Fantasieën over een mislukte euro; bezweken omdat een muntunie niet kan bestaan zonder politieke unie @eu #eurozone @nrc

Tags

EU

Wat als de euro verdwijnt? (Maarten Schinkel, Weekend/nrc.nl, 19-10-18)

Als de gemeenschappelijke munt ten onder gaat in ruzie, bezwijkt in 2022 ook de Europese Unie. Maar de noordelijke landen gaan door.

De komende weken stelt NRC ‘wat als…?’-vragen over grote, wereldwijde ontwikkelingen.

We beschrijven daarin een toekomst waarin een trend van nu is doorgetrokken of uitvergroot, om erachter te komen wat de mogelijke wereld van morgen ons kan vertellen over vandaag.

De Noordelijke landen begonnen opnieuw, maar dan écht. De euro was bezweken omdat een muntunie niet kan bestaan zonder politieke unie, zonder gemeenschappelijk budget, zonder een diep doorvoelde gezamenlijke missie. En dus leverde elk land dat mee wilde doen, zijn nationale soevereiniteit voor een groot deel in. Eén regering, één parlement, één rechterlijke macht. Een senaat waarin elk land een gelijke stem had en een tweede kamer waarin de zetels naar bevolkingsaantal waren verdeeld. En deelregeringen in de afzonderlijke landen, die nationale zaken regelden.

Zoals aangegeven in mijn titel voor deze blog, het gaat hier om fantasieën, een fictieve vertelling. Waarom? Reden is de stelling of aanname dat de muntunie niet zou kunnen bestaan zonder politieke unie. Inderdaad, een economenstelling, een economische paradigma. Maar dat het niet ‘zou kunnen’ komt alleen omdat het in de praktijk nog nooit is voorgekomen. Maar dat zegt op zichzelf natuurlijk niets. En dus bestaat er geen enkel onderzoek en ook simulaties zijn onmogelijk omdat die altijd gebaseerd zijn op historische of bestaande feiten en werkelijkheden.

Kortom, mijn stelling is dat een muntunie niet zou kunnen bestaan vanwege de afwezigheid van een politieke unie een veronderstelling is en niet meer dan dat. Ik leid dit ook af uit het feit dat de euro nog steeds bestaat na de achtereenvolgende financiële- en schuldencrises, die ons de afgelopen tien jaar hebben beziggehouden én geteisterd, hebben aangetoond dat vooralsnog een muntunie mogelijk is zonder politieke unie, en dat zal ook het geval blijven. Tot het moment dat we het zeker weten dat het kan als we ons eindelijk realiseren dat niét de afwezigheid van de politieke unie, máár de aanwezigheid van populisme de werkelijke oorzaak is van alle twijfels van deze jaren.

Zij zijn de ware of werkelijke oorzaak van alle vertwijfelingen en onzekerheden. Niets meer en niets minder. Als de populisten eindelijk tot de orde worden geroepen vanwege hun leugens, schending van afspraken en onzin, dan loopt de euro zo gesmeerd als een bolide. En laat de Commissie eindelijk eens het lef en de moed opbrengen om Italië voor het Hof te dagen wegens schending van die afspraken. Als Juncker dat niet aandurft, kan hij maar direct een motie van wantrouwen aan zijn broek krijgen, ook al bestaat die constructie in de EU niet. Hij is in ieder geval volledig afgebrand en heeft geen plek in de geschiedenisboeken verdiend. Flapdrol nummer zoveel.

https://www.nrc.nl/nieuws/2018/10/19/wat-als-de-euro-verdwijnt-a2667273

 

Advertisements

Jeroen Dijsselbloem (3)

Tags

Eurogroep

‘Terugkijkend op tien jaar crisis in de eurozone kan je nuchter vaststellen dat er veel fouten zijn gemaakt en dat we er sterker uit zijn gekomen. Er zijn fouten gemaakt bij de start van de monetaire unie, er is sprake geweest van nalatigheid in de jaren na de introductie van de euro, en de crisisaanpak liet veel te wensen over. Zo is er tijd verloren gegaan, veel geïmproviseerd, de politieke leiders waren de regie de eerste jaren kwijt, en er zijn dure oplossingen gekozen. Er is door de ernst van de crisis enorme druk komen te staan op onze gezamenlijke Europese afspraken en instituties. Ook die waren niet berekend op deze klap. De monetaire unie was niet crisisbestendig. Maar het was vooral door onverantwoord nationaal beleid in de jaren voor de crisis dat er een veel te  grote druk is komen te liggen op deze onvolmaakte unie.’

[Hoofdstuk 9: Terugblik, p.247]

Jeroen Dijsselbloem (2)

Tags

eurocrisis

‘Het feit dat er zo weinig geregeld is en dat de Eurogroep formeel gezien losstaat van de communautaire instituties zoals de Europese Commissie en het Europees Parlement, heeft ons op cruciale momenten in de crisis geholpen tot overeenstemming te komen maar ook de nodige kritiek op het democratische gehalte opgeleverd.’

[hfd 1, p.14-15]

Jeroen Dijsselbloem, de EUROCRISIS

Tags

eurocrisis

‘Na vijf jaar aanhoudende crisis hebben we vijf jaar van herstel gezien, met vallen en opstaan. En nu, tien jaar later, is de eurozone weer een van de motoren van de wereldeconomie. De economische groei ligt boven ieders verwachtingen en de werkloosheid daalt scherp. Maar de onvrede onder onze bevolking, die de gevolgen van de crisis heeft gevoeld, is nog lang niet weg. En het werk is dus nog niet gedaan.’

[uit: Woord vooraf, Jeroen Dijsselbloem, De Eurocrisis, Het verhaal van binnenuit. Prometheus Amsterdam 2018]

‘Rehn hield de druk erop, deze Commissie niet’@eu @fd #eurocrisis #eurogroep

Tags

EU

‘Rehn hield de druk erop, deze Commissie niet’ (Ulko Jonker Ria Cats • Interview, In het nieuws/fd, 1-9-18)

‘De laatste jaren was ik alleen de bad guy’

Als beginnend Kamerlid botste hij vaak met fractiegenoot Frans Timmermans, die veel meer ‘Europees gedreven’ was. Toch werd euroscepticus Jeroen Dijsselbloem voorzitter van de eurogroep. Over die hectische tijd schreef hij een boek. ‘Het grootste politieke gevaar komt vaak van binnen’

Deze laatste zin is volkomen juist want de populisten van het huidige tijdperk wijzen de Commissie erop dat zij buiten de werkelijkheid opereert, maar die zelfde populisten beseffen niet dat de EU hervormd kan worden en dus moet blijven bestaan, maar alleen met een nieuw soort bestuurders in de vorm van eurocommissarissen, die niet meer technocratisch mogen zijn en voeling houden met hun nationale achterban, zonder hun eigen ‘onpartijdige’ (geen functionaris namens hun eigen lidstaat) functie te mogen opgeven.

Hij beleefde turbulente tijden als voorzitter van de Eurogroep. Nu is er een boek en, per 14 september, een column in het FD. Want oud-minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem heeft veel te vertellen. Over Varoufakis, over Rutte en, natuurlijk, over krakkemikkige banken. ‘Die bankenunie is toch een beetje mijn lovebaby.’

‘Waar was je toen je hoorde dat Lehman Brothers ten onder ging?’ Het is een vraag die achteraf bezien dezelfde weergalm had moeten hebben als de moord op John F. Kennedy, of de aanslag op het World Trade Center. Het was 15 september 2008 en de wereld zou nooit meer dezelfde zijn. Maar ook Jeroen Dijsselbloem weet het niet meer, schrijft hij in zijn boek De Eurocrisis, het verhaal van binnenuit.

