‘Crisis biedt ook kans voor nieuwe aanpak’ (Hans Buddingh’, Voorpagina/NRC Handelsblad, 20 juni 2005)
Door de mislukte top zijn er nieuwe kansen om het beleid op de toekomst te richten, zegt extern adviseur Sapir van de Europese Commissie.
BRUSSEL, 20 JUNI. # ,,Europa zit in een crisis, maar dat biedt ook een kans.” De Belgische econoom André Sapir kijkt met gemengde gevoelens terug op de mislukte Europese top van dit weekeinde. Bijna twee jaar geleden zorgde hij als adviseur van de Europese Commissie voor grote opschudding in Brussel, met voorstellen voor vergaande veranderingen in het meerjarenbudget van de Europese Unie. Sapirs adviesgroep wilde veel meer geld voor toekomstgericht beleid, zoals innovatie en infrastructuur.
# Sapir speelt nog altijd een belangrijke rol als lid van de groep van externe adviseurs van voorzitter José Manuel Barroso van de Europese Commissie. Ook is hij lid van de prestigieuze Brusselse economen-denktank Bruegel, waarvan oud-Europees Commissaris Mario Monti voorzitter is. Hij is verklaard voorstander van een aparte belasting voor de Europese Unie, om te voorkomen dat de budgetstrijd periodiek ontaardt in nationalistisch getinte ruzies.’
Dit is het eerste opmerkelijke nieuws van dit verslag uit 2005. Vandaag is niemand (onder het publiek) op de hoogte van de intentie achter een aparte belasting voor de Europese Unie om daarmee te voorkomen dat budgetstrijd periodiek ontaardt in nationalistisch getinte ruzies.
Het feit dat zeer regelmatig EU-toppen in het verleden en in het heden mislukten en mislukken, zou de buitenwacht kunnen wijten aan het onvoldoende voorbereid zijn van die toppen, aangezien alle toppen wel degelijk door ambtelijke staven worden voorbereid, maar als de principiële politieke kwesties altijd in een ruzie ontaarden, dan houdt het al snel op. In dit verslag legt adviseur Sapir heel duidelijk uit waarom het op die top verkeerd ging. Als blijkt dat juiste adviezen van externe professionals niet worden opgevolgd, dan houdt het op, met als gevolg een mislukte top en weer een afspraak om het de volgende keer beter aan te pakken. Maar die formule is inmiddels zo’n routine handeling geworden dat we nu vol spanning afwachten hoe de eerste top onder de nieuwe Commissievoorzitter Juncker gaat opereren. Zal hij in staat zijn ruzies, die hun ontstaansbron in het verleden hebben, tot staan te brengen en de vergaderingen ordelijk te laten verlopen?
# Volgens Sapir is het geen verlies dat het compromisvoorstel van de Luxemburgse EU-voorzitter Jean-Claude Juncker is gesneuveld door de tegenstemmen van onder meer Groot-Brittannië en Nederland. ,,Ik was zeer teleurgesteld over het voorstel van Juncker”, zegt hij. ,,Staatshoofden en regeringsleiders maken al jaren veel lawaai over de zogeheten Lissabon-strategie om Europa concurrerender te maken. Wat mensen als ik hoopten is dat het budget elementen zou bevatten ten gunste van de toekomst. Daarvoor waren twee manieren. Ons voorstel: herschikking binnen de huidige verdeling, dus overheveling van landbouw naar nieuw beleid. Of wat de Europese Commissie voor de top voorstelde: méér geld voor zowel oud als nieuw beleid.
,,Wat dat laatste betreft ging dat in onze richting. Maar het Luxemburgse voorzitterschap koos geen van beide, het wilde het budget van het verleden behouden. Zo heeft het een reusachtige kans gemist om als onpartijdige bemiddelaar op te treden.”
Een blunder dus van toenmalig halfjaarlijkse voorzitter Juncker om niet te kiezen voor een scherpe koers, maar om alles bij het oude te laten. En inderdaad een gemiste kans om de onpartijdige bemiddelaar te zijn. Nationalistische belangen gingen en gaan nog steeds voor.
Vraag: Heeft de Britse premier Tony Blair dus de juiste eisen gesteld?
# ,,Ik denk dat hij de juiste punten op tafel legde. Al is daarbij niet de Britse korting op de financiële afdracht inbegrepen, want dat is een andere zaak. Of wat de Britten de ‘Franse korting’ noemen in de vorm van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, waarvan Frankrijk het meest profiteert.’
