Tags
Den Haag, EU, liberalisering, Meavita, privatisering, zorgsector, zorgwet
Het grote gat bij Meavita (Pieter Couwenbergh, Opinie & Dialoog/fd, 6 november)
# Meavita had geen eigenaren of aandeelhouders. Ik heb er naar gezocht, in het vonnis van de rechtbank over de failliete zorginstelling en in het verslag van de onderzoekers van de Ondernemingskamer. De raad van commissarissen was het eindstation der dingen. Die legde in het jaarverslag verantwoording af aan wie het maar wilde weten. Een aanhef ontbrak namelijk.
# Dat Meavita een verweesde organisatie was, is de consequentie van de gekozen rechtsvorm, die van een stichting. Alleen is bij de oprichting niet goed nagedacht over de veiligheidskleppen bij een club die op zeker moment werk bood aan 20.000 mensen en 100.000 particuliere cliënten had. Wie disciplineert het management als het lucratievere nevenactiviteiten of geldverslindende IT-projecten wil beginnen? Wie bewaakt de missie van het bedrijf? De commissarissen natuurlijk. Maar ook die functioneren beter als zij de adem van een eigenaar voelen, of het nu een minister is of een verschaffer van risicokapitaal.
# Het is het grote probleem van het experiment met het op afstand zetten van semipublieke taken als onderwijs, zorg en woningmarkt. Sinds de overheid haar handen er vanaf heeft getrokken, is er een gat gevallen in de verantwoording. Als een minister geen ‘lender of last resort’ meer is, maakt een ministerie zich al snel minder druk om de gang van zaken bij een instelling. Het moet dus van commissarissen komen. Die worden veelal geworven uit het politiek-bestuurlijke netwerk vanwege de publieke taak van de instelling, en niet vanwege hun toezichtskwaliteiten of managementervaring. Te vaak blijken zij daarom geen partij voor het management, of het nu Meavita, Amarantis of Vestia is. Niet in de laatste plaats omdat ze eigenlijk niet goed weten wat te doen. De wettelijke opdracht om in het belang van de onderneming te opereren, biedt geen houvast anders dan het bijstaan van het management.
# Is er dan geen andere disciplinering? Van werknemers of klanten? Juist in de rol als klant liet de overheid zich van haar slechtste kant zien. De gemeenten die de zorg bij Meavita inkochten, waren — zo blijkt uit het onderzoeksverslag — uitsluitend geïnteresseerd in de kosten. Sommigen gingen zover dat ze de prijs afgaven waarvoor het werk moest worden gedaan. Wat dat betekende voor de kwaliteit van de zorg, was andermans probleem. Het doet denken aan het Fyra-project. Ook daar was de overheid — lees Financiën — vooral geïnteresseerd in de opbrengst van de concessie, niet in de kwaliteit van de dienstverlening, met desastreuze gevolgen voor het project. Bij Meavita leidde de prijsdruk tot schaalvergroting en uiteindelijk een onbeheersbare club van losse onderdelen die niets van elkaar wilden weten..
# De oplossing die nu wordt gezocht is een beter selectieproces van commissarissen. Ik zou zeggen: Terug naar de tekentafel. Dit hybride model werkt niet.
Een volkomen terechte conclusie van deze columnist, maar de vraag blijft waar bestuurskundige deskundigen in dienst van de Rijksoverheid zijn, die dit soort constructies voor hun rekening kunnen nemen. In feite blijkt uit deze ondergang van Meavita dat eigenlijk de gehele zorgsector eigenlijk ten onder moet gaan, want wat bij Meavita speelt, speelt natuurlijk bij alle andere zorginstellingen. De privatisering en liberalisering in de gehele semi-overheidssector moeten opnieuw op de schop worden genomen. En laat de buitenwereld van bijvoorbeeld de universiteiten en organisatieadviesbureaus zich hiermee ook gaan bezig houden, als hun onafhankelijkheid gegarandeerd is. Zomaar een nieuwe privaatrechtelijke zorginstelling in het leven roepen is levensgevaarlijk en gaat de belastingbetaler onherroepelijk veel geld kosten. Stichtingsvormen, zoals ook in de medische wereld passen alleen bij non-profitorganisaties, maar sinds de privatisering is iedereen en alles binnen de semi-overheid een profit organisatie geworden. Die conclusie had dus al veel eerder getrokken moeten worden. Slaapt het ministerie? Het lijkt er wel op. Of er zitten verkeerde ambtenaren.