Tags
Gaat Rutte nu vaart maken met de kabinetsformatie? (Wilma Kieskamp, Politiek/Trouw, 9-7-21)
Deadline – Met de herstart van de formatie breekt voor premier Mark Rutte het moment aan dat hij kleur moet bekennen. Wat de VVD echt wil, is nog niet duidelijk.
Rustig aan, is lang het devies geweest van demissionair premier Mark Rutte in de kabinetsformatie. Veel haast heeft hij niet gemaakt. Hij was vooral zichtbaar in de rol van crisispremier die zijn handen vol heeft aan corona, met persconferenties en bezoeken aan het watersnoodgebied in Limburg. Zijn afgetreden kabinet komt vanwege corona op Prinsjesdag met een begroting die vol echte politieke besluiten zit, bijna alsof het kabinet doorregeert.
*Uit deze laatste zin blijkt al hoe moeilijk politieke redacties het hebben met de nieuwe omstandigheden die helemaal buiten de oude orde zijn verklaard.
‘Over de formatie is de premier een stuk stiller. Af en toe gaf hij een korte opmerking op de stoep, bij het verlaten van de onderhandelingskamer. “Als de formatie nog wat langer duurt, is er gelukkig nog een zittend kabinet dat de lopende zaken doet”, sprak hij geruststellend. Vanaf vandaag is de zomerstop voorbij. Na een pauze van drie weken hervatten VVD en D66 de onderhandelingen over een eerste ‘schets’ voor een regeerakkoord.
Deadline
Vanaf nu belandt de formatie in een compleet andere fase waarbij alle schijnwerpers op Rutte komen te staan. De pet van crisispremier moet af, die van VVD-leider moet op.
Een eerste concept moet eind deze week klaar zijn (zie kader). Rustig aan is er niet meer bij, want voor het eerst hangt er een deadline boven de formatie. Half augustus, volgende week, moet de knoop worden doorgehakt met welke partijen de échte onderhandelingen gaan beginnen. De datum is al zo vaak genoemd in de Tweede Kamer dat er geen ontkomen meer aan is. Het ‘wie-met-wie’ kan niet langer worden uitgesteld.
Komen er onderhandelingen zoals Rutte wenst? De VVD heeft als eerste voorkeur om te gaan praten met CDA, D66 en ChristenUnie. Of krijgt D66-fractieleider Sigrid Kaag de kans om volgens haar eerste keuze te gaan onderhandelen? Dan starten er gesprekken met CDA, PvdA én GroenLinks. Rutte ziet dat niet zitten, zei hij eerder. Zegt hij hard ‘nee’? Hij moet ook kleur bekennen: wordt het centrumlinks of centrumrechts? Wat wil de VVD? Welke kant duwt Rutte het op?
De druk op Rutte groeit om eindelijk eens vaart te maken met de formatie. Niet alleen is er de tikkende klok van de deadline. Daarnaast klinken in de VVD voor het eerst verwijten. Het laatste Kamerdebat was eind juni, daarna kwam er geen snipper nieuws naar buiten over de vorderingen.
Nieuwe verkiezingen
Desnoods moeten er maar nieuwe verkiezingen uitgeschreven moeten worden als er rond half oktober nog geen nieuw kabinet is aangetreden, waarschuwt oud-Kamerlid en voormalig Kamervoorzitter Frans Weisglas, die de radiostilte in de formatie ‘beschamend’ noemt. Hij verwijt dat alle partijen en niet alleen de VVD.
*Of zijn waarschuwing veel zin had, valt te betwijfelen omdat het eerder een ‘cri de cœur’ was, ofwel een hartenkreet.
Dat de positie van Rutte zo onduidelijk is, komt omdat de VVD weinig concrete wensen voor de formatie heeft neergelegd. Rutte houdt flexibiliteit. Uit de verkiezingscampagne heeft de VVD geen opvallende hete hangijzers die verdedigd moeten worden. Rutte was vooral in beeld als sterke crisismanager in coronatijd, een bijna apolitieke rol. In een ‘brief aan alle Nederlanders’ noemde hij destijds geen enkele specifieke VVD-wens maar riep hij om politieke verschillen kleiner te maken en verwachtte hij “een brede coalitie”.
In de kabinetsformatie heeft de VVD opnieuw weinig inhoudelijke piketpalen geslagen, minder dan andere partijen. ‘Meer doen aan integratie’ is de belangrijkste wens die informateur Hamer mocht noteren, naast ‘lastenverlichting voor de middenklasse’ en een gematigd klimaatbeleid. Later hield Rutte zich lang stil omdat hij bezig was een vertrouwenscrisis in de Tweede Kamer te overleven na de ‘functie elders’ voor Kamerlid Pieter Omtzigt.
*Hoezo gematigd klimaatbeleid? De VVD moet zich diep schamen.
Het voortouw nemen in de formatie doet hij ook nu nog niet, nu er een voorzet voor een regeerakkoord moet komen. Rutte wilde dat niet in zijn eentje doen, wat niet onlogisch geweest zou zijn als beoogd premier. Hij schrijft samen met D66-leider Sigrid Kaag. Mocht het misgaan dan is het hun beider verantwoordelijkheid. In zijn eentje zou Rutte meteen weer de Kop van Jut zijn, vreest anders de VVD.
*De enige logische oplossing is dus een nieuw kabinet mét alle genoemde partijen buiten VVD en D66: CU, CDA, PvdA en GL!
Zo is het ‘wie gaat met wie regeren’ de meest brandende kwestie geworden voor Rutte. Op de inhoud kan hij nog vele kanten op. Het enige harde punt dat hij tijdens de formatie heeft uitgesproken ging precies hierover. De VVD wil met het CDA regeren. Al vijf maanden herhaalt hij dat, overigens zonder een definitief antwoord te vernemen van CDA-leider Wopke Hoekstra. Nu de onderhandelingen herstarten, voelt Rutte ook zelf een klok heel hard tikken.
Hoe ver zijn VVD en D66 met hun voorzet?
Er staat al flink wat op papier als eerste aanzet voor een regeerakkoord. Details zijn niet bekendgemaakt, maar volgens de eerste berichten zijn de onderhandelaars van VVD en D66 flink opgeschoten over onder meer economisch herstel, de arbeidsmarkt, de woningnood, zorg, kansengelijkheid en digitalisering. Ook over klimaat en stikstof wordt gesproken.
*Flink opgeschoten betekent dus dat alle voor de hand liggende ‘hot issues’ uit de campagne worden benoemd.
Als het stuk af is, kunnen andere partijen zich aansluiten met hun ideeën. Veel van de teksten worden geschreven door de secondanten van Rutte en Kaag, met hulp vanuit de fracties van VVD en D66.
*Het kan niet anders dan dat dit het meest ‘zakelijke’ kabinet wordt in de parlementaire geschiedenis.
https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/1323/articles/1423254/3/1