Feest van 60 jaar Rome is dansen op de vulkaan (Adriaan Schout, Opinie & Debat/de Volkskrant, 24 maart)
EU bestaat 60 jaar, maar volgende crisis ligt op de loer (digitale versie, http://www.volkskrant.nl/opinie/eu-bestaat-60-jaar-maar-volgende-crisis-ligt-op-de-loer~a4478195/
EUROPESE UNIE | De economische en politieke instabiliteit van Griekenland, Italië en Portugal maakt kans op crisis reëel.
# Vooral de Italianen spannen zich in om hierbij stil te staan met plechtigheden, speeches en plannen voor verdere integratie.
Die Italianen hebben recht van spreken met hun zwakke economie! En dan ‘verdere integratie’ terwijl ze regelmatig dwarsliggen…
# De EU zelf zit eigenlijk niet in een crisis. Hoewel de Britten tot Brexit hebben besloten, stijgt de steun voor de EU in andere landen. De vluchtelingen- en migratiecrisis, onder andere, toonde dat er problemen zijn die landen individueel echt niet kunnen oplossen.
Met deze laatste zin wil helemaal niet zeggen dat de EU zelf ‘eigenlijk niet in een crisis’ verkeert. In tegendeel zou moeten worden gezegd, hoewel Schout het waarschijnlijk heeft over de economie van de Unie, maar de identiteitscrisis is een heel ander verhaal en van een breed draagvlak is geen sprake. En de hoeveelheid ruzies en conflicten is ook maatgevend voor de IC-status van de EU.
# Maar de euro is een heel ander verhaal. Hier is vereniging achter gemeenschappelijke belangen niet mogelijk vanwege de onderlinge verdeeldheid. Griekenland, Italië en Portugal hebben onverkort grote economische problemen en hun politieke stabiliteit is, netjes gezegd en dus niet in termen van drank- en vrouwengebruik, onvoldoende om deze aan te pakken.
Het blijft anders gezegd een grote chaos binnen zowel de EU als in de eurozone. Dat moet ook helder en duidelijk te worden opgemerkt om een passende aanpak van deze bestaande problemen te vinden. Het wordt tijd dat er eindelijk een adequate aanpak wordt gevonden. Maar de kritische geluiden vanuit de zuidelijke lidstaten naar Jeroen Dijsselbloem over zijn opmerkingen zoals Schout dat aanhaalt, getuigt van onvolwassenheid, maar bovenal van onbegrip over de lessen die uit de eurocrisis getrokken kunnen – en moeten – worden. Het blijft daar een ‘Kindergarten’. Komt dat ooit nog goed? Zo niet, dan moeten we met grote vreze leven met de gedachte dat het een eeuwigdurend geworstel blijft en dat de EU nooit meer gezond gemaakt kan worden.
# De onrust kan dit keer echter ook in de Verenigde Staten beginnen, bijvoorbeeld als de investeringsplannen van Trump resulteren in hogere rentes. Het probleem met crises is dat je nooit weet wat uiteindelijk het tapijt onder de tafel uittrekt. De kans is daarmee verre van denkbeeldig dat de eurozone, en daarmee de EU, opnieuw uitstelgedrag gaat vertonen in de hoop dat de problemen zich vanzelf oplossen.
Zo is het maar net. De eerste twee zinnen hebben ook direct een gevolg op de laatste zin. Niets is meer in dit tijdsgewricht te voorzien of te voorspellen.
# De afgelopen eurocrisis bewees dat er binnen de eurozone geen overeenstemming is over de omgang met existentiële dreigingen. Noordelijke landen willen de crisis gebruiken om bezuinigingen en hervormingen door te drukken; zuidelijke landen verlangen afschrijving van schulden (‘mutualisatie’), Europese investeringen en solidariteit om de sociale klappen op te vangen.
Hier wordt de kern van het Europese probleem aangegeven: waar binnen de nationale lidstaten ideologische tegenstellingen het hoogste woord voeren, hebben de verdragbouwers gemeend dat door a-politieke (gemengde politieke kleuren en dus geen linkse of rechtse commissies) en a-nationale (geen vertegenwoordigers van de lidstaten) eurocommissarissen aan de stellen dat ideologische probleem zou worden opgelost, maar dat bleek een fiasco: er vond een verschuiving plaats van politieke naar ‘mentale’ of ‘mentalitets’verschillen: harde en strenge noordelijke degelijkheid tegenover de zuidelijke Bourgondiërs en hun ‘lak aan de regels’. Nu zou men denken dat de eurocrisis die de zuidelijke (vanaf Italië en Frankrijk) lidstaten vooral heeft getroffen, leergeld was betaald, maar dat lijkt er in geen velden en wegen op. En daarmee is de hoop op gezonde staathuishoudkunde illusoir geworden en zullen we moeten leren leven met de VS waar ook permanente zwakke staten bestaan. Dat heeft de kritiek op Dijsselbloem bewezen.
# Het feest van zestig jaar Rome lijkt op dansen op de vulkaan. Als er een volgende eurocrisis komt, dan liggen er geen plannen klaar om de klappen op te vangen. Dit is niet verwonderlijk omdat de EU op crisissituaties altijd reageert en dus niet anticipeert. Toch is dit het moment om de vraag te stellen: wat moet er gebeuren bij een volgende eurocrisis?
Het zal dan wel weer het oude liedje worden, zoals Griekenland is aangepakt. Zolang er geen eenduidige besluiten kunnen worden genomen en er geen uitvoeringscontrole bestaat, blijft het dweilen met de kraan open. Het is dus gewoon wachten op de volgende generatie politici, die minder hectisch reageren op de waan van de dag en waar ‘rust met rake bewoordingen’ een geharnast wapen zullen vormen en worden. Maar de EU is onoverkomelijk, met als belangrijkste manco’s het democratisch tekort en een veel te snelle invoering van nieuwe lidstaten en de euro. Die zwakheden overleven we ook nog wel, zoals we alle voorgaande crises hebben overleefd. Maar nogmaals, de EU is noodzakelijk om op het wereldtoneel een rol te blijven meespelen.