Nederlandse krijgsmacht mag niet langer sluitpost bij kabinetsformaties zijn (Daniel Turk en Ida van Veldhuizen, Opinie & Dialoog/fd, 13 april)
# In het verleden fungeerde Defensie lange tijd als sluitpost bij kabinetsformaties. Het is tijd om dit om te draaien en veiligheid aan het begin van de formatiebesprekingen aan bod te laten komen. Bij een kabinetsformatie moet niet alleen uit worden gegaan van financiële en economische overwegingen. Minstens even essentieel is het om de Nederlandse veiligheidssituatie, zowel in de internationale als nationale context, te beschouwen. Het is immers de kerntaak van de staat bij uitstek; als het met onze veiligheid misgaat, loopt al het andere ook spaak. Daarom moet de vraag leidend zijn of de overheid voldoende capaciteiten heeft om de Nederlandse veiligheid te beschermen.
Het is de vraag of het juist is dat ‘Defensie lange tijd fungeerde als sluitpost bij kabinetsformaties’. Waarom? Ten eerste omdat deze stelling – of zelfs wellicht een axioma – dat populair was in defensiekringen en defensiewoordvoerders in de Kamer maar al te gemakkelijk werd gehanteerd. Te gemakkelijk vanuit de periode van ontdooiing na de val van de Berlijnse muur en de chaos die volgde in de oude en versplinterde Sovjet Unie, die zelf ophield te bestaan. Ten tweede omdat in het laatste decennium na het uitbreken van de euroschuldencrisis duidelijk werd dat de EMU-normen strikter moesten worden toegepast na de eerste schending daarvan door Duitsland en Frankrijk in 2004 en 2005 (uit mijn hoofd; omstreeks die jaren dus). Slechte voorbeelden deden slecht volgen, zoals de geschiedenis vervolgens ruimschoots heeft aangetoond.
Zelfs oud-minister Hans Hillen durfde zijn saneringen niet te relateren aan die noodzaak tot sanering van overheidsuitgaven. Zwak dus van hem en ontwijkend gedrag. En ten derde valt in deze tekst van de medeopstellers van de TeldersStichting op dat slechts éénmaal het begrip ‘cyberaanvallen’ worden genoemd – in de passage hieronder – terwijl de term ‘kerntaak’, die defensieverplichtingen ‘volgens de Grondwet’ zijn, in bijna iedere (exact 3x) alinea wordt herhaald. Dat maakt dat deze notitie al op voorhand een achterhaalde en archaïsche indruk maakt: terug naar de Koude Oorlog, terwijl de ijzervreters van vandaag ons doen geloven dat de ‘toegenomen Russische militaire assertiviteit’ zal uitmonden in een derde wereldoorlog. Hebben de opstellers geen rekening gehouden met de mogelijkheid dat de Russen de EU tarten vanwege de politieke onenigheid binnen de EU zelf en daardoor politiek en geopolitiek nooit een vuist kunnen maken?
# De door het CBS gepubliceerde Veiligheidsmonitor schetste een overwegend positief beeld van de binnenlandse veiligheidssituatie. De burger voelt zich zowel thuis als op straat weer veiliger. De stijging van uitgaven aan justitie en politie, zowel als percentage van het bbp als van het percentage van de collectieve uitgaven (gemeten vanaf 1990), heeft hieraan bijgedragen. Hoe anders is dit bij onze externe veiligheid en de bestedingen aan Defensie bezien over dezelfde periode. Nu de westerse militaire superioriteit niet langer een gegeven is en nieuwe veiligheidsrisico’s zich aandienen is bewustwording over het belang van Defensie weer essentieel. Vluchtelingenstromen, cyberaanvallen en toegenomen Russische militaire assertiviteit hebben van externe veiligheid meer dan voorheen een politiek thema gemaakt tijdens de afgelopen verkiezingscampagne.
De ‘externe’ veiligheid is een te vage term, want terrorisme komt in deze tekst zelfs helemaal niet voor. En daarom ging het tijdens de afgelopen verkiezingscampagne en daarmee slaat de TS de plank dus ook mis.
# Gegeven de veelvoud aan dreigingen en uitdagingen moet er rekening mee worden gehouden dat er een langdurig beroep wordt gedaan op de krijgsmacht om gelijktijdig een bijdrage van betekenis te leveren aan nationale en bondgenootschappelijke verdediging, het stabiliseren van de instabiliteit om Europa heen, de bescherming van de mondiale knooppuntfunctie van Nederland en het voorkomen van maatschappelijke ontwrichting in eigen land. Met name de nationale en bondgenootschappelijke verdediging is weer van primair belang geworden, zo staat ook in de recente publicatie Geopolitiek en defensie. Pal staan voor vrijheid en veiligheid van de TeldersStichting. Nederland heeft volgens dit geschrift een veelzijdige en robuuste krijgsmacht nodig met een groot voortzettings- en handelingsvermogen. Een krijgsmacht die bovendien moet kunnen optreden in het gehele geweldsspectrum, inclusief het hoogste deel.
