Nieuwe staatsbank moet mkb-ondernemers redden (Rutger Betlem en Mathijs Rotteveel, Voorpagina/fd, 6 mei 23)
Nu het midden- en kleinbedrijf onder een zware schuldenlast zucht en voor een recessie vreest, wordt de Haagse roep om een nationale mkb-bank luider. Oprichting van een nutsbank zou de financiering aan kleine bedrijven vlottrekken. Experts waarschuwen voor vervelende neveneffecten.
In het kort:
- Als de banken het mkb niet helpen, dan wordt het tijd voor overheidsingrijpen, vindt een deel van de politiek.
- Den Haag wil dat er een mkb-bank komt die tegen lage kosten ondernemers ondersteunt.
- Experts waarschuwen voor te veel overheidsbemoeienis en hoge kosten.
Nederlandse banken zijn geen uitblinkers in het financieren van kleine en middelgrote bedrijven. Sinds eind 2013 meet De Nederlandsche Bank de omvang van het krediet dat de drie Nederlandse grootbanken hebben uitstaan bij het mkb. Dat was toen €144,7 mrd, maar inmiddels is dat bedrag met 15,9% gedaald naar €121,7 mrd.
*Dat Nederlandse banken – met name de Rabobank – geen ‘uitblinkers’ (meer) zijn in de financiering van kleine en middelgrote bedrijven, is heel zuinig uitgedrukt; het omgekeerde is eerder het geval: de systeembanken hebben andere belangen ontwikkeld door de geopolitieke omstandigheden. Eigen belang – maximale winst en omzetgroei – staat ‘voorop’, althans is voorop komen te staan vanwege hun bijna criminele businessmodel. Dat er dus iets moet veranderen is overduidelijk.
Voor kleinere leningen, die onder €250.000, bedraagt de daling zelfs 38,7%. De Europese Centrale Bank spreekt in een deze week uitgebracht bericht van een ‘aanzienlijke aanscherping van de kredietvoorwaarden’ en een ‘aanhoudende verzwakking van de kredietdynamiek’. De Europese kredietverlening is gezakt tot onder het niveau van de bankcrisis van 2011.
Hoge regeldruk
Banken hebben de laatste jaren te maken met steeds meer regels van de toezichthouder. Dat werkt door in de kredietverlening aan kleine ondernemers. De kosten van klantonderzoek wegen niet op tegen de opbrengsten van een nieuwe lening. Ook worden leningen aan kleine bedrijven als risicovoller beschouwd. Het gevaar van wanbetaling is groter en het is voor de bank lastig de cijfers te doorgronden. Dat zorgt voor een renteopslag.
Lex van Teeffelen, lector mkb-financiering aan de Hogeschool van Utrecht, kent bovenstaande redenen, maar noemt gebrek aan concurrentie tussen Nederlandse banken een van de belangrijkste oorzaken van de daling van mkb-krediet en ziet zich daarin gesteund door het Centraal Planbureau (CPB).
*Dit ‘gebrek aan concurrentie tussen Nederlandse banken een van de belangrijkste oorzaken van de daling van mkb-krediet’ moet dus dringend nader worden onderzocht omdat sluipenderwijs iets aan het veranderen is gegaan dat niet de bedoeling was; het marktmodel draait om eerlijke en doelmatige concurrentie.
Een onderzoek van het CPB stelde in 2019 dat banken die samen een oligopolie vormen — oftewel met een klein aantal grote spelers de markt domineren — meer winst kunnen maken door hoge rentemarges te hanteren. ‘Hierdoor worden laag renderende projecten uit de markt geprijsd.’ Van Teeffelen: ‘Het is niet een heel recent onderzoek, maar de situatie van toen is niet heel anders dan de huidige. Banken doen liever alles groter, alles in één keer. Want het volume van leningen boven het miljoen is wel flink gestegen.’
