreeg daar onder andere college van de huidige voorzitter van de Federal Reserve, Janet Yellen. Van haar leerde hij de theorie over kwantitatieve verruiming, de monetaire beleidsmaatregel die de Fed al jaren eerder toepaste dan de ECB. Sachs promoveerde aan Harvard en was daar vanaf zijn 28ste hoogleraar.
Hij verwierf bekendheid door zijn advieswerk aan landen die economische transities doormaken, zoals Polen en Rusland rond 1990, en verschillende Latijns-Amerikaanse landen.
Later legde Sachs zich toe op ontwikkelingseconomie, met name op de bestrijding van extreme armoede in Afrika. Hij is speciaal adviseur van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties. Sachs heeft enkel jaren leiding gegeven aan het Millenniumdoelen-project, dat dit jaar ten einde komt.