Het mag dus geen verbazing wekken dat er vanuit de vele verkeerde veronderstellingen in dit opinieartikel ook verkeerde vervolgstappen worden gezet. Een langdurig beroep op de krijgsmacht is in de praktijk alleen nodig vanwege ingrijpen van VN-missies in de wereld en of die slagen is nog een vraag van een heel andere orde. Wellicht is er nog nooit zo’n missie geslaagd en dan moet de VN zich bezinnen over het nut daarvan.
Vervolgens is in Europees of EU-verband is ‘weerbaarheid’ gewenst wegens (mondiaal) terrorisme en mogelijk ook cyberaanvallen, hoewel het de vraag is dat niet alleen digitale oorlogsvoering is of betekent in de praktijk, namelijk alleen platleggen van cyberinfrastructuren door hackers; dan is een samenwerkende digitale recherche nodig. Dat is dus een geheel andere manier van oorlogsvoering en daarover heeft naar mijn weten nog nooit een publiek debat plaatsgevonden. Mijn gevoel zegt mij dat het in de toekomst om dit fenomeen gaat, omdat de wereld geopolitiek alleen ‘veroverd’ kan worden door deze cyberaanvallen om langs die weg valse propaganda en valse feiten rond te sturen en door de ontstane chaos voordeel kan worden gehaald en bereikt.
Maar die zijn niet tegen te gaan met ‘ouderwets’ wapentuig en daarmee wekt deze nota dus geheel verkeerde verwachtingen. En à propos, de genoemde 3e wereldoorlog komt er nooit omdat in dat geval de algehele vernietiging van de aarde en de mensheid wordt veroorzaakt en daar heeft dus geen machthebber ter wereld belang bij. Die optie kan gevoeglijk in de prullenbak worden gegooid.
# Juist politici zullen zich, in het licht van de kerntaak van de Nederlandse staat, bij aanvang van de kabinetsformatie bewust moeten zijn van de Nederlandse veiligheidssituatie en deze moeten meenemen in de formatiebesprekingen, evenals dat gebeurt met de economische en financiële overwegingen. Wanneer de overheid over onvoldoende capaciteiten beschikt om de Nederlandse veiligheid te beschermen, zoals thans het geval is, dan zullen prioriteiten moeten verschuiven richting veiligheid en defensie.
# Afgaande op de verkiezingsprogramma’s van een groot aantal politieke partijen lijkt deze realisatie gelukkig breder gedragen te worden en is er draagvlak voor een forse verhoging van het defensiebudget. Dit is ook hard nodig. Het huidige Nederlandse defensiebudget als percentage van het bbp staat op een niveau dat grenst aan free riding. Het is bovendien niet in lijn met de internationale economische positie van ons land. Er zijn echter helaas nog steeds politieke partijen die de kerntaak van de Nederlandse staat te licht opvatten. Zo ligt thans in het publieke debat zeer de nadruk op het in Parijs gesloten klimaatakkoord. De Nederlandse regering heeft zich echter in 2014 tijdens de Navo-top in Wales evenzeer gecommitteerd aan de afspraak om uiterlijk in 2024 ten minste 2% van het bbp aan Defensie te besteden.
Het is de vraag of er vanwege de verkiezingsprogramma’s een draagvlak bestaat voor een forse verhoging van het defensiebudget want als alle door mij aangebrachte kanttekeningen in ogenschouw worden genomen, dan kan dat ‘defensiebudget’ ook anders worden opgevat: cyberaanvallen kosten immers ook een vermogen aan nieuwe investeringen, maar die worden door de TS niet bedoeld!
# Niet alleen vanwege de afspraken die regeringsleiders daarover tijdens de Navo-top hebben gemaakt is het belangrijk om de defensiebegroting te verhogen, maar bovenal vanwege het belang dat de staat dient te hechten aan de bescherming van de vrije samenleving. Vrijheid gaat altijd gepaard met verantwoordelijkheid en de hoogste morele plicht van de regering is het verdedigen van onze vrijheid. Het is aan politici om nu aan de formatietafel invulling aan deze verantwoordelijkheid te geven.
‘Bescherming van de vrije samenleving’ kan wel eens in een heel andere hoek moeten worden gezocht dan deze notitie suggereert en die conclusie zou wel eens parallel kunnen lopen met evenwaardige investeringen in onderwijs, onderzoek en digitalisering. Op deze hoofdpijndossiers een structureel 2%-budget van het bbp lijkt een aardig compromis!
[Ida van Veldhuizen en Daniël Turk zijn medeopstellers van het door de TeldersStichting uitgebrachte geschrift ‘Geopolitiek en defensie. Pal staan voor vrijheid en veiligheid’.]
https://fd.nl/opinie/1196691/nederlandse-krijgsmacht-mag-niet-langer-sluitpost-bij-kabinetsformaties-zijn