Hier ligt de bron van alle chaos binnen de EU, te weten het EU-landbouwbeleid, dat veel eerder had moeten worden afgebouwd, toen de tijd daarvoor rijp was. Daarover bestaat algehele consensus van inzicht. En de recente Franse stakingen bewijzen dat dat landbouwbeleid nog steeds niet deugt.
# ,,Ik verafschuw dat soort discussies, waarbij iedereen de eigen nationale prioriteiten naar voren schuift. Het Europese budget is heel klein in verhouding tot de overheidsbudgetten in Europa, die samen veertig keer groter zijn.”
Dit is ook een onbekende factor bij het grote publiek, omdat iedereen denkt dat de meerjarenbegrotingen over de eigen uitgaven van de Europese Commissie gaan. Dat vastgesteld hebbend dient vervolgens geconstateerd te worden dat een meerjarenbegroting over een periode van 6 jaar nooit tussengelegen crises kan opgangen en dat is niet alleen onverstandig, maar maakt de EU ook kwetsbaar.
Vraag: Waarom faalde de top, waren de leiders niet berekend op hun taak?
# ,,Ik denk dat de top faalde wegens de heel armzalige methode. Zolang het EU-budget gefinancierd blijft door nationale regeringen zul je dit soort disputen hebben.”
Hierbij speelt dus duidelijk een weeffout in de organisatorische ordening van het Europese Huis. Ook dit punt kan worden meegenomen in het debat dat wordt aangeslingerd via het Europees referendum van premier Cameron van het VK volgend jaar.
[Vervolg:pagina 5 onder de kop ‘Europa moet geld steken in toekomst’]
Vraag: Hoe moet het dan beter?
# ,,Het zou veel beter zijn het EU-budget direct te financieren door een soort Europese belasting.”
Dit zou technisch gezien misschien de meest logische oplossing zijn, maar gelet op het algehele gebrek aan logica binnen de EU, met er toch worden gezocht naar een oplossing in de vorm van een algehele herstructurering van alle Europese fondsen en structuurprojecten. Die mogen trouwens ook nooit voor de bestaande meerjarenperiode worden vastgelegd in verband met een plotseling opdoemende crisis, zoals nu de vluchtelingen.
Vraag: Dat is, gezien de politieke gevoeligheid, toch niet iets voor de nabije toekomst?
# ,,Het is duidelijk iets voor de verre toekomst. Maar zolang je het niet doet, zul je blijven steken in nationale of zelfs nationalistische discussies.”
Vraag: Het EU-budget is relatief klein, hoe kan het dan bijdragen aan herstructurering van Europa?
,,Je moet het dus focussen op slechts een paar gebieden, waar het wat oplevert en zinvol is. Eén is solidariteit van de rijke met de armere nieuwe lidstaten. We hebben het gezien bij de referenda over de Europese Grondwet, waar onvrede over de uitbreiding een van de punten was. We moeten dus proberen het inkomensniveau van de nieuwe lidstaten te laten toegroeien naar het onze. De andere uitdaging is de globalisering. Je moet in de toekomst investeren. Het heeft ook zin geld uit te trekken voor mensen die hun baan bij herstructureringen verliezen, dus niet de industrieën helpen, maar de individuen.”
Vraag: Is er meer geld nodig om het debat weer vlot te krijgen?
# ,,Een groter budget is voor mij secundair. De belangrijkste kwestie is de substantie van het budget. Het werd nu een soort Slag bij Waterloo. Dat we een budget van het verleden hebben is een grotere crisis dan de kleine crisis die we nu hebben.”
Vraag: Wat moet premier Blair als komend EU-voorzitter doen?
# ,,Dat is niet mijn competentie. Maar als hij in de pers wordt afgeschilderd als de schurk – ik deel die mening niet – dan is het heel moeilijk voor hem om een compromis te vinden.”
Hiermee blijkt ook hoe groot de invloed van de pers en de publieke opinie is. Dat valt moeilijk te veranderen, behalve dat er meer via de sociale media, dus via het gewone publiek, wordt gereageerd. De tijd daarvoor lijkt nu aangebroken aangezien de sociale media zich nu afdoende ontwikkeld hebben om die functie nu te kunnen vervullen, hetgeen 10 jaar geleden nog niet aan de orde was. We leven dus nu in een heel andere EU en nu dienen de Europese burgers hun kans waar te nemen!
Vraag: Is het wachten eigenlijk niet op nieuwe leiders in Europa?
# ,,Het probleem is dat er altijd ergens belangrijke verkiezingen zijn als je een besluit wilt nemen. Daarom zeg ik dat deze methode armzalig is.”