*Het is te gek voor woorden dat al sinds 2019 bekend is dat er ontwikkelingen gaande zijn die de hele marktordening overhoop hebben gegooid. We zijn in ons land (en waarschijnlijk op het hele continent) een te Angelsaksische wereld geworden; vandaar de wildgroei aan de dito titulatuur van CEO’s binnen de West-Europese industriële lidstaten.
Het Volksbank-scenario
‘Sterke concurrentie houdt banken scherp en efficiënt’, zegt de Amsterdamse hoogleraar economie Maarten Pieter Schinkel, als hem gevraagd wordt naar concentratierisico’s in de financiële sector. Wat hem betreft zijn centrale banken te veel gefocust op de stabiliteit van het financiële stelsel en het monetaire beleid. Daardoor telt Nederland relatief weinig banken. ‘In zo’n oligopolie met beperkt mededingingstoezicht verbaast het me niets dat daar dan hogere rentes en marges, en een gebrek aan durf en innovatie uit voortkomen.’ Schinkel pleit voor een aparte opdracht aan DNB om ook de concurrentie in de bancaire sector te bewaken.
Den Haag heeft een heel ander scenario op het netvlies. Vanuit de politiek klinkt een steeds luidere oproep voor meer overheidsbemoeienis. Desnoods door de oprichting van een mkb-bank. De Volksbank is een partij die in dat verband veel genoemd wordt.
De bank, die tien jaar terug genationaliseerd werd, is nog altijd ver verwijderd van een zelfstandige toekomst. Er wordt niet genoeg verdiend om de miljarden aan staatssteun terug te betalen. De voormalige minister van Financiën, Wopke Hoekstra, zag het omvormen tot een maatschappelijke bank als een van de scenario’s voor de staatsbank. De Volksbank wil hierop desgevraagd niet reageren. De instelling laat weten dat de bank al een maatschappelijk karakter heeft en veel doet om het mkb bij te staan.
Concurrentievervalsing
Maar de oprichting van zo’n mkb-bank door de overheid is moeilijk. Ook als dat zou gebeuren onder de vlag van de Volksbank. Onderzoeksbureau Dialogic deed in 2021 onderzoek naar dat scenario in opdracht van het Rijk. Dialogic twijfelt aan het nut van zo’n overheidsinitiatief en waarschuwt voor verdere versplintering van het financieringslandschap.
*Waarom wordt vanwege deze merkwaardige reactie (helemaal) niet doorgevraagd op dot merkwaardige standpunt?
Ook de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) ziet geen toegevoegde waarde. Als de overheidsbank dezelfde kredieteisen zou hanteren als de commerciële concurrentie voegt zo’n mkb-bank niets toe en bij een lichter regime ontstaat een vorm van concurrentievervalsing, aldus de belangenbehartiger van de banken. Een nutsbank schaadt niet alleen de grootbanken, maar ook de alternatieve financiers. Voorzitter Medy van der Laan roept op tot terughoudendheid. ‘Elk krediet begint met een goede beoordeling van de aanvrager. Ook vanuit de zorgplicht voor de klant.’
Intuïtief geredeneerd slaat deze redenering helemaal nergens op, geredeneerd vanuit een niet vakmatig gezichtspunt, aangezien dit soort aangelegenheden klaarblijkelijk alleen door grootbanken geregeld en bestuurd ‘dient’ te worden. De formulering die hier wordt gehanteerd is ‘verdacht subjectief’.
Econoom en FD-columnist Mathijs Bouman sluit zich daarbij aan. ‘Dit is wel het allerslechtste moment om een nieuwe kredietbank op te richten’, zegt hij. ‘Als iets niet binnen de risicomodellen van de bank past, waarom zou de belastingbetaler dat risico wel moeten lopen? De bank is een bedrijf, geen subsidiefabriek.’ Hij wijst daarbij op het monetaire beleid van de Europese Centrale Bank die door het verhogen van de rente de economie afknijpt in de hoop daarmee de inflatie te beteugelen. ‘Dat gaat nou eenmaal met grote schokken in de markt. Het is niet zoals tijdens covid. De loketten van de banken zijn niet dicht.’
