Tags

Onder leiding van Wilders zoekt formatie de grens op (Wilma Kieskamp, Vandaag/Trouw, 27 april 2024)

Juridische kaders • Er liggen omstreden voorstellen over asiel op de formatietafel. Voor de partijen is juridisch advies niet bij voorbaat leidend.

*Dat ‘juridisch advies niet bij voorbaat leidend’ is ‘een dubbelzinnig’ – afhankelijk van de invulling hiervan – uitgangspunt aangezien die adviezen even veranderlijk zijn als de jurisprudentie zelf iedere dag in de marges van de praktijk-ontwikkelingen zelf, dienen te worden aangepast en vooral ook rekening moet worden gehouden met ‘scholen’ en ‘stromingen’ binnen iedere wetenschappelijk vakgebied zelf.

Daaraan ontkomt geen enkele academische faculteit. Maar dat de huidige onderhandelaars, en met name PVV, alle grenzen opzoekt om de juridische klok terug te draaien is evident,  en dááraan horen de middenpartijen VVD en NSC niet bij te dragen of medewerking te geven. Op straffe dat die beide partijen niet meer serieus kunnen worden genomen, gegijzeld als zij worden door Wilders.

‘De afspraken over de democratische rechtsstaat staan nog helemaal overeind, verzekert Pieter Omtzigt. Zijn fractie staat ‘pal’ voor de