De man die als Eurogroepvoorzitter vijf jaar leiding gaf aan de Europese operatie om de grootste uitslaande brand op de financiële markten sinds de jaren dertig te blussen, Griekenland te behoeden voor de economische ondergang, de eurozone te redden en de Europese droom levend te houden, legt in 296 pagina’s verantwoording af over hoe dat gebeurde. ‘Het hele verhaal is nog nooit verteld’, schrijft Dijsselbloem.

Aan de keukentafel van zijn huis in de uiterwaarden van de Nederrijn in Wageningen blikt de oud-minister van Financiën tien jaar na de val van Lehman in een interview terug op een periode die ook hemzelf in de geschiedenisboeken brengt. Over zijn eigen euroscepsis, de samenwerking met premier Mark Rutte (en hoe de VVD bijna de euro torpedeerde), zijn ontluikende optimisme over een nieuwe generatie Griekse politici en zijn eigen toekomst.

Aanvaringen met Timmermans

Dijsselbloem werd in 2000, rond de invoering van de euro, Tweede Kamerlid voor de PvdA. Hij twijfelde toen al of de Europese integratie wel de zegeningen bracht die eraan werden toegeschreven. ‘Ik was altijd heel eurosceptisch in de fractie. Had vaak aanvaringen met collega Frans Timmermans, die veel meer Europees gedreven was.’

Die euroscepsis uitte zich onder andere in zijn verzet in 2006 tegen de toetreding van Roemenië en Bulgarije tot de Europese Unie. Daarmee zat Dijsselbloem op één lijn met de ‘Groep Wilders’ en het CDA. ‘Ik was de enige in de fractie. Ik vond het heel gevaarlijk als je allerlei criteria opstelt voor toetsing en die vervolgens weer politiek oprekt en negeert.’

In de kwestie-Griekenland werd zijn scepsis veel breder gedeeld. ‘De discussies in de fractie gingen toen al over dezelfde frustraties die je nog steeds ziet: gaan de Grieken het wel echt doen? Zijn ze gemotiveerd? Is dat kadaster er nou nog niet? Waarom betalen ze niet gewoon belasting? Voor een sociaaldemocraat is het idee onverteerbaar dat de hele Griekse bovenlaag geen belasting betaalde en zijn vermogen in Cyprus had gestald of in grote huizen in Kensington in Londen had gestoken.’

De echte cijfers

Ook Dijsselbloem wist dat voor 2008 niet. ‘Ik had me er niet zo in verdiept. Ik geloof niet dat er voor de crisis veel aandacht was voor Griekenland. Het ging daar toch uitstekend? De welvaart nam met sprongen toe. Het zag er fantastisch uit. Pas toen de echte cijfers boven water kwamen, kwam de verontwaardiging, ook bij ons: hoe is dit mogelijk?’

Dijsselbloem legt een groot deel van de verantwoordelijkheid voor de crisis bij zijn politieke geestverwanten van de sociaaldemocratische Pasok. ‘Er is een legendarische aanvaring tussen mij en Anna Diamantopoulou, een prominente Pasok-politica die onder andere eurocommissaris en minister was. Het gebeurde tijdens een bijeenkomst in Nederland, toen ik al Eurogroepvoorzitter was. Diamantopoulou zei: “You know why we lost the elections? Because of him.” En ze wees naar mij. Ik was zo getergd. Ik zei: weten jullie waarom jullie de verkiezingen verliezen? Vanwege twintig jaar wanbeleid!’

Vertrouwen

Dijsselbloem noemt vertrouwen ‘de cruciale factor’ voor de toekomst van Griekenland. ‘Is er iets verbeterd? Kun je daar nu zaken doen en je geld gewoon op de bank zetten? Wil je geld steken in een nieuw bedrijf?’ Hij heeft nog steeds zijn twijfels. ‘Er zijn politici zoals oud-premier Antonis Samaras die tot op de dag van vandaag ontkennen dat de cijfers echt zo slecht waren. Die zeggen dat het allemaal was geconstrueerd om het Internationaal Monetair Fonds binnen te halen. Ook een deel van de bevolking denkt nog steeds dat het niet zo erg was maar een complot. Dat je niet ten diepste begrijpt en accepteert dat je dit nooit meer mag laten gebeuren, maakt me wel bezorgd’.

Februari 2015

De spanningen met Griekenland lopen hoog op. Volgens aanwezigen gaat Dijsselbloem bijna op de vuist met zijn Griekse ambtsgenoot.

Hij maakt de vergelijking met Ierland, dat eveneens voor noodhulp moest aankloppen bij de Europese partners. ‘De Ieren hebben toen gezegd: we hebben het zelf helemaal uit de hand laten lopen. Ze hebben gedegen parlementair onderzoek gedaan en iedere Ierse politicus zegt dat Ierland dat nooit meer laat gebeuren. “We can not go crazy again”, zei mijn Ierse collega.’

Toch ziet Dijsselbloem ook in Griekenland een nieuwe generatie politici, zoals oppositieleider Mitsotakis van de conservatieve Nea Dimokratia. ‘Hij was minister van financiën en is een moderne hervormingsgezinde politicus’. De Dijsselbloem van Griekenland? ‘Nee dat moet ik hem niet aandoen, dan verliest hij de verkiezingen. Maar ik heb wel vertrouwen in de nieuwe generatie.’

Corrigerende rol verwaarloosd

Hoe voorkomt de eurozone dat landen onverhoopt toch weer op hol slaan? Dijsselbloem moet erkennen dat er geen zekerheid is. Het blijven politici die aan de touwtjes trekken. Zo heeft de Europese Commissie haar corrigerende rol in de crisis verwaarloosd, vindt hij. ‘Toen de paniek groot was, kreeg de Commissie allemaal extra bevoegdheden. Toenmalig Eurocommissaris Olli Rehn heeft dat serieus opgepakt. Hij hield de druk erop. Dat is onder deze Commissie echt heel anders’.

‘Deze Commissie’ is die van Jean-Claude Juncker, die in 2014 aantrad. Het helpt volgens Dijsselbloem niet als de Commissievoorzitter zegt over een land dat de regels overtreedt: ‘Het is nu eenmaal Frankrijk’. ‘Juncker zegt: “We zijn een politieke Commissie”, en vertaalt dat naar: we houden rekening met de problemen van nationale politici. Dat is heel riskant. Het leverde ook enorm veel spanningen op binnen de Eurogroep: “Waarom hij wel? Waarom mag hij meer investeren en begrotingen overschrijden en anderen niet?”’

Italië kreeg, stelt Dijsselbloem, ‘elke vorm van flexibiliteit die de Commissie kon vinden’. Maar toen Ierland extra wilde investeren, kreeg het die ruimte niet. ‘En ik werd geacht om toch de sfeer goed te houden’. Volgens Dijsselbloem ‘rekende Brussel soms net zo lang tot een land aan de criteria voldeed’.

‘Ik was alleen de bad guy’

En doordat de Commissie haar rol niet invulde, rolde de bal naar hem. ‘Ten tijde van Rehn hadden we telkens een een-tweetje tussen de Eurogroep en de Commissie, maar de laatste jaren was ik alleen de bad guy. Ik werd in Portugal ook de gebeten hond omdat de Commissie nooit meer kritiek heeft en nooit meer scherp is op het nakomen van afspraken.’ De oplossing is volgens hem dat de regels worden versimpeld en dat de volgende Commissie weer rolvast is.

