Tags
Een ‘fiscale oorlog’ ligt op de loer door Vestager actie (Sander van Mersbergen, Economie/AD, 3 september)
De Apple-zaak lijkt een eenvoudig verhaal van good guys en bad gays, met Ierland en Apple als stoute jongens en eurocommissaris Vestager als lichtend voorbeeld van durf en goede rede. De werkelijkheid is een stuk ingewikkelder. Sterker nog: het is één grote chaos. “De manier waarop overheden belasting heffen bij grote bedrijven is helemaal failliet.”
Stelling: Mijn conclusie zal zijn dat Vestager een fantastisch politica is die als eerste commissaris het aandurft om een – inderdaad – failliet systeem aan de kaak te stellen en de macht van multinationals en hun slippendragers, de nationale regeringen, die in hun macht trappen, tot de orde te roepen. Daarom is iedere verklaring vanuit fiscaal-juridische adviesbureaus niet alleen – zoals altijd – een kwestie van een poging van effectief lobbyen, maar natuurlijk weer een eenzijdige lobby voor de formalistisch denkende en neoliberale multinationals en regeringscoalities. En Ruttes constante pleidooi voor het binnenhalen van multinationals slaat dus als een tang op een varken; en dat gaat zich tegen hem keren.
# Ze grijpt in op een terrein – belastingheffing – dat eigenlijk niet binnen de zeggenschap van de EU valt. Dat doet ze door de deal tussen Ierland en het techbedrijf aan te merken als staatssteun.
Hier doet zich de eerste denkfout voor, te weten dat het inderdaad in beginsel juist is dat de nationale zeggenschap over het belastingbeleid een feit is, maar hier is sprake van meestal geheime belastingafspraken, die zelfs niet in het parlement worden besproken. Dat zijn 19e eeuwse praktijken en de Commissie moet zich diep en diep schamen dat deze neoliberale – of liever mercantilistische – praktijkijken nog steeds bestaan. Het gaat dus om fiscale maatregelen die alleen van toepassing zijn op multinationals en waarin iedere lidstaat een eigen beleid en koers vaart. En dat gaat altijd ten koste van het ontvangende land van deze bedrijven en daarmee is dus ook direct duidelijk dat hier een verantwoordelijkheid ligt van de Commissie. Want om een fiscale oorlog tegen te gaan of volkomen te blokkeren dient er een volledig geharmoniseerd en dus volledig openbaar fiscaal beleid te worden ontwikkeld, waardoor geen enkele EU-lidstaat kan concurreren tegenover een andere lidstaat. Het algemene belang is immers dat door de huidige praktijken van bestaande belastingparadijzen alle nationale lidstaten de dupe zijn vanwege de saneringen op de rijksbegrotingen, terwijl die multinationals die ‘gelijkgetrokken’ fiscale aanslagen heel goed kunnen dragen. Veel beter dan die betrokken bevolkingen, en zeker de meest armlastige lidstaten. Dit mag dus geen enkel discussiepunt zijn.
# Maar niet iedereen is zo enthousiast over het lef van Vestager. De stap van de Deense bulldozer draagt er volgens fiscalisten aan bij dat het ‘een gigantische chaos’ is in belastingland. “Vestager is volkomen op het verkeerde pad”, zegt een insider uit de belastingpraktijk, die anoniem wil blijven. “Wat de regels zijn interesseert haar niet. Waar zijn we in godsnaam mee bezig, vragen grote bedrijven zich af.”
Het commentaar hierbij ligt in het verlengde van het bovenstaande: fiscalisten denken formeel en natuurlijk beroepen zij zich direct op de nationale bevoegdheden, waarmee bewezen is dat er geen greintje creativiteit in hun denken aanwezig is. Waar de bovennationale verantwoordelijkheden hier duidelijk aanwezig zijn, zien die fiscalisten direct aan aanslag op de nationale verantwoordelijkheden, terwijl dat hier niet het geval is. Daarom is een uitspraak als ‘Wat de regels zijn interesseert haar niet’, volkomen voorbarig en zelfs onjuist. Het zegt dus iets over het niveau van deze specialisten.
# Ze zet de verhoudingen met de VS onder hoogspanning. Op de enorme geldbult van Apple, die Ierland nu alsnog moet belasten, ligt namelijk ook een claim, van de Amerikanen.
Alsof de Amerikanen zulke lieverdjes zijn, gelet op de ervaringen met TTIP, die de meeste EU-lidstaten het liefst afgebroken zien worden. Dat de Amerikanen ook een claim hebben op Apple, ligt voor de hand, maar deze ontwikkelingen tonen genoegzaam aan dat er iets fundamenteels moet gaan veranderen in de praktijken die al veel te lang getolereerd zijn geweest.
# Hoe het ook zij: ook de huidige praktijk zorgt bij veel mensen voor jeuk, en dat is de reden waarom de stappen van Vestager zo enthousiast worden onthaald. Apple en Ierland speelden de zaak zo, dat ze op een netto belastingdruk van 0,005 procent uitkwamen. Een lachertje vergeleken met de 30 à 40 procent die Ierse burgers moeten betalen.
Dat mag je gerust wel zo beoordelen!
# Maar wat je er ook van mag vinden, hoe onethisch het ook mag lijken: Ierland beschikt over een democratisch gekozen overheid die in principe naar eigen inzicht belasting mag heffen. Kun je het land verwijten dat ze Apple koste wat kost binnen wilde halen?
Ook dit lijkt op de Middeleeuwse feodale verhoudingen: de multinationals onderhandelen altijd met regeringen die er alles voor over hebben om deze bedrijven binnen te halen en leggen de dus ook geen strobreed in de weg. De nationale regeringen hebben kortom niets in te brengen en laten zich als makke schapen leiden naar het gewenste eindresultaat. Desnoods met 0% belastingheffing. Maar als daarbij niet tegelijkertijd de asociale maatschappelijke effecten tegen het licht worden gehouden, dan is deze Apple-zaak de gelegenheid bij uitstek om de kwestie helemaal open te gooien en de belastingheffing aan multinationals als een volkomen openbaar en transparante zaak in Europees verband aan de orde te stellen en er Europese richtlijnen van te maken, die daadwerkelijk gecontroleerd gaan worden door de Commissie. Dan hebben we nu een keerpunt bereikt om dit soort praktijken definitief ongedaan te maken. Laten we deze gelegenheid benutten en laat Vestager daarin de leiding nemen. Dan worden ook alle multinationals en alle belastingadviseurs nu gedwongen of veel ethischer te gaan opereren. Het oppotten van alle bedrijfswinsten moet het nu afgelopen zijn. En daarmee heeft de Europese Commissie in één slag haar gezag weer helemaal terug – lees: opgebouwd – of (her)veroverd, wat de hoogste tijd werd. Dan is er eindelijk eenheid geboren en ontstaan in de Unie, die tot dit moment als IC-patiënt door het leven ging. Vestager kan dus een uniek momentum in de EU-geschiedenis op haar naam gaan schrijven.
