Tags
Zwalkende Europese Unie heeft juist nu behoefte aan minder vrijblijvendheid (Commentaar, In het nieuws/NRCHANDELSBLAD, 19 september)
# De zo onder vuur liggende Europese Unie is weer een proces rijker: het Bratislava-proces, genoemd naar de Slowaakse hoofdstad waar 27 van de 28 regeringsleiders van de EU-lidstaten afgelopen vrijdag elkaar troffen.
Volkomen logisch en bijna normaal-managementtaal, vanwege de noodzaak om alle scherven van de afgelopen jaren op te ruimen die door interne ruzies waren ontstaan. De EU staat daarmee ook voor een zware, zelfs loodzware, opdracht om de beginnersfouten uit de afgelopen decennia te herstellen en er een normaal functionerende unie van te maken.
# Hoewel het een informele bijeenkomst betrof waarbij het zich naar de uitgang begevende Verenigd Koninkrijk nadrukkelijk niet was uitgenodigd, eindigde het samenzijn met een verklaring en een stappenplan waarin al weer een volgende informele top werd aangekondigd. Een proces dus. Het woord betekent beweging en dat is voor de situatie waarin de Europese Unie zich momenteel bevindt al heel wat.
Het mag dan ‘heel wat’ worden genoemd dat de regeringsleiders een proces op gang proberen te brengen, maar ook even noodzakelijk, omdat er tot heden te veel obstructie wordt geleverd door lidstaten die alleen op het eigen belang uit zijn door subsidiestromen binnen te halen en voor de rest de indruk wordt gewekt dat de rest – een politiek fatsoenlijk optreden en visieontwikkeling – er niet toe doet. De Brexit is dus een uitslag geworden die eindelijk intern, zowel door de Raad als de Commissie, orde op zaken moet worden gebracht.
# Er had immers ook voor kunnen worden gekozen het louter bij een ‘benen-op-tafelsessie’ te houden, maar dat is niet gebeurd. De regeringsleiders hebben zich geschaard achter een vier pagina’s tellend plan dat alinea na alinea vrijblijvendheid uitstraalt, maar toch. De regeringsleiders hebben zich tenminste aan iets gebonden. Daarmee is dan ook alles gezegd.
De regeringsleiders hebben zich terecht aan dit herstelproces gebonden, aangezien een blijvend voortmodderen onherroepelijk tot het einde van de Unie had geleid. Dat kan men zich niet permitteren. Het is nu ‘erop of eronder’, en dat ondanks alle populistische en negatieve partijen en geluiden die worden rond getoeterd. Deze Raad wacht zwaar weer met alle verkiezingen die nu hun weerslag al hebben, maar volgend jaar in aantocht zijn en die een grimmige en bepalende sfeer zullen gaan veroorzaken met de bijbehorende paniek.
# Hoe fragiel het allemaal is, bewees de Italiaanse premier Matteo Renzi, die vrijdag al direct de nodige afstand nam van de tekst. Hij miste concrete maatregelen op het terrein van migratie en het stimuleren van de economie. Vervolgens kondigde dezelfde Renzi zondag in een interview met de krant Corriere della Sera aan dat hij niet van plan is zich te houden aan de Europese begrotingsregels. Maar met enige goede wil past zelfs de Alleingang van Renzi nog binnen de afspraken van Bratislava. Daar is namelijk ook afgesproken dat de EU-27 „vastbesloten” zijn gemeenschappelijke oplossingen te vinden voor aangelegenheden waarover men verdeeld is.
Renzi, die bij zijn aantreden grote indruk maakte op Merkel, begint nu toch flink uit de pas te lopen en hij zal door de overige ‘teamleden’ van de Raad tot de orde geroepen moeten worden. Het geeft immers geen pas om te roepen dat hij ‘niet van plan is zich te houden aan de Europese begrotingsregels’, terwijl hij daarvoor een andere route had moeten volgen, namelijk de wijziging van het Verdrag van Maastricht. Zomaar aankondigen dat je niet van plan bent je aan de regels te houden, is schooljongens- ofwel puberaal gedrag. De Raad van regeringsleiders niet waardig. Of is er een duplicaat van Berlusconi in aantocht?
# Opvallend blijft dat de naam van het Verenigd Koninkrijk in het stappenplan niet wordt genoemd. Als de Europese Unie ergens een antwoord op moet geven is het wel het vertrek van de Britten. Het wachten is weliswaar op de formele aankondiging van de Britse premier Theresa May maar dat belet de overblijvers niet althans de indruk te wekken dat men bezig is met het begin van een antwoord.
Wie zegt dat de Raad ‘niet allang’ sinds het Brexit-besluit, bezig is met het formuleren van een antwoord? Daarmee zijn de ambtenaren ongetwijfeld al druk doende met steeds een tussentijds overleg tussendoor met de eurocommissarissen én de Raad.
# Een antwoord dat verder gaat dan de holle frase dat men „vastbesloten is een succes te maken van de EU met 27 lidstaten”. Dit geldt al helemaal als de regeringsleiders tegelijk uitspreken dat de communicatie met de burgers moet verbeteren en de „simplistische oplossingen van extreme of populistische krachten ter discussie moeten worden gesteld”. Van diverse kanten wordt op de Europese Unie gebeukt. Iets meer assertiviteit van degene die wordt aangevallen is dan op zijn plaats.
Zoals boven al aangegeven is het een kwestie geworden van ‘erop of eronder’ en dat betekent dus ook dat er van holle frasen in dit stadium geen sprake kan zijn, want daarvoor is de situatie te ernstig. ‘Brussel’, en met name de Commissie weet heel goed dat er nu geen spelletjes meer gespeeld kunnen worden, want dat reflecteert zich onmiddellijk in negatieve verkiezingsronden.
# De gedachte achter de Europese Unie, die volgend jaar maart de zestigste geboortedag viert, is even kostbaar als kwetsbaar gebleken. Daar dient in het huidige negatieve klimaat met alle kracht voor te worden opgekomen.
En niet alleen dat er voor de goede zaak dient te worden opgekomen, maar er zal nu voor het eerst in de geschiedenis van de EU zichtbaar moeten worden gemaakt dat de Raad én de Commissie de burgers serieus gaan nemen, en dat betekent een cultuuromslag. Ik wens de beide gremia veel succes en sterkte toe.