Dijsselbloem ziet niets in een economische regering voor de EU of een Europese minister van financiën die discipline moet of kan afdwingen. ‘Ik ben ervan overtuigd dat het ontploft als Brussel op begrotingsterrein of in het pensioenstelsel of de arbeidsmarkt rechtstreeks kan ingrijpen. Dat accepteren mensen gewoon niet. Daar zitten een traditie, cultuur en wordingsgeschiedenis tussen. Toen Duitsland voorstelde dat nationale begrotingen in Brussel moeten worden goedgekeurd, was ook Nederland tegen’.

Externe druk is noodzakelijk

‘Nu zeggen we tegen banken: jullie model voor risicoweging van leningen gaan we aanscherpen want dat deugt niet. Voor de crisis zeiden we tegen de markten: joh, die risico’s nemen wij wel over’

Regels en instituties kunnen nooit zonder druk van buitenaf, vindt Dijsselbloem. ‘Je hebt financiële markten en beleggers nodig die risico’s inprijzen. Dat kun je deels met beleid afdwingen. Nu zeggen we tegen banken: jullie model voor risicoweging van leningen gaan we aanscherpen want dat deugt niet. Voor de crisis zeiden we tegen de markten: joh, die risico’s nemen wij wel over.’

Het is een constante in Dijsselbloems optreden als Eurogroepvoorzitter: zeker stellen dat de Staat niet langer garant staat voor wat er fout gaat bij banken. ‘Al tijdens de formatie van het kabinet Rutte II, in 2012, was duidelijk dat ik naar Financiën zou gaan. Mij werd mij in vertrouwen gemeld: “Uw eerste dossier is SNS Reaal. Grote problemen. Misschien moeten we al nationaliseren voordat u op het bordes staat.” Uiteindelijk duurde dat nog maanden. Dat stelde mij in staat om te bedenken: nationaliseren ja, maar de rekening voor de belastingbetaler zoveel mogelijk beperken.’

Lovebaby

Het idee van de ‘omkering van de verlieslast’, van de Staat naar de direct belanghebbenden, is toen ontstaan, zegt Dijsselbloem. En na de eerste onverhoedse toepassing van dat principe, bij de sanering van de Cypriotische banken is die ‘paradigmawisseling‘ verankerd in wetten en instituties. ‘Het is toch een beetje mijn lovebaby, die bankenunie‘, geeft Dijsselbloem toe. De bankenunie waarin de grote banken onder toezicht van de Europese Centrale Bank zijn gebracht en ook gezamenlijk opdraaien voor de kosten van eigen falen.

Hiermee gaat Dijsselbloem terecht de geschiedenisboeken in.

‘Toen de bankencrisis ging opspelen in Italië in 2016, zeiden veel mensen tegen mij: “Daar gaan we weer, dit wordt een nieuwe eurocrisis.” Mijn reactie was – misschien wat overdreven – de andere kant op: fantastisch, eindelijk gaan ze in Italië ook hun banken uitmesten en balansen opschonen. Dat begon met vreemde ogen die naar binnen kijken. Europese toezichthouders die zeggen: wat hebben jullie hier allemaal liggen? Dat kan toch niet?’

De eurocrisis zette dogma’s en verstarring op losse schroeven. ‘Ik heb van die crisis natuurlijk veel voordeel gehad’, erkent Dijsselbloem. ‘Het was een rampzalige tijd voor heel veel mensen en landen. Maar als bestuurder kun je dingen in beweging krijgen. Daarom was het zo’n interessante tijd om die baan te hebben.’

‘Te Nederlands’

Het gesprek met de oud-Eurogroep-voorzitter gaat vanzelfsprekend vaak over Griekenland. Maar toen de financiële crisis en de eurocrisis over Nederland raasden was hij tevens minister van Financiën te Den Haag. Daarover zwijgt hij in zijn boek grotendeels, omdat het ook voor een internationaal publiek is geschreven. ‘Het boek wordt uitgegeven in het Grieks, Engels en Duits. Ik heb daarom overwogen sommige delen te schrappen omdat ze te Nederlands zijn, zoals wie de Nederlandse eurocommissaris zou worden of het gedoe in de VVD in 2015 toen de partij haar eigen politiek leider dreigde te laten vallen. Maar dat heb ik uiteindelijk niet gedaan.’

Het was de zomer van 2015. Een meerderheid in de eurogroep was ‘klaar met de Grieken’ en dreigde zich achter de Duitse minister van financiën Wolfgang Schäuble te scharen. Die stelde een ‘grexit’ van vijf jaar voor toen de Grieken in een referendum ‘nee’ zeiden tegen een nieuw bezuinigingsprogramma in ruil voor meer Europese steun. ‘Het was een bizarre gang van zaken’, herinnert Dijsselbloem zich. De omstreden minister van financiën Yanis Varoufakis, de ‘duurste minister van financiën ooit’ wiens beleid het land volgens sommige berekeningen €200 mrd kostte en die zeventien vergaderingen van de Eurogroep vruchteloos maakte, ruimde het veld.

Tsipras veerde mee

Premier Alexis Tsipras, met wie Dijsselbloem achter Varoufakis’ rug om al heel lang zaken deed, zorgde er vervolgens voor dat hetzelfde pakket waar de bevolking nee tegen had gezegd vrijwel ongewijzigd werd aangenomen in het Griekse parlement. Dijsselbloem bracht Schäubles plan niet meer ter sprake en doofde zo de dreigende grexit. Echter, die zomer sloeg de VVD-fractie aan het muiten en dreigde die grexit alsnog.

Dijsselbloem: ‘Zoals zo vaak in de politiek kwam het grootste gevaar niet van buiten, maar van binnen. Ik wist maar voor de helft hoe hoog de golven waren gegaan.’ Het was vooral fractieleider Halbe Zijlstra die bezwaren had. Die had hij ook al tegen Dijsselbloems voorzitterschap van de Eurogroep. Dat wantrouwen binnen zijn partij was voor Rutte reden om nauw contact te houden met Dijsselbloem. ‘Bij elk bericht in het FD over Griekenland kreeg ik een telefoontje: “Hoe zit dat nou?” Zijn eigen positie stond in de schijnwerpers. Hij moest altijd heel goed in de gaten houden of de VVD het allemaal nog trok. Halbe was kritisch, zeer kritisch. Maar we kennen Mark Rutte; die is er uiteindelijk altijd ontspannen over en overleeft alles.’

Immense druk

Wel kreeg Dijsselbloem regelmatig telefonische aansporingen om even Zijlstra of financieel woordvoerder Mark Harbers gerust te stellen. ‘Als de VVD toen zijn poot stijf had gehouden, was het kabinet gevallen en had Nederland in Brussel moeten zeggen: wij steunen het derde pakket niet. Dan kon er niet uitbetaald worden. Maar had Rutte, had de VVD, had Nederland dat volgehouden onder de immense druk die dan was ontstaan van Angela Merkel, van François Hollande, van heel Europa? Realpolitik gezien niet. Zeg dan nog maar eens nee. En Rutte wist dat’.

Dijsselbloem erkent dat dat afbreuk doet aan de democratische soevereiniteit van het Nederlandse volk. ‘Je moet toch nee kunnen zeggen? Anderzijds weet je dat het de enige manier is om de Europese samenwerking, waarvan je uiteindelijk sterker wordt in het internationale geweld, vorm te geven. Zo hebben we de soevereiniteit over onze banken en over het monetaire beleid opgegeven. Want daar krijg je als het goed inricht ook wat voor terug’.

