Tags
categorie: nieuws, geheime diensten, door Menno van Dongen, de Volkskrant, 9 juli 2019
‘De AIVD begint een juridische procedure tegen Volkskrant-journalist Huib Modderkolk om te voorkomen dat informatie over een inlichtingenoperatie openbaar wordt. De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst ziet die als staatsgeheim.
‘De dienst wil daarom enkele passages laten schrappen uit Modderkolks boek Het is oorlog, maar niemand die het ziet, dat eind augustus zal verschijnen.
‘Om te voorkomen dat details betrokkenen in gevaar brengen, heeft Modderkolk (36) de conceptversie van zijn boek, dat over digitale spionage gaat, enkele weken geleden voorgelegd aan de AIVD. Op aandringen van de dienst is een aantal zinnen aangepast, Modderkolk heeft niet alles ingewilligd.
‘Twee weken geleden dreigde de AIVD daarom al met juridische stappen. In een brief aan de auteur werd aangekondigd dat in ieder geval zou worden geëist ‘dat namen van medewerkers, bronnen, operatienamen en andere informatie die de geheimhouding van bronnen mogelijk bedreigt, worden verwijderd’.
Hoe is het mogelijk dat die namen en operatieplannen naar buiten zijn uitgelekt, al dan niet via een Wob-procedure – als dat mogelijk zou zijn, want dat lijkt mij niet op voorhand mogelijk, of zelfs principieel onmogelijk – niet zijn weggelakt?
‘Joost Nijsen, directeur van Uitgeverij Podium die het boek zal uitgeven, kan zich niet voorstellen dat een rechter tot een publicatieverbod zal komen. ‘De auteur heeft me niet alles kunnen vertellen over zijn overleg met de AIVD. Maar wat mij keer op keer opviel, is hoe uiterst zorgvuldig zijn afwegingen waren, steeds met groot respect voor zijn betrokken bronnen.’
Als deze publicatie een unicum in uitgeversland zal worden, dan moet er dus nog jurisprudentie worden opgebouwd. En dat is het geen kwestie en censuur en ook niet van vrijheid van meningsuiting omdat dat in deze context strijdig is met het staatsbelang en staatsveiligheid. Benieuwd dus wat deze gerechtelijke procedure gaat opleveren.
Onafhankelijke journalistiek
‘Volgens Nijsen leidt de informatie in zijn boek niet tot grotere risico’s dan er al waren. ‘Daarbij komt dat hier het functioneren van de journalistiek in het geding is. Als een ‘luis in de pels’ zodanig gekuist en gestript wordt dat er geen haar in de pels meer overblijft en het boek daarmee aan geloofwaardigheid inboet, komt de onafhankelijke journalistiek en feitelijk de democratie in gevaar. Dat zal een verstandige rechter zeker beamen.’
Dat zal geen enkele verstandige rechter beamen, aangezien hier een hoger belang speelt, namelijk de staatsveiligheid. Dat hier een journalist zijn taken goed heeft vervuld, zegt nog niets over de legitimiteit van het te publiceren boek. Het zegt alles over Wob-procedures, die dus, blijkens dit incident, gaten en leemten kent. Die moeten eerst worden hersteld, en vervolgens zorgvuldig toegepast. De fouten die de afgelopen maanden en jaren zijn gemaakt met het zwart lakken van namen en ook vergeten namen, leveren eerder de indruk op dat een uitzendkracht hiermee opgezadeld werd, in plaats van bevoegde ambtenaren (Binnenlandse Zaken) die weten welke namen weggelakt dienen te worden.
‘De directeur-generaal van de AIVD, Dick Schoof, erkent in de brief de belangen van openbaarheid van overheidsinformatie, vrijheid van nieuwsgaring en meningsuiting. ‘Deze belangen zijn echter niet absoluut en kunnen worden beperkt, onder meer in het belang van de staat’, schrijft hij. Schoof kondigde tevens aan aangifte te doen tegen Modderkolk, wegens ‘(uw voornemen tot) schending en openbaarmaking van staatsgeheime informatie’. Het Openbaar Ministerie moet dan onderzoeken of de verslaggever strafbare feiten heeft gepleegd en een vervolgingsbeslissing nemen.
Dit zijn gelukkig geen gemiddelde ‘ambtelijke’ maatregelen, maar daarentegen logische, want hier staat veel op het spel en met name waar de AIVD in het buitenland een goed naam heeft opgebouwd, waaruit het kwalitatief goede functioneren van de dienst blijkt, mag hun naam niet door stupide interne fouten worden aangetast. Voorlopig houd ik me bij de indruk dat de Wob-wetgeving hier de schuldige is. En dat de Volkskrant gebruik heeft gemaakt van die mazen in de wet. Maar ik ben wel benieuwd naar de afwegingen van de hoofdredactie om de auteur toestemming heeft gegeven om namen te publiceren. Want dat lijkt mij – geen juridische achtergrond, wel staatsrechtliefhebber – een doodzonde in verband met de wereld van staatsgeheimen.
‘Dat is een eigenaardige actie van de AIVD, stelt Volkskrant-hoofdredacteur Philippe Remarque. ‘Aangifte doen tegen de journalist persoonlijk is in onze ogen een onnodig forse stap. Als het een poging is ons onder druk te zetten, dan is die niet geslaagd.’
Jammer dat Remarque niet in dit probleem van de staatsveiligheid ingaat, omdat ieder kind kan bedenken dat hier de crux ligt.
‘Modderkolk beklemtoont dat hij niet doof is voor goede argumenten van de AIVD als het gaat over de veiligheid van personen. ‘Die waren er alleen in dit geval niet. De betwiste passages gaan over een operatie die al is afgerond.’
AquariusPolitiek 