Tags
Dit helpt Griekenland er weer bovenop. Of niet? (Jan Kleinnijenhuis, Katern de Verdieping/Trouw, 15 juli)
Voor de derde keer in vijf jaar tijd heeft Griekenland financiële steun nodig. Veel hervormingen en nog eens 82 miljard euro aan leningen moeten het land uit de economische malaise tillen. Slagen de Grieken deze keer wel?
# De regering Tsipras hamerde de afgelopen maanden telkens op het gebrek aan investeringen in de economie, waardoor de krimp aanhoudt. De vraag is dan waar dat aan ligt. Geld is er genoeg, gezien de extreem lage rente in Europa. Nee, investeerders durven het niet aan hun geld te steken in een land dat doorspekt is van clièntelisme, bureaucratie en corruptie. Nu Tsipras gekozen heeft vóór Europa en de euro, is het tijd om dat radicaal te veranderen. Bied investeerders eenvoud, zekerheid en maatschappelijke en politieke stabiliteit, dan komt dat geld vanzelf.’
Deze laatste zin is natuurlijk gemakkelijker geschreven dan ook daadwerkelijk uitgevoerd. Aangezien Griekenland op de drempel staat (kán staan als het Griekse parlement vanavond instemt met alle voorstellen) van een moderniseringsslag in dat land dat zijn weerga niet kent, dienen we ons ook te realiseren dat deze transformatie niet van de ene op de andere dag uitvoerbaar is. Maar het feit dat voor het aantreden van de regering-Tsipras wel een aantrekkende economie op gang kwam, bewijst dat dat verschijnsel wel mogelijk is. Alleen is de vraag of een radicale (met marxistische en communistische fracties binnen de partij) regering dat mogelijk maakt. Als de regering op basis van deze redenering overtuigd meegaat in het principe akkoord, dan zijn de wonderen in de Griekse lucht nog mogelijk, al heeft Tsipras al aangegeven dat hij niet in dat akkoord gelooft. Ook hij zal vertrouwen moeten ontwikkelen, want anders kan hij beter aftreden.
# Het belangrijkste argument waarom Griekenland er nooit meer bovenop zou komen is de enorme staatsschuld. Maar daar hoeft het land zich de komende jaren nog nauwelijks zorgen over te maken. De leningen van de eurolanden hebben looptijden van tientallen jaren, en de rente erop is extreem laag. Griekenland is per jaar bijvoorbeeld veel minder kwijt aan rente en aflossing dan Portugal, dat een veel lagere staatsschuld heeft. En als de economie van Griekenland weer gaat groeien, is de schuld over een aantal jaren veel beter te dragen. Het enige waar Griekenland zich voorlopig aan moet houden is dat er, afgezien van rente en aflossing, geen tekort op de begroting ontstaat. En daar zorgen de afspraken met Europa nu juist voor:
# En eerlijk is eerlijk, wat heeft Europa Griekenland eigenlijk gebracht sinds toenmalig premier Papandreou zich in 2010 voor het eerst in Brussel meldde voor financiële steun? Griekenland heeft zich een slag in de rondte bezuinigd – nog nooit bracht een land zijn begrotingstekort zo snel zo fors terug. Dat heeft ervoor gezorgd dat de economie in een vrije val is geraakt. Sinds 2010 is de economie met een kwart gekrompen, een uitslag die Griekenland hoog in het lijstje grootste economische krimp ooit plaatste. Meer dan een kwart van de bevolking is werkloos, en meer dan de helft van de jongeren. Lonen en pensioenen zijn gedecimeerd.’
Het is natuurlijk uitermate triest dat een eenzijdige afhandeling van afspraken zo desastreus heeft uitgewerkt en uitgepakt. Maar door wat tot nu toe door de auteur is neergeschreven, wordt het contrast tussen de econoom Kleinnijenhuis en de econoom Varoufakis een verschil van dag en nacht. Waar ‘onze’ Kleinnijenhuis systematisch alle voor- en nadelen van de Griekse situatie beschrijft, heeft de Griek alleen maar theoretische exercities op de eurogroep (en Tsipras in de Raad) losgelaten, waarvan iedereen de zinloosheid in de gaten had, maar uit hoffelijkheidsoverwegingen de sprekers niet tot stoppen konden dwingen en daarom zijn er vijf zinloze maanden gepasseerd.
# Het grote probleem van Griekenland is de enorme staatsschuld, stellen veel economen, een schuld die ervoor zorgt dat bezuinigingen nooit genoeg zullen zijn. bezuinigingen zorgen in eerste instantie voor economische krimp, waardoor de schuldenlast almaar zwaarder drukt op de economie.
# In het voorlopige akkoord dat Griekenland heeft gesloten met de eurolanden wordt echter nergens gesproken over verlaging van de schuld. Of toch wel: de eurolanden zeggen expliciet dat van schuldafschrijving geen sprake kan zijn. Griekenland zit met dit akkoord dus vast in een negatieve spiraal van almaar verder bezuinigen, en een continu krimpende economie.
Hier is dus sprake van een weeffout binnen het Stabiliteits- & Groeipact en de budgettaire regelgeving daarom heen, waarin verboden is om schulden af te schrijven. Als economen in het heden van oordeel zijn dat de beleidsmakers in de jaren negentig bij het schrijven van de Verdragen van Maastricht en Amsterdam een onbewuste denkfout hebben gemaakt door dat verbod van schuldafschrijving te introduceren, dan dient die fout door de huidige generatie beleidseconomen hersteld te worden. Een bailout moet mogelijk zijn omdat anders de economie naar de afgrond wordt getrokken.
# Maar zelfs als Griekenland volledig schuldenvrij zou zijn, is het de vraag wat de andere eurolanden beogen met de eisen aan het land. Ze bieden natuurlijk de mogelijkheid om in eigen land te verdedigen waarom er nóg meer geld naar het land moet. Maar zou er iemand in Brussel geloven dat dit de Griekse economie weer op het juiste spoor zet? Wat te denken van de eis dat het land voor 50 miljard euro aan staatsbezittingen moet verkopen? De economie staat al jaren stil, dus wat is een spoorweg naar een nauwelijks bevolkt gebied in Noord-Griekenland of een met onkruid overwoekerd vliegveld waard? Het IMF liet in juni nog weten dat privatiseringen misschien een half miljard euro per jaar kunnen opleveren.
Commentaar en slotconclusie:
Zoals vaker gebeurt, zien we hier een uitgesproken voorbeeld van een verkeerde verdragstekst die verder in de uitwerking nog meer rampen veroorzaakt. Het aantal weeffouten binnen de EU-regels is zo immens groot geworden, dat er niet anders dan verkeerde besluiten in het heden worden genomen, die de EU langzaam maar zeker naar de afgrond brengen. De hele EU-wetgeving moet op de helling en alleen dan bestaat er de kans dat Griekenland gered zal worden. Anders dragen we collectief ons financiële en geestelijke vermogen en welvaart naar de peilloze diepten van de Griekse zeeën. Laten we wakker worden: Creativiteit en kritisch denkvermogen staan voor de eeuwige Europese waarden en die zijn vandaag harder nodig dan ooit tevoren. Er bestaat dus een uitweg uit deze ellende!