Nuchter

De euroscepticus van weleer is gelouterd door de crisis, is verguisd en opgehemeld. Hij blijft er nuchter onder. ‘Laatst was ik met mijn zoon in Delft en daar kwam een hele grote man op mij af. Ik dacht: wat gaat hier gebeuren? Hij pakte mijn hand en tot het laatste moment weet je dan niet of hij je verrot gaat schelden of… Het was een Griek en hij bedankte me voor alles wat ik voor Griekenland had gedaan. Die beide sentimenten leven in Griekenland: Jeroen is een veredelde Duitser en de Duitsers willen ons vernederen, en Jeroen heeft gezorgd dat we in de eurozone bleven. Tegen de Duitse zin.’

Inmiddels treedt Dijsselbloem internationaal op als spreker en ervaringsdeskundige. ‘Ik krijg geen wachtgeld. Dat wil ik niet. Dat zou de basishouding van iedereen moeten zijn, dat je geen uitkering wil. Ik kan dat zeggen, want ik verdien mijn geld met verhalen houden. Dat gaat goed. Mijn enige vast verbintenis is mijn column voor het FD. En nu heb ik een boek geschreven. Ik heb lang en hard gewerkt. Dit is een tussenjaar’.

‘Geen mopperende opa’

Zijn verdere ambities wil hij niet via de krant etaleren, net zomin als hij commentaar wil geven op het huidige kabinetsbeleid. ‘Ik wil niet zo’n opa zijn die mopperend langs de zijlijn staat. Dus ik ga niks over de dividendbelasting zeggen.’

Voor ‘Brussel’, waar volgend jaar een nieuwe Europese Commissie aantreedt, adviseert hij om opnieuw zijn partijgenoot Frans Timmermans af te vaardigen. ‘Hij heeft het fantastisch gedaan, is zeer invloedrijk en heeft een enorme positie in Brussel. Ik hoop dat de coalitie de grootsheid heeft om het Nederlandse belang voorop te stellen.’

Aan dit interview kun je voelen dat alle uitspraken van de oud-voorzitter van de eurogroep de juiste weergave geeft van de eurocrisis. Geen politieke prietpraat maar juiste informatie als de kranten toen goed gevolgd werden. Een geweldig stuk journalistiek werk en ook het bewijs hoe belangrijk dat journalistieke handwerk is. het wachten is op een eerste negatieve commentaren om ons te kunnen realiseren hoe traumatisch sommige waarnemers zelf zijn.

[Dijsselbloems carrière

1966

Jeroen René Victor Anton Dijsselbloem is geboren op 29 maart 1966 in Eindhoven.

2000

Lid van de Tweede Kamer.

2007-2008

Voorzitter van de commissie voor onderwijsvernieuwingen. Belangrijkste conclusie: de overheid heeft het zeker stellen van de kwaliteit van het onderwijs ernstig verwaarloosd.

2012-2017

Op 5 november 2012 staat Dijsselbloem op het bordes bij de presentatie van het kabinet Rutte 2. De PvdA’er wordt minister van Financiën.

2013

Als bankverzekeraar SNS Reaal dreigt om te vallen vanwege een slechte vastgoedportefeuille, grijpt Dijsselbloem in en wordt SNS Reaal genationaliseerd.

2014

Dijsselbloem weet de bankenbonussen door het parlement te loodsen: gemaximeerd op 20% van het vaste salaris.]

https://fd.nl/weekend/1267564/de-laatste-jaren-was-ik-alleen-de-bad-guy

 

Waarom moeten we nog eens aan Yanis Varoufakis denken? @nrc #griekenlandaandeafgrond @eu @imf

Tags

Griekenland

In de nrc-column van vandaag van Maarten Schinkel, ‘Denk nog eens aan Yanis Varoufakis’, suggereert deze kop dat de oud-minister van Financiën van Griekenland uitstekend werk heeft verricht, of had er moeten staan: ‘Denk nog eens aan die arme maar dappere Yanis Varoufakis, die meende dat de beleggers geen misbruik van de situatie van zijn land mochten maken?’ Onduidelijk dus, zodat de tekst uitsluitsel moet kunnen geven:
#  Geld lenen aan een technisch failliet land dat aan een financieel infuus ligt? Beleggers stonden dinsdag in de rij. Griekenland betrad voor het eerst in drie jaar de obligatiemarkt, met de uitgifte van een vijfjarige staatslening. Beleggers leenden 3 miljard, maar gezien het enthousiasme had dat het dubbele kunnen zijn. De Griekse overheid betaalt 4,62 procent rente.
Waar gaat deze column op uitlopen, want dit zegt nog niets.
#  De zoektocht naar rendement onder beleggers heeft dusdanige vormen aangenomen dat 4,62 procent rente te mooi was om te laten liggen. Ga maar na: bij de meest kredietwaardige landen in de eurozone valt niets meer te halen. Wie aan Duitsland wil lenen krijgt geen rente, maar betaalt: het rendement op de vijfjarige Duitse staatslening bedraagt 0,16 procent. Dat op Nederlandse vijfjarige leningen is nóg lager, 0,23 procent, maar dat komt doordat de vijfjarige lening die voor Nederland in de statistieken staat, eigenlijk nog maar 4,5 jaar te gaan heeft. Hoe lager die looptijd, hoe lager de effectieve rente is. Vandaar dat we technisch even onder Duitsland terecht zijn gekomen.
Wie zou er dan ook aan Duitsland willen lenen, want er valt niets te lenen aan een schatrijk land!
#  Maar waarom zouden beleggers dit allemaal willen? Op het pr-vlak speelt misschien mee dat het woensdag vijf jaar geleden was dat topman Mario Draghi van de Europese Centrale Bank zijn fameuze ‘whatever it takes’-speech gaf, en daarmee de eurocrisis, voorlopig, bezwoer. Belangrijker is de tactiek van beleggers. Vorige maand gaven de ministers van Financiën het groene licht voor de uitkering van een bedrag van 8,5 miljard euro aan financiële steun aan de Grieken. Een maand later is ook het Internationaal Monetair Fonds om, met een tranche van 1,8 miljard.
Dit kan, zeker wat de laatste twee zinnen betreft, worden uitgelegd als resultaat van een goed gevoerd crisisbeleid van de eurogroep van Jeroen Dijsselbloem.
#  Zo kan de regering-Tsipras weer een eind vooruit, en is Griekenland een beetje kredietwaardiger geworden, al is dat nogal relatief. En de kans neemt toe dat door de terugkeer van Griekenland op de financiële markten de Europese Centrale Bank het land gaat betrekken bij haar lopende steunaankopen op de markt voor staatsleningen. Dan kan er dikke winst worden gemaakt.
Er daar gaat het dus om, die ‘dikke winst [zullen] worden gemaakt’.
“De nodeloze puinhoop die Varoufakis en Tsipras maakten (hip, disruptie!) zette Griekenland jaren terug in de tijd”
En dan te bedenken dat het allemaal veel eerder had kunnen gebeuren, en veel goedkoper. Eind 2014 stapte Griekenland ook al terug in de obligatiemarkt, na daar vier jaar afwezig te zijn geweest, levend op de financiële steun van de andere eurolanden. Maar de Grieken werden de bezuinigings- en hervormingseisen moe. Zij bezorgden de Syriza-partij de macht, de jonge Alexis Tsipras werd premier en die stelde de onstuimige econoom Yanis Varoufakis aan als minister van Financiën. De nodeloze puinhoop die de twee vervolgens maakten (hip, disruptie!) zette Griekenland jaren terug in de tijd en vergde vermoedelijk zo’n 80 miljard euro aan extra steun. De heroïsche versie die Varoufakis ervan geeft in zijn memoires Adults in the Room schijnt het inmiddels uitstekend te doen in zijn eigen filterbubbel.
Zeg dat wel: filterbubbel!

