Tags
Deens warmtenet gaat al (een beetje) van het gas af (Koen Verhelst, Energie/fd, 6-9-19)
Bijna twee derde van de Denen verwarmen hun huizen via een aansluiting op het warmtenet. Steeds meer daarvan draaien op duurzame bronnen, zoals zonne-energie. Het kan een voorbeeld zijn voor Nederland om van het gas af te kunnen.
In het kort:
- Denemarken heeft al decennia ervaring met warmtenetten
- Warmtenetten hebben als voordeel dat ze flexibel zijn in hun energiebronnen.
- Beheerders proberen die energiemix duurzamer te maken en stappen voorzichtig af van gas
- Nederland ziet in warmtenetten een manier om van gas af te gaan en CO2-uitstoot te verminderen
Elke ochtend speelt Claus Kimer Rasmussen ‘vier potjes roulette tegelijkertijd’. Aan het begin van zijn werkdag voert Rasmussen de balansberekeningen uit om de inwoners van het Deense dorp Tørring tegen de laagst mogelijke kostprijs van warm water en verwarming te voorzien. Vier variabelen beïnvloeden welke bron hij het beste in kan zetten om die warmte op te wekken: ‘De vraag naar warmte, de inkoopprijs voor gas, voor hoeveel ik overtollige elektriciteit terug kan verkopen aan het net en ten slotte hoeveel zon we vandaag krijgen. Kost me elke dag een half uur!’
Tørring is een typisch dorp op Jutland. Het telt zo’n 3000 inwoners die verspreid leven over een groen, vlak landschap langs de rivier Gudenå. Twee supermarkten aan het centrale plein, een bloemist, een kapper. Behalve de kerktoren steken oude populieren boven de huizen uit. Verder wordt de horizon alleen onderbroken door een stel dunne, glimmende schoorstenen van ongeveer 20 meter hoog. Dit is het domein van Rasmussen, directeur van Tørring Kraftvarmeværk, het warmtenet voor bijna het hele dorp.
Alternatief voor gasketels
Warmtenetten bestrijken een groot deel van Denemarken. Maar liefst 64% van de huishoudens is aangesloten op deze lokaal gestookte en aangestuurde netwerken voor hun warm water en de verwarming van hun woningen. In totaal zijn het ruim 400 warmtenetten. In Nederland staat zo’n warmtenet wel bekend als ‘stadsverwarming’, in Denemarken hebben juist veel dorpen een collectieve verwarmer.
Het kabinet-Rutte III kijkt nadrukkelijk naar warmtenetten als een alternatief voor individuele, gasgestookte cv- en hr-ketels die nu in veel Nederlandse huizen hangen. Nederland wil de gasconsumptie terugdraaien — deels vanwege de aardbevingen in Groningen en deels om in 2030 49% minder broeikasgassen uit te stoten. Als een warmtenet de hitte put uit een duurzame bron, kan dat een flinke besparing opleveren.
Voor Rasmussen is dat dagelijkse realiteit. ‘Wij kunnen aardgas verstoken in zuinigere boilers of een niet-zo-zuinige motor’, vertelt hij. ‘We hebben ook twee duurzame bronnen: biomassa in de vorm van houtpellets en zonnewarmte.’ De prijs verschilt echter enorm.
Aan de oostrand van Tørring staat bijna 16.000 vierkante meter aan zonnecollectoren, verdeeld over twee flinke weides. Tussen de panelen grazen de schapen. ‘De schapen zijn zo ongeveer het enige onderhoud dat de zonneweides nodig hebben. Ze houden het gras weg bij de panelen’, grinnikt Rasmussen. ‘De kosten zijn verder alleen de investeringen in de zonnecollectoren zelf en de buizen die naar onze centrale lopen. Omdat het warmtenet er al decennia ligt, is het een kwestie van de knop omzetten en de mensen krijgen zonnewarmte of gaswarmte.’ De dorpeling die zijn douche opendraait, merkt geen verschil en hoeft ook niets zelf te installeren of vervangen.
Veertig keer goedkoper dan gas
Flexibiliteit is het grootste voordeel van de Deense warmtenetten. Want hoewel veel netwerken nu nog grotendeels draaien op fossiele brandstof, neemt het aandeel van duurzame bronnen snel toe. Een zonneweide bouwen voor 1100 huishoudens, zoals in Tørring, vergt per huishouden minder investeringen dan panelen op elk dak te leggen. Ook kunnen woningen die niet geschikt zijn voor zonnecollectoren, wel profiteren van een zonneweide die medegefinancierd is met de buren.
