Zonder regie komt er geen vrede in Europa (Wim de Wagt, opinie/Trouw, 2 oktober)
De harde waarheid voor populisten is dat Europa echt moet samenwerken, betoogt historicus Wim de Wagt (auteur van ‘Wij Europeanen. De vergeten geschiedenis van Europa’).
# Maar in plaats van de tariefmuren af te breken, werden ze alleen maar hoger opgetrokken. In plaats van de vrede te waarborgen, werd er bewapend. Eendracht maakte plaats voor polarisatie.
# Briand [Franse premier] meende dat een Europese bond behalve op het gebied van de economie zich ook politiek en maatschappelijk moest manifesteren.
Waarschijnlijk heeft Briand dit zo geformuleerd omdat de economie vanuit een politieke visie gestuurd moet worden en zo maatschappelijk wordt gemanifesteerd en gerealiseerd. Maar niet in termen van de politieke unie waar vandaag de dag een ideologische strijd over gaande is.
# Bovendien moest een moreel [lees: politiek-filosofisch, jw] grondbeginsel de onderlinge solidariteit tussen de verschillende staten garanderen. Dat zag de Franse minister-president heel goed. Zonder moraliteit geen solidariteit, geen gemeenschappelijk verantwoordelijkheidsgevoel, geen onderlinge empathie.
# Dat er nu in Europa maar weinig politici zijn die deze woorden zelfs maar in de mond durven nemen, duidt op een zeer gebrekkige kennis van ons collectieve verleden. De Europeanen kunnen alleen dan in vrede en voorspoed met elkaar leven wanneer ze zich met elkaar verbinden. Bizar dat dit toch keer op keer ter discussie wordt gesteld, zelfs wordt beschimpt. Wanneer iedereen zich weer verschuilt achter muren, slagbomen en prikkeldraadversperringen heeft het geen zin meer om van een unie te spreken.
# Het is een harde waarheid voor eurosceptici en populisten: de enorme problemen in Europa tonen aan dat er juist politieke regie nodig is. En veel meer dan op dit moment. ‘Europa zal niet in vrede kunnen leven zo lang de volkeren geen wegen vinden nauw met elkaar samen te werken’, zei Briand. Wij hebben dat Europees bewustzijn, dat zo sterk was in de jaren twintig, weer hard nodig om niet opnieuw uit elkaar te vallen.’
We kunnen in theorie inderdaad uit elkaar vallen als er van de Europese Unie geen daadwerkelijke eenheid en democratisch beleefd bestuursstelsel wordt gemaakt, maar dat de Bond in de eerste helft van de 20e eeuw geen kans maakte en dat er een Tweede Wereldoorlog moest uitbreken, was aan dat tijdsgewricht te danken, die nu geheel anders is dan toen. Nu ‘weten’ we (wel) wat de gevolgen zijn geweest van een Europa zonder eenheids- en samenwerkingsstreven, dat toen niet kón ontstaan omdat de wereld er niet rijp voor was. Maar vandaag is de wereld er wel rijp voor, al proberen de eurosceptici en populisten die gedachte te blokkeren en zelfs te verhinderen. Maar de zwijgende meerderheid van nu weet (onbewust) wel beter, maar dat zal pas tot uiting komen als de huidige Europese Commissie haar opdracht succesvol heeft weten te voltooien.