#  Net als destijds is de terugkeer van Griekenland op de financiële markt geen garantie voor definitief herstel. Daar is meer voor nodig, vooral het openlijk erkennen van de Europese partners dat veel van het geld dat aan Griekenland is geleend moet worden afgeschreven. Dat is boekhoudkundig allang het geval, gezien de ultralage rentes en extreem lange looptijden tot in de jaren vijftig van deze eeuw.
Misschien dat de politici in de noordelijke landen er na de Duitse verkiezingen aan toe durven te komen. Dan wordt de schade, die er in wezen allang is, concreet. Ook voor Nederland. Dus als uw kind in een iets te grote klas zit, of uw oude vader wat langer moet wachten op zijn zorg, denk dan aan Yanis Varoufakis, de hippe rockster-econoom.
Deze laatste opmerking zal cynisch bedoeld zijn, maar de feiten worden nauwelijks aangedragen. Het zal namelijk nooit duidelijk worden wie gelijk heeft (gehad) en wie niet. Dat zal mogelijk ook nooit duidelijk worden want daarvoor zijn de belangen te groot. Maar dat één ding wel duidelijk was dat er een notoire dwarsligger op het toneel verscheen die het debat helemaal onmogelijk maakte en de eurogroep en Trojka het knap lastig, zo niet onmogelijk maakte, was overduidelijk. Nooit meer hippe rockster-economen op het politieke toneel. Laat die academische economenwereld eens wat meer tegengas gaan geven, want zij leven op onze belastingcenten. Varoufakis zal de geschiedenisboeken niet halen, alleen als voetnoot van onverzettelijkheid van de Grieken, nog niet wetend of beseffend dat de crisis min of meer kon overwaaien in plaats van een tienjarige depressie door te maken. Nogmaals, weg met dat soort populisten, want speltheorieën kun je aan studenten voorschotelen, maar niet aan politici.
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/07/26/denk-nog-eens-aan-yanis-varoufakis-12257964-a1568041

Eindelijk de waarheid over de 3-procentregel boven tafel @groene @MathieuLLSegers @eu #euro

Tags

EU, euro, Prodi

De fluisteraar van Europa (Mathieu Segers, Buitenland, De Groene Amsterdammer, 6.4.2017)

(…)

# Onder Commissie-voorzitter Prodi ging niet alleen de euro van start, maar werd ook de zogenoemde ‘big bang’-uitbreiding van de EU gerealiseerd. Maar er was meer. Het Stabiliteits- en Groeipact ging op de schop. In een moment van duidelijkheid noemde Prodi de 3%-regel ‘stupid’; dit was het startschot voor flexibilisering van de regels. En er was nog meer: het Verdrag van Nice en de Conventie, die uitmondde in het grondwettelijke verdrag. (…)

De gezaghebbende voorzitter van de Europese Commissie, Romano Prodi (1939) liet vorige week via een interview op de website euractiv.com dus weten dat de 3%-regel stupid, stom was. Maar jammer dat deze 3% in het kader van de flexibilisering van de regels is blijven staan. Maar als de econoom Prodi aangeeft dat deze 3% nonsens is, waarom houden we daar dan in vredesnaam aan vast? Het heeft ons een aantal – meer en langduriger dan noodzakelijk – herstelperiode van de economische recessie gekost en dat zou nu met het 5-scenariomodel van Juncker bijgesteld kunnen worden.

Overigens is het hoofdthema van deze column een andere, namelijk Prodi’s visie over de huidige Commissie. Daarover meer in de volgende blog, omdat ik daarbij mijn kanttekeningen wil plaatsen. De EMU 3%-tekortnorm was voor mij oneindig belangrijker dan zijn overige opvattingen.

https://www.groene.nl/artikel/de-fluisteraar-van-europa

Kopzorgen markt over onzekerheid in Italië

Tags

EU, eurocrisis, eurozone

Beleggers onzeker door nek-aan-nekrace voor- en tegenstanders hervormingen in Italië

Dorinde Meuzelaar

Amsterdam – Na de schrik rond het Brexit-referendum en de verkiezing van Donald Trump als nieuwe Amerikaanse president, staat beleggers wéér een potentieel keerpunt te wachten. Het Italiaans referendum kan de obligatiemarkt een nieuwe dreun geven.

Zondag stemmen de Italianen over hervorming van de grondwet. In het land moeten nu zowel de Senaat als het Huis van Afgevaardigden met nieuwe wetten instemmen. Renzi wil de macht van de Senaat inperken, zodat het voor de regering makkelijker wordt hoognodige structurele hervormingen in het kwakkelende Italië door te voeren.

In de polls over het vraagstuk staat het ’nee’-kamp echter op voorsprong. Maar dat zegt niet alles, benadrukt analist Charles St. Arnaud van Nomura. „Er worden al ruim anderhalve week geen peilingen meer gehouden, om de stemming niet te beïnvloeden. Bovendien heeft 25 tot 30% van de stemmers aangegeven nog niet te weten of ze voor of tegen gaat stemmen.”

Obligatiemarkt

Wie de stemming op de financiële markten wil peilen, kan het beste naar de obligatiemarkt kijken. Sinds begin november is de Italiaanse tienjaarsrente van 1,7% opgelopen naar boven de 2%. „Beleggers hebben grotendeels voorgesorteerd op de verwachte uitslag, al kan het maandag nog wat verder oplopen”, aldus de Nomura-analist. De échte onzekerheid begint volgens hem pas na 4 december, omdat bij een nee-stem meerdere scenario’s mogelijk zijn.

Premier Matteo Renzi heeft zijn politieke lot aan de uitkomst van het referendum verbonden. Toch betekent een verlies niet automatisch dat er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. In zowel het Senaat als het Huis van Afgevaardigden heeft de Democratische Partij van Renzi de meerderheid. Zij kunnen hierdoor ook een nieuwe premier naar voren schuiven.

Pas als Renzi met een grote meerderheid verliest, is er een grote kans dat de huidige coalitie uiteen valt en er nieuwe verkiezingen komen. Op basis van de huidige peilingen zou dat een nek-aan-nek race worden tussen de Democratische Partij en de populistische Vijf Sterrenbeweging van komiek Beppe Grillo.

Onzeker scenario

Een grote overwinning van het nee-kamp is voor beleggers het meest onzekere scenario. „Bovendien leiden verkiezingen de politici af van wat er eigenlijk moet gebeuren”, zegt St. Arnaud. Vermogensbeheerder Axa becijferde in een rapport dat de spread, het verschil tussen de rente op Duitse en Italiaanse obligaties, in dit scenario met 150 basispunten oploopt. Dat is nog altijd flink minder dan tijdens het hoogtepunt van de eurocrisis in 2011, toen de spread 400 basispunten bedroeg.

Dat is volgens econoom Céline Renucci te danken aan de Europese Centrale Bank (ECB), die door maandelijks €80 miljard aan obligaties op te kopen voorkomt dat de rentes te sterk oplopen. Ook zijn er meer veiligheidskleppen in het systeem gebouwd, zoals het opkopen van staatsobligaties van eurolanden die in acute financieringsproblemen gekomen zijn.

Er gaan geruchten dat de ECB klaar staat om verder in te grijpen. Eerder deze week meldde persbureau Reuters dat de ECB tijdelijk meer Italiaanse obligaties op kan kopen als de rentes omhoog dreigen te schieten.

Grondwetswijziging

Natuurlijk kunnen de Italianen ook nog instemmen met de grondwetswijziging. In dat geval verwacht Renucci opluchting op de markten, en een afname van de spread met 40 basispunten, terug naar het niveau van eind oktober.