Een volkomen terecht punt aangezien het feit dat er ergens belangrijke verkiezingen worden gehouden betekent dat de betrokken stemmentrekkers uit die lidstaat niet voluit durven te spreken en mogelijk ook de politici van andere lidstaten als gevolg daarvan.
Ook geeft op dezelfde pagina 5 de tekst van ‘onze correspondent’ onder de titel Duitse oppositie steunt Blair een duidelijke beschrijving van de interne moeilijkheden en ruzies:
# De Duitse oppositie heeft het afgelopen weekeinde waarderende woorden uitgesproken voor het optreden van de Britse premier Tony Blair tijdens de vrijdagnacht mislukte Europese Top in Brussel. Blair weigerde daar akkoord te gaan met het voorstel voor de Europese meerjarenbegroting omdat dat tot hogere Britse bijdragen aan de EU zou leiden. De Britse premier wilde hier alleen over praten als tegelijkertijd het systeem van landbouwsubsidies ter discussie zou worden gesteld. Dit was onbespreekbaar voor de Franse president Jacques Chirac.
# De Duitse vice-voorzitter van de CDU-fractie, Wolfgang Schäuble, zei dat de Europese begroting “nieuwe prioriteiten” zal moeten tonen en dat Blair op dat gebied dan ook “een punt” heeft. Ook volgens fractievoorzitter Wolfgang Gerhard van de liberale FDP is het tijd voor “structurele hervormingen”. Hij zei in een reactie op de mislukte besprekingen dat Frankrijk en Duitsland zich hebben vastgeklampt aan een “volledig verouderd uitgavenstructuur”.
# De opmerkingen van de Duitse oppositie zijn van belang omdat de kans groot is dat de conservatieve oppositie van CDU/CSU dit najaar in de vervroegde verkiezingen de huidige bondskanselier Gerhard Schröder verslaat. Londen hoopt dat de politieke discussie over het beste economisch model, die nu door Blair is ontketend, in Europa tot beweging zal leiden. (…)
Zie voor de positie van Blair: http://www.internationalespectator.nl/article/blair-ii-en-europa-meer-van-hetzelfde, die in het voorafgaande jaar 2004 een enorme verkiezingswinst heeft gehaald. De belangrijkste twee alinea’s uit dit artikel:
# “Net als voor de Britse bevolking is de vraag voor de rest van Europa: (…) Zal een overwegend constructieve houding ten aanzien van de Europese Unie de boventoon voeren, of zal hij, onder binnenlandse druk, terugvallen op het zelfingenomen negativisme van voorgaande Britse regeringen? Wat zullen de Britse prioriteiten zijn voor het grote debat over de toekomst van Europa en de IGC van 2004? En, misschien wel het belangrijkst, zal Blair in de komende jaren zijn ultra-voorzichtige beleid ten aanzien van de euro loslaten?
# Continuïteit, ofwel meer van hetzelfde, zal waarschijnlijk het belangrijkste kenmerk zijn van de relatie tussen Blair II en Europa. Londen zal een duidelijke voorkeur houden voor de intergouvernementele aspecten van de EU, in het bijzonder de Europese Raad. Britse ministers zullen ‘vooral voor de eigen media’ voortdurend beweren dat het hun taak is ‘te vechten voor Britse nationale belangen’. Ook in de komende jaren zullen Britten de EU vooral als een zero-sum game zien, waar ‘al naar gelang de woordvoerder’ het Verenigd Koninkrijk alle argumenten heeft gewonnen (de regering), dan wel volledig geïsoleerd is en op het punt staat te capituleren voor het zoveelste Continentale Diktat (de eurosceptische media). Wat betreft de keuze voor coalitiepartners in de EU zal het Verenigd Koninkrijk een zekere promiscuïteit handhaven: net als andere landen zal Londen pogen om per onderwerp coalities te vormen.’
Ook treffend is het artikel op eveneens pagina 5: Zelfopoffering nieuwe leden niet gewaardeerd (door Stéphane Alonso). Daaruit zal morgen nog een passage worden geciteerd.
Conclusie is dat oude krantenberichten en verslagen ons veel inzicht verschaffen over de feitelijke gang van zaken, die niet in leer- of tekstboeken over de EU staan vermeld. Wel hebben nogal wat Nederlandse journalisten rake typeringen gegeven over de Europese strijd zoals die zich in de loop van de afgelopen decennia heeft afgespeeld. Toch heb ik ervaren dat een terugblik in oude kranten heel waardevol is met het op reparatiewerk voor de toekomst van de EU.