*Vakbroeders die elkaar moed inspreken, dient het groter belang helemaal niet. Valspecialisten menen dus de waarheid in pacht te hebben. Ook zij zijn het zicht op de verdere toekomst geheel kwijt geraakt.
British Business Bank
Dat is niet de ervaring van politiek Den Haag. Daar wordt naarstig gezocht naar oplossingen om de leemte in mkb-financiering op te lossen. Een naam die vaak genoemd wordt als goed voorbeeld van een mkb-financier is British Business Bank. Deze instelling bundelt publieke financiering op één plek en ziet erop toe dat banken goed naar alternatieve financiers doorverwijzen. British Business Bank leent geen eigen geld uit, maar fungeert als intermediair tussen ondernemers op zoek naar kapitaal en 130 kredietverleners en investeerders: banken, leasebedrijven, durfkapitalisten en crowdfundingplatforms. Een motie van CDA-Kamerlid Mustafa Amhaouch om een Nederlands equivalent op te richten, werd onlangs met een brede Kamermeerderheid aangenomen.
*Ga onze banken niet vergelijken met de Britten, omdat het bestel of systeem daar op instorten staat vanwege Brexit, symbool van onkundige massa’s die zich hebben laten misleiden door waandenkbeelden.
En zo zijn er meer plannen vanuit politiek Den Haag. Eerder had minister Micky Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat zich positief uitgelaten over het ontwikkelen van een ‘centrale financieringshub’. Ook wordt er gesproken over een zakelijk kredietregister waarin alle kredieten van een onderneming opgenomen zijn. Betere informatie over ondernemingen zou leiden tot meer aanbod en scherpere prijzen.
Niet dienstbaar
Het is niet voor het eerst dat de politiek wil ingrijpen in de bankenmarkt om het mkb te ondersteunen. CDA’er Agnes Mulder en PvdA-Kamerlid Henk Nijboer hoopten met de door hen ingediende Wet toezicht kredietunies in 2015 ook het mkb aan meer kapitaal te helpen. Tot Nijboers verbazing heeft de kredietunie — een coöperatie van investeerders — in Nederland nooit veel navolging gekregen.
*Rechts heeft het in ons land op economisch gebied nog altijd voor het zeggen, terwijl zij zich op economische gebied door archaïsche dogma’s laten leiden. Dat wordt dus ook hun ondergang: onkundig ren onwetend.
‘Het mkb is nog altijd veel te afhankelijk van banken. Als zij slecht gaan, hangt het hele bedrijfsleven in de touwen. De financiële sector is niet dienstbaar aan de maatschappij.’ De rol van alternatieve financiers is klein, ervaart de politicus. ‘Dan hebben we het over procenten van het totaal. Een lapmiddel. Er zijn heel veel branches die geen financiering krijgen. Niet omdat ze illegaal, fout of ongezond zijn, maar omdat de bank lenen aan het mkb te lastig vindt.’
*Klopt helemaal: ‘De financiële sector is niet dienstbaar aan de maatschappij’, en daarom staat de economie ook op instorten, ook al is men binnen het kabinet blind voor deze werkelijkheid.
Bij de beursgenoteerde kredietverzekeraar Coface zien ze genoeg alternatieven voor de bank. Er zijn veel onzekerheden in de markt, maar het is niet zo dat er niet meer gefinancierd wordt. Initiatieven als Qredits, dat opgericht is door banken en verzekeraars om het mkb te ondersteunen, crowdfunding, factoring, informele investeerders en ook de kredietverzekeraars spelen een rol. ‘Als risico’s toenemen, dan worden banken voorzichtig. Dat lijkt me niet vreemd’, zegt de woordvoerder. Dat vindt ook Bouman. ‘We moeten af van het idee dat banken het belangrijkste kredietkanaal voor ondernemers zijn.’
*Dot is een uitstekend informatief artikel dat de waanzinnige tegenstellingen pijnlijk blootlegt.
https://fd.nl/bedrijfsleven/1474349/nieuwe-staatsbank-moet-mkb-ondernemers-redden-gge3ca7QfKmt