Die marktbewegingen zijn tijdelijk. Feit blijft dat Italië één van de zwakke broeders van de eurozone is. Hoofdeconoom Leon Cornelissen van Robeco noemt het land een vreemde eend in de bijt. De laatste tien jaar is de economie er nauwelijks gegroeid. De arbeidsproductiviteit blijft ver achter in vergelijking met de rest van de eurozone. Bovendien dreigt de al hoge staatsschuld ondraaglijk te worden wanneer de rente weer gaat stijgen.

Zolang de Italiaanse overheid zich schikt naar de regels van de eurozone, bewaakt de ECB de obligatiemarkt. Maar Italiaanse kiezers morren steeds harder. De Vijf Sterrenbeweging heeft al een referendum over de euro belooft. Mocht de derde economie van de eurozone inderdaad een vertrek overwegen, kan dat leiden tot een zware recessie en een grote politieke crisis in heel Europa, verwacht Robeco.

http://www.telegraaf.nl/premium/dft/dftavond/27149087/__Kopzorgen_markt_over_onzekerheid_in_Italie__.html?utm_source=dft-nieuwsbrief&utm_medium=email&utm_campaign=20161201201502_dftavond&utm_content=dft_avond&utm_term=&EMAIL_SK=SK952730

Finanscoop: Potje knokken

Tags

EU, eurocrisis, eurozone

Ruud Mikkers

Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem trok zijn allerzuinigste gezicht. Meer geld uitgeven om de economie aan te jagen? Misschien zou het goed zijn om dat op vrijwillige basis te doen, maar van harte was het allemaal niet.

Daarvoor is de PvdA’er toch te veel Nederlander en die zit anders in de wedstrijd dan de gemiddelde Zuid-Europeaan.

Dijsselbloem sprak deze week in het Europees Parlement. Daar ging hij in op de aanbevelingen die de Europese Commissie recent deed over de individuele begrotingen van de negentien eurolanden. Ook voor onder andere Nederland en Duitsland, de braafste jongetjes van de klas want hun huiswerk is al goedgekeurd, had eurocommissaris Moscovici bij die gelegenheid een dringend advies: geef meer geld uit om de economie aan te zwengelen.

Zere been

De Fransman pleitte voor een begrotingsimpuls van 0,5% van het bruto binnenlands product, oftewel een bedrag van €50 miljard. Zowaar geen klein bier. Voor de goede verstaander was Moscovici hier zijn boekje ver te buiten gegaan. Want Dijsselbloem zag ’spanningen’ tussen de ambities om meer geld uit te geven en het zich houden aan de strenge regels van het begrotingspact. Gaat het eens een keer goed in Nederland, krijg je de Commissie weer in je nek.

En erger nog. Moscovici oreerde ook nog dat hij vond dat hij zich als een Europese minister van Financiën diende op te stellen. Ook dat was tegen het zere been van Dijsselbloem. De baas waren toch echt de negentien ministers van Financiën van de afzonderlijke eurolanden, haastte hij te benadrukken.

Komende week zitten Dijsselbloem en Moscovici gezamenlijk aan tafel bij de allerlaatste vergadering van de ministers van Financiën van het jaar.

Knokken

Het belooft weer een ouderwets potje knokken tussen het noorden en zuiden te worden waarbij de Fransman ook zal worden ingewreven dat dergelijke stimulering kan leiden tot overhitting van de economie. De dienstopdracht van Moscovici moet ’geneutraliseerd’ worden, noemde een bron het eufemistisch. Er wordt samen met de Duitsers opgetrokken.

Achter de schermen in Brussel was men het er nog niet over eens of Moscovici zijn boekje nou te buiten was gegaan. (Het ligt eraan wie je het vraagt, een Fransman of een Duitser). Maar men was het in ieder geval wel over eens dat de Eurocommissaris zijn mandaat tot het uiterste had opgerekt met zijn pleidooi om de portemonnee te trekken.

En Dijsselbloem? Bij coalitiepartner VVD zullen ze weer blij zijn geweest met de zuinige PvdA’er die als een bok op de haverkist waakt over de schatkist.

Dijsselbloem heeft niet alleen gelijk omdat hij een zuinig minister is, maar vanwege de komende storm als de Italiaan Renzi zijn referendum verliest en de eurozone weer op losse schroeven staat en de eurocrisis nog helemaal niet over blijkt te zijn.

http://www.telegraaf.nl/premium/dft/dftavond/27148834/__Finanscoop__Potje_knokken__.html?utm_source=dftnieuwsbrief&utm_medium=email&utm_campaign=20161201201502_dftavond&utm_content=dft_avond&utm_term=&EMAIL_SK=SK952730

#Vrijhandel en #globalisering in een wonderlijke analyse van Arie Elshout, maar hij ziet een factor ernstig over het hoofd @volkskrant #volkswoedevolkomenterecht

Tags

Globalisering, TweedeKamer, volkswoede, vrijhandel

Hoe vrijhandel een vies woord werd (Arie Elshout, Ten eerste/de Volkskrant, 21 oktober)

Dat vrijhandel en globalisering Europa en Amerika welvarender hebben gemaakt lijkt vergeten. Verdragen als TTIP en CETA, dat de EU-leiders vandaag van een vroege dood proberen te redden, zijn magneten voor protest geworden. Hoe kan dat?

Kernprobleem van deze beschouwing is niet dat vrijhandel en globalisering de wereld welvarender hebben gemaakt – wie zou daarop tegen kunnen zijn? -, maar dat er altijd gezwegen wordt over de macht van de GrootProducenten en verkopersapparaat – in de vorm van multinationals – die alleen maar steeds groter is geworden, aangezien er een economisch-politieke wet bestaat: geld maakt en geeft macht. Deze multinationals en grootbankiers hebben zo’n enorme/kolossale macht ontwikkeld, dat ook regeringen en zelfs regeringsleiders van grootmachten machteloos staan als het gaat om eisen van die grootmachten – een voorbeeld dichtbij huis: wat te denken van Shell met hun eindeloze lobby om fossiele brandstoffen; ongenaakbaar wegens ‘Hollands glorie’ – en omgekeerd, als het erom gaat die multinationals binnen hun landsgrenzen te halen, dan verdwijnen belastingtarieven als sneeuw voor de zon, want dat binnenhalen levert natuurlijk veel banen op.

De worsteling van het grote en brede publiek is natuurlijk dat deze commerciële conglomeraten een enorme en verborgen macht bezitten, waar geen politieke macht(hebbers) zoals regeringsleiders, tegenop kunnen en dat deze machten ook niet gecontroleerd en gecorrigeerd kunnen worden dan alleen door aandeelhouders, die de winsten en omzetten alleen maar nog verder willen verhogen en het liefst verdubbelen. Dát overdadige consumentisme helpt de wereld naar de afgrond en vernietiging.

Met die welvaartsgroei wordt de gemiddelde wereldburger iets beter, maar vergeleken bij de fortuinen die de besturen en leidinggevenden incasseren in de vorm van mega-inkomens plus bonussen, is de mensheid in feite (loon)slaaf gebleven en bestaat er een idiote tegenstelling in de inkomensverhoudingen. De slavernij, nu door de multinationals is in de wereld nog helemaal niet uitgebannen, want een variant op de alleenheersers van vroeger. In feite bestaat er geen verschil omdat de leiders van de multinationals ethisch zich helemaal niet bekommeren om het welzijn van hun medewerkers die een hongerloon verdienen. De wereld is er dus helemaal niet op vooruit gegaan want waar één hongerige bestaat en probeert rond te komen, is iedere wereldburger even arm. Maar het is zo gemakkelijk om daar niet bij stil te staan.