Gestaag wil Rasmussen zo af van het gas, door steeds meer duurzame warmtegeneratie op te nemen in zijn mix. Het is ook financieel interessant. Een megawattuur aan warmte die van de zon komt, is twintig keer goedkoper dan de biomassaboiler en zelfs veertig keer goedkoper dan de gasboiler.
De eigendomsstructuur van de warmtenetten maakt in het voor de beheerders in Denemarken makkelijker om over te stappen op duurzamere energiebronnen. De aangesloten huishoudens in Tørring zijn naast gebruikers namelijk ook co-eigenaren. Elke aansluiting geeft stemrecht in de ledenbijeenkomsten, waar een driekoppig bestuur gekozen wordt onder de leden. Rasmussen moet dit bestuur zien te overtuigen als hij bijvoorbeeld een investering wil doen.
Verplicht of niet?
‘Van de 400 warmtenetten in Denemarken zijn er circa 340 coöperaties zoals deze’, zegt directeur internationale zaken Birger Lauersen van Dansk Fjernvarme, de brancheorganisatie van warmtenetten in Denemarken. Lauersen lobbyt in Kopenhagen en Brussel voor soepele en aantrekkelijke regels. ‘In Nederland zal het niet veel anders zijn, maar hier gaapt er nog wel eens een gat tussen de beloftes van politici op het gebied van de energietransitie en wat ze werkelijk invoeren.’
De belangrijkste voorwaarde om warmtenetten te laten slagen, stelt Lauersen, is het verplicht stellen van een aansluiting. ‘Anders kom je niet aan de benodigde aantallen om investeringen te kunnen doen.’ In Tørring is meer dan 95% van de huishoudens aangesloten op het warmtenet, maar het nabijgelegen dorp Ølholm heeft geen collectieve warmtebron. ‘De gemeenteraad wilde aansluiting niet verplicht stellen, maar dat was de enige manier waarop ik de investering van Dkr 40 mln (€5,4 mln) had kunnen terugverdienen’, herinnert Rasmussen zich. De onderzochte uitbreiding van het warmtenet naar Ølholm ging daarom niet door.
‘We hopen nu dat de nieuwe sociaal-democratische regering bereid is meer moed te tonen op dit vlak’, zinspeelt Lauersen op een landelijke terugkeer van de aansluitplicht. De vorige regering had die sinds begin dit jaar stopgezet. De nieuwe minister Dan Jørgensen (Energie en Klimaat) wil nog niets kwijt over zijn visie op warmtenetten. Zijn regering heeft wel beloofd om 70% minder broeikasgassen uit te stoten in 2030 en de vele Deense zonneweides kunnen daarbij een belangrijke rol spelen, zeker als er meer huizen op aangesloten zijn.
Warmtenetten in Nederland
Anders dan in Denemarken zijn warmtenetten in Nederland doorgaans een stuk nieuwer. Naar schatting 400.000 huishoudens zijn aangesloten op een netwerk dat warm water naar huizen pompt vanuit een centrale verwarmingsinstallatie. Als het aan het kabinet-Rutte III ligt, wordt dat aantal snel groter. 27 gemeenten hebben zich aangemeld als proeftuin om te kijken hoe ze wijken van het gas af kunnen halen. De meeste van hen hebben plannen met warmtenetten. De allereerste stap is nieuwbouw, waar warmtenetten in veel gevallen voor de hand liggen. Verder zal naar schatting de helft van de bestaande woningen — onder meer hoogbouw in handen van corporaties — ook om moeten naar warmtenetten. Alle gemeenten moeten in 2021 voor alle wijken een warmtevisie hebben. Voor gebieden waar een warmtenet wordt voorzien, volgt een aansluitverplichting. Veel bestaande Nederlandse warmtenetten draaien nu op gas, dus daar moet een duurzame vervanging voor gezocht worden. Er zijn in Nederland al verschillende zonneweides voor warmte, maar die zijn nog erg klein vergeleken met andere landen. Almere heeft een zonneweide met een capaciteit van 4900 kWh-thermisch. Ter vergelijking: de grootste zonnecentrale in het Deense Silkeborg levert 110.000 kWh-thermisch. Duidelijk is dat voor de toekomstige warmtenetten meer duurzame bronnen nodig zijn, zoals restwarmte (van de industrie), aardwarmte of verbranding van afval en biomassa.
Prachtig artikel en bewijs voor het feit dat ons land lichtjaren achterloopt op andere lidstaten. Toen viel het niet of, maar het contrast is nu des te schrijnender.
https://fd.nl/economie-politiek/1315315/deens-warmtenet-gaat-al-n-beetje-van-het-gas-af