Stijn Fens, Trouw– 14:33, 30 augustus 2017
Na de aanslagen in Spanje klinkt de roep om een meldplicht voor imams. Dit als onderdeel van de strijd tegen radicalisering en terrorisme. Deskundigen en betrokkenen staan niet te trappelen.
Een ruimte in de Annourmoskee in Ripoll waar imam Abdelbaki Es Satty – omgekomen bij de explosie in Alcanar – predikte. © AFP
Begin 2016 preekt imam Abdelbaki Es Satty een paar keer in de moskee in het Belgische Diegem die dan op zoek is naar een imam. Hij heeft een gesprek met het bestuur, maar een vaste betrekking zit er niet in. “Hij kwam naar hier met de vraag voor een baan. Maar hij gedroeg zich verdacht, hij kon geen attest van goede zeden (bewijs van goed gedrag – red.) voorleggen”, vertelt moskeevoorzitter Soliman Akaychouch aan de VRT. “We zijn naar de bevoegde autoriteiten gestapt en hebben hem vervolgens duidelijk gemaakt dat er geen plaats voor hem was.”
Daarna hoort Akaychouch niets meer van de imam, hoewel deze nog een aantal keren naar België schijnt te zijn teruggekeerd. Tot hij de imam twee weken geleden op televisie ziet langskomen als brein achter de terreurcel die verantwoordelijk was voor de aanslagen in Barcelona en Cambrils waarbij zestien doden vielen. Es Satty was imam in Ripoll waar hij jongeren radicaliseerde en rekruteerde voor de jihad. Uiteindelijk komt hij samen met twee anderen om het leven bij een explosie in een huis in Alcanar – ten zuiden van Barcelona – dat als uitvalsbasis fungeerde van de terreurcel.
Voor de Belgische minister van justitie, Koen Geens, is het verhaal van Abdelbaki Es Satty aanleiding om moskeeën te vragen elke imam die er predikt te melden bij het Moslimexecutieve, de centrale raad die de moslims in België vertegenwoordigt. Die zou de informatie dan weer moeten doorgeven aan de veiligheidsdiensten.
Inmiddels vindt het idee van zo’n imam-registratie navolging in ons land. Leefbaar Rotterdam heeft aan burgemeester Ahmed Aboutaleb gevraagd een meldplicht voor moskeeën in zijn stad in te voeren.
Wanneer is iemand een imam?
“Een slecht voorstel“, zegt Edwin Bakker, hoogleraar Terrorisme en Contraterrorisme aan de Universiteit Leiden en directeur van het Institute of Security and Global Affairs in Den Haag. “Het is heel moeilijk te implementeren en het suggereert dat er niets wordt gedaan terwijl dat wel het geval is.” Eerste probleem volgens Bakker: wanneer is iemand een imam? “Is iemand die in een boekwinkel predikt een imam of niet? Dat is soms heel erg lastig vast te stellen.”
Dit is een heel praktisch en technocratisch antwoord dat geen enkele publiciteitswaarde heeft omdat de krantlezer hier geen steek wijzer van wordt. Bijvoorbeeld: ‘Er wordt gesuggereerd dat er niets wordt gedaan’, maar dit wordt niet toegelicht: wat wordt er dan gedaan?
Hij krijgt bijval van Martijn de Koning, antropoloog en docent Islamstudies aan de Radboud Universiteit en de Universiteit van Amsterdam. “Imam is geen beschermd beroep, zoals arts en advocaat. In feite kan iedereen zich imam noemen. Als je de Koran kent, dan kun je het vrijdagmiddaggebed leiden en de preek doen en kun je jezelf al imam noemen. Dus wil je tot registratie overgaan, dan zal de overheid eerst moeten definiëren wat nu precies een imam is. Bovendien: als je naar de onderzoeken kijkt over radicalisering, dan zie je dat moskeeën met hun vaste imams daarin een marginale rol spelen. Er zijn een paar moskeeën waarbij sprake is geweest van radicaliserende jongeren in hun midden, maar over het algemeen gaat dat juist buiten de moskee om. Dan kun je wel lekker imams gaan registeren, maar dan sla je de plank dus mis.”
Ook dit antwoord beantwoordt niet aan de verwachtingen van de bevolking. Als deze specialisten zelf met de handen in hun haar zitten wat dit probleem betreft, dan is het zaak om dit ‘praktische’ aan de Kamer voor te leggen en daar te vragen naar mogelijke oplossingen.
Volgens Edwin Bakker gaat de Belgische minister volledig voorbij aan de praktijk. “Als je bijvoorbeeld kijkt naar de verdachten in het ‘Haagse’ jihadproces: daar zaten jongens tussen als Rudolph H. en Azzedine C. (ook wel bekend als Abou Moussa). Die zouden zich onder meer hebben schuldig gemaakt aan ronselen en opruiing. Dat zijn geen imams, maar predikers en die zijn net zo belangrijk.” De Koning: “Als je predikers gaat registreren, is het einde helemaal zoek.”
Vergrootglas
En dan nog iets: zowel Bakker als De Koning geeft aan dat op dit moment de veiligheidsdiensten al heel actief zijn op dit gebied. “Imams liggen al lange tijd in Nederland onder het vergrootglas“, zegt Martijn de Koning. “De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid is bezig met een lijst van predikers die mogelijk gevaarlijk zijn en die dus geen inreisvisum krijgen. Het is overduidelijk dat de veiligheidsdiensten aanwezig waren of zijn in moskeeën. Er is dus al een soort surveillance-regime als het gaat om moslims en dan met name om moslims die in een organisatorische verband zitten. Maar dan moeten de veiligheidsdiensten die informatie wel met elkaar delen en juist daar is het in Spanje misgegaan.”
Hiermee is wel een zekere indruk mee op te bouwen. En kunnen er in de Kamer binnen de Commissie Stiekem gerichte vragen worden gesteld, al zal daarover weinig tot niets naar buiten komen. Maar strategieën wat tegen deze terroristen gedaan kan worden, kan op deze wijze wel besproken of bespreekbaar worden gemaakt.
Bakker: “Die Es Satty ging naar een klein Spaans stadje. Daar kende niemand hem en kon hij in alle rust een netwerk opbouwen. Mijn les van Ripoll is: hoe zorg je dat een kleine gemeenschap signalen oppikt en alarm slaat. Zet dáár op in, zou ik zeggen.”
Discriminatie
Toen de Belgische minister Koen Geens zijn voorstel voor registratie van imams deed, zei hij er meteen bij dat hij niets kon eisen van de moskeeën. Ook België kent een scheiding van kerk en staat. “In Nederland is die net zo strikt of mogelijk nog strikter”, zegt De Koning. “Wij registreren toch ook geen priesters en dominees? Het is dus ook nog eens discriminatie. Bovendien: als je roept dat alle imams geregistreerd worden, dan strekt zich dat ook uit naar de imams die op een normale manier hun theologische en sociale werk doen. Dat lijkt me heel onverstandig, we zitten al in een sfeer van geïnstitutionaliseerd wantrouwen.”
Dat er geen priesters of dominees geregistreerd kunnen worden is totaal niet relevant aangezien deze moslimpredikers dicht tegen de grenzen van de staatsveiligheid aanzitten en wel degelijk gecontroleerd moeten kunnen op hun ‘gesproken’ woord, namelijk of ze democratievijandig zijn en dus strafbaar of niet.
Jacob van der Blom, directeur van de Rotterdamse Essalam Moskee: “Waarom nou weer deze maatregel expliciet voor moslims? Het doet afbreuk aan de fundamenten van de rechtstaat die we juist nodig hebben om de samenleving goed in te richten. Als burger neem je je verantwoordelijkheid – dat spreekt vanzelf – maar als moskee kunnen en willen we geen verlengstuk van de overheid worden. ”
Onzinnige argumenten! Er wordt geen afbreuk aan de rechtsstaat gedaan door juist moslims aanspreekbaar te maken, omdat juist die salafisten zelf daar zelf afbreuk aan doen.
Een meldingsplicht voor imams lijkt dus ver weg, in België en ook in Nederland. “Het is een schijnvoorstel”, zegt Edwin Bakker. “Het biedt geen echte veiligheid.”
Het biedt geen echte veiligheid omdat het een nieuw thema is, maar dat betekent niet dat een effectieve maatregel nooit mogelijk wordt.
https://www.trouw.nl/c/~a545faff/?utm_source=TR&utm_medium=email&utm_campaign=20170830|daily&utm_content=Meldpunt%20voor%20imams?%20Een%20slecht%20idee&utm_term=42018&utm_userid=&ctm_ctid=82c90ea0bb252bc34198a7d2a31284b4&m_i=gULgJs4iEm4glu1mxnF6MBlFrD3EY73AAY2E8a4uxmckgeQ2ptxcyq7iCqOWbeUOtMYlgjDO%2B6RIiQX5c89uwHO1vgegT