Dát is dus hét probleem met vrijhandel en globalisering. Het zijn niet de parlementair gecontroleerde regeringsleiders die de touwtjes in handen hebben, maar de vogelvrije en ongecontroleerde leiders van dit conglomeraat van groothandelaren en bancaire kapitaal, twee handen op dezelfde buik. Daartegen komen de bevolkingen overal ter wereld in opstand. Er bestaat in deze wereld geen rechtvaardigheid. Dat is de keerzijde van het neoliberalisme, dat de vrijhandel en globalisering via liberalisering in de hand heeft gewerkt. Dat neoliberalisme moet zich dus diep schamen.

# De totstandkoming van CETA, het handelsverdrag tussen Europa en Canada, lijkt een tangbevalling te worden. De Europese leiders moeten er vandaag op hun top in Brussel aan te pas komen om het er doorheen te slepen. Al eerder werden de onderhandelingen over TTIP, het vrijhandelsakkoord met Amerika, kort voor de beoogde afronding feitelijk afgebroken. Het is een teken des tijds.

# Velen stellen zich niet meer open voor de wereld maar sluiten zich ervoor af. Zij zien haar niet als bron van welvaart maar als bedreiging. Vrijhandel en globalisering zijn scheldwoorden geworden. Grenzen en luiken dicht.

Hier gaat Elshout dus gruwelijk de fout in. Zoals ik in mijn inleidende stellingname heb uitgelegd sluiten wij ons als burgers helemaal niet af van de rest van de wereld, maar eisen we als groeiende groep burgers in ons land, maar ook overal in de wereld – getuige de weerstanden tegen handelsverdragen -, dat die geheel openbaar en transparant moeten worden gemaakt en ook transparant dienen te verlopen en dulden wij niet meer dat alles in beslotenheid plaatsvindt. Dat is het kernprobleem van de vrijhandelsverdragen, dat niemand onder de ‘gewone’ burgers inzicht heeft wat er allemaal bekokstoofd wordt en in hoeverre de regeringsonderhandelaars niet door die multinationals geheel in de tang van de wurggreep worden genomen.

Vrijhandel en globalisering zijn scheldwoorden geworden

# Hoe anders was dat in de jaren tachtig en negentig. Ronald Reagan en Margaret Thatcher ontketenden een revolutie tegen overheden die zich volgens hen met te veel dingen bemoeiden, inefficiënt waren, geld verspilden en enorme schulden maakten. Nodig waren minder regels, meer vrijheid voor ondernemers en lagere belastingen. Landen moesten invoerrechten verminderen en handelsbarrières slechten. Het doel van al deze liberaliseringsmaatregelen: meer bedrijvigheid en handel, meer groei en welvaart, meer banen en goedkopere producten.

‘Hoe anders was dat in de jaren tachtig en negentig’, zo merkt Elshout op. Zo’n uitlating levert altijd de associatie op met die goede oude tijden, terwijl daar helemaal geen sprake van was. Die wereld had nog te maken met de sociaaldemocratische triomfen van de jaren ’60 en ’70, toen inderdaad het evenwicht doorsloeg naar overmatige overheidsbemoeienis. Daar is terecht een eind aan gemaakt, maar verstokte conservatieven als Thatcher en Reagan, kenden de gevaren van de liberalisering niet en dat hebben we dus ook geweten. We hebben zelf toch ook spijt gekregen van de liberaliseringen onder Paars 1 en 2, zoals Eerste Kamer onderzoeken over decentralisatie en liberalisering hebben uitgewezen.

Maar nu leven we in een heel andere tijd waarin bijna geen enkele oude wetmatigheid uit die jaren nog overeind staat en we nu zelf hard aan het worstelen zijn hoe we de recessie van de jaren 2008 en volgende jaren moeten aanpakken. Wellicht krijgen de economen die ooit voorspelden dat de EU zonder politieke unie helemaal niet kon bestaan gelijk, gelet op de spanningen die er tussen Noord- en Zuid-Europa bestaan, waar alleen maar ruzie wordt gemaakt binnen de eurozone. Toch is het besluit genomen om de muntunie van start te laten gaan (in mijn ogen vroegtijdig), maar in plaats de door de critici gewenste opgave van dat ideaal door uit de euro te stappen, zouden we een nieuwe start moeten maken met die muntunie, zodat we kunnen aantonen de lessen van de crisistijd geleerd te hebben.

# Het neoliberale denken stak als een virus ook niet-conservatieve politici in Amerika en Europa aan. De socialist Jacques Delors, als Fransman geen vanzelfsprekend voorstander van vrijhandel, werkte samen met Thatcher aan de vorming van de interne markt in Europa. De binnengrenzen verdwenen om ruim baan te maken voor het vrije verkeer van goederen, diensten, kapitaal en personen. De Democratische president Bill Clinton en Europese socialisten als Tony Blair, Wim Kok en Gerhard Schröder streefden naar een fusie van het sociaal-democratische en neoliberale denken.

Die fusie is er dus nooit gekomen en iedere politiek filosoof weet ook dat die onmogelijk was. Het zijn contraire politieke ideologieën die niet zomaar gefuseerd kunnen worden vanuit de oude ideologische schuttersputjes en scherpslijperijen, maar onder het huidige gesternte zou dat streven zeker wel mogelijk zijn, omdat de scherpe kantjes er allang af zijn geslopen. Om maar een symbolische metafoor te gebruiken: met ijzervreters als Hans Wiegel niet mogelijk, maar met het huidige D66 met genuanceerde liberaaldemocraten is het wel mogelijk, al was het alleen omdat de multipolaire samenleving daarom vraagt. Wat ik hiermee bedoel is dat de oorspronkelijke ideologieën ten dode zijn opgeschreven, maar dat nieuwe ideologieën met alleen waarden en normen, die eeuwigheidswaarde bezitten, in aangepaste inhoudelijke vormgeving wel degelijk nut kunnen hebben voor onze huidige samenleving. De filosoof-staatsman is nog steeds een oud Grieks ideaal – die in deze hectische tijden al helemaal vergeten is -, maar ware wijsgerige staatslieden zouden een zegen voor onze tijd en maatschappij zijn.

Keerzijde

Democraten en socialisten streefden naar een fusie van het sociaal-democratische en neoliberale denken

# De cijfers waren positief. Door deregulering en privatisering vervijfvoudigde sinds 1990 de wereldhandel. De wereldeconomie groeide met ongeveer 60 procent, werd afgelopen weekeinde gememoreerd in de Neue Zürcher Zeitung. De voorspoed was zichtbaar. Op een zonnige zondagmiddag voeren de plezierbootjes bijna in konvooi door de Ringvaart rond de Haarlemmermeer. Ook Jan de arbeider kon zich ineens een bootje veroorloven. Al of niet bekostigd uit de extra aflossingsvrije hypotheek waarmee de overwaarde op het eigen huis werd verzilverd. Het kon niet op.

Hierbij wordt niet opgemerkt dat de vervijfvoudiging en groeiende wereldeconomie ook gepaard gingen met een megamacht van de multinationals en de economische machthebbers de wereldheerschappij in hun macht kregen. Dat gebeurde allemaal achter de schermen en dat is waar de burgers, waar ook ter wereld, erg bang voor zijn geworden. Het geschetste beeld van Elshout is dus een erg eenzijdige. Onbegrijpelijk voor een journalist met een heel degelijke naam. Hieronder staat eigenlijk pas het punt waarom het werkelijk gaat, maar de volgorde van de verschillende aspecten die hier opgevoerd worden, biedt ruimte voor grote verwarring.

# Langzamerhand werd de keerzijde van het economisch wonder duidelijk. Opgestuwd door de neoliberale roes en de verlokkingen van nog hogere winsten en dito bonussen ging velen in de overdrive. Ondernemingen verplaatsten steeds meer productiewerk naar lagelonenlanden. Bankiers en andere financiële dienstverleners boden steeds riskantere leningen aan. Managers van bedrijven en instellingen beroofden in hun streven naar nog meer kostenbesparingen steeds meer werknemers van hun baan of van de zekerheid van een vast contract.

Neoliberalisme en globalisering bleken niet alleen maar winnaars te kennen maar ook verliezers

# In 2008 liep de boel vast. De financiële crisis brak uit. Het was het begin van een recessie, die nog steeds niet helemaal overwonnen is. Neoliberalisme en globalisering bleken niet alleen maar winnaars te kennen maar ook verliezers. Werklozen wier banen naar het buitenland waren verdwenen of die hun werk overgenomen zagen worden door immigranten en andere nieuwkomers van buitenaf; werknemers die elke vastigheid ontberen en magere contracten hebben met meer plichten dan rechten; huizenbezitters die ontdekten dat ze opgezadeld zaten met onbetaalbaar geworden hypotheken.

# Al het sociale ongenoegen bundelt zich in een krachtige tegenbeweging. In Europa en Amerika. Bij links en bij rechts. Zij richt zich tegen de macht van banken, multinationals en andere grote bedrijven die alleen maar uit zouden zijn op winstmaximalisatie en zo min mogelijk overheidsbemoeienis, wat ten koste gaat van werknemers, het milieu en de voedselveiligheid. In Duitsland komt de kritiek zowel van de sociaal-democratische SPD als van de rechts-populistische Alternative für Deutschland (AfD). Het protest leeft er sterk: onder de 3,5 miljoen Europeanen die een petitie tegen TTIP en CETA hebben ondertekend, zijn 1,6 miljoen Duitsers.

Amerika

Van tijd tot tijd moet het kapitalistische beest beteugeld worden

# In Amerika manifesteert de beweging zich in de persoon van de Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump. ‘Onze arbeiders zijn verraden door politici die zich agressief inzetten voor globalisering.’ Amerikaanse banen, welvaart en fabrieken zijn door vrijhandelsverdragen naar Mexico en andere landen overzee verdwenen, zegt hij.

# Een deel van de kritiek is begrijpelijk. De neoliberale revolutie tegen topzwaar geworden verzorgingsstaten, die zo log en duur waren geworden dat ze dreigden te bezwijken, was nodig. Maar de revolutie schoot door, zoals zo vaak in het kapitalistische systeem, dat door zijn dynamiek niet alleen borg staat voor vernieuwing en vooruitgang maar ook een ingeboren neiging tot exces heeft. Van tijd tot tijd is een correctie nodig, moet het kapitalistische beest beteugeld worden en zwaait de klepel de andere kant op. Dat is het verhaal van na 2008, toen er onder meer nieuwe regels kwamen voor beleggers en banken.

Weer zo’n wonderlijke mildheid als er gesproken wordt van het feit dat ‘een deel van de kritiek is begrijpelijk’ is. Neen, de waarheid is dat een deel van de kritiek volkomen gerechtvaardigd is. Niets meer en niets minder.

 De weerzin tegen grote bedrijven, bankiers, de elite en de gevestigde politiek zit diep

# Maar zulke maatregelen zijn nog niet voldoende gebleken om de maatschappelijke onvrede te temperen, laat staan weg te nemen. De weerzin tegen grote bedrijven, bankiers, de elite en de gevestigde politiek zit diep. CETA en TTIP zijn de magneten geworden die het protest aantrekken. Tot stomme verbazing van de politici. Toen zeven en drie jaar geleden de onderhandelingen met respectievelijk Canada en de Verenigde Staten begonnen interesseerde zich niemand voor sterk technische handelsverdragen. Nu lijkt het erop dat in deze tijd zonder grote ideologieën alle onverminderd aanwezige ideologische energie zich samenbalt in de strijd tegen CETA en TTIP, aldus de Neue Zürcher Zeitung.

‘Tot stomme verbazing van de politici’. Dat bewijst maar weer eens hoe die politici zijn opgesloten in hun ivoren torens en in de avondlijke vergaderzalen waar ze voor partijgenoten tekst en uitleg geven. Deze politici worden te weinig geconfronteerd met het gewone publiek die hun bloed wel kunnen drinken.

# De politici hebben zich erdoor laten overrompelen en fouten gemaakt. De anti-campagne opereerde een stuk slimmer. Ze maakte de chloorkip tot protestsymbool. Europa zou door TTIP worden overspoeld door Amerikaanse kipfilets die ontsmet zijn met chloor. Dat is niet waar. Bovendien wordt in Duitsland ook sla met chloor gewassen, het is niet gevaarlijk. Toch deed het woord ‘chloorkip’ zijn werk. Het klinkt lekker smerig. Duitse campagnevoerders kwamen overigens toevallig op de kip uit als protestsymbool: ze hadden nog een manshoge, opblaasbare kip liggen uit een andere campagne, leert een reconstructie in Die Zeit.

Het slagen van de tegencampagne is goed verklaarbaar: door de totale afwezigheid van openheid en transparantie van de politieke wereld en multinationals wordt de burger dom en onwetend gehouden en dat pikt de burger steeds minder. Beide hebben dus tonnen boter op het hoofd.

# Ook op andere punten is er overdrijving en soms regelrechte onzin. Maar de populariteit van het afwijzingsfront toont aan hoeveel mensen niet meer geloven dat vrijhandel en globalisering hun veel voordelen brengt. Ze zijn bang voor de macht van grote ondernemingen en wantrouwen de elite, schrijft het Duitse weekblad. Bij een deel van de critici speelt ook de angst voor massale, ongecontroleerde immigratie een rol.

Het zijn simpelweg de burgers die een bloedhekel hebben gekregen aan de ongecontroleerde macht van de politieke elite (en dus ook parlementariërs die hun werk niet goed doen) en economische grootmachten die de bevolking tot razernij brengen.

Alternatief

Protectionisme en nationalisme zijn ook niet veel mensen beter van geworden

# De beweging is een kracht geworden om rekening mee te houden. Anti-globalisten manifesteerden zich al eind jaren negentig, met gewelddadige demonstraties in Seattle, Genua en Göteborg. De huidige actievoerders geloven minder in geweld en meer in electorale potentie. Belangrijk met het oog op het komend verkiezingsjaar in Europa.

# Veel van de grieven zijn begrijpelijk en slaan aan. Excessen moeten worden gecorrigeerd, maar feit blijft dat het neoliberalisme ook veel voordelen heeft gebracht [sic!]. Zie alle gele NL-kentekens op de wegen naar Europese vakantiebestemmingen, zelfs middenin oktober. De Neue Zürcher Zeitung pleit daarom voor een ‘neo-neoliberalisme’. Gooi het kind niet met het badwater weg, vindt de conservatieve krant. Zij is 236 jaar oud, op zich al een bewijs van gelijk. Vrijhandel en globalisering kunnen worden verworpen maar het alternatief is protectionisme en nationalisme. Daar zijn nooit veel mensen beter van geworden.

Wel een gaaf voorbeeld om zijn beweringen te funderen: ‘Zie alle gele NL-kentekens op de wegen naar Europese vakantiebestemmingen, zelfs middenin oktober’, maar niet heus! Deze beschouwing is een wonderlijke mengeling van terechte waarnemingen enerzijds en grote naïviteit anderzijds. Het is niet anders.

http://www.volkskrant.nl/economie/hoe-vrijhandel-een-vies-woord-werd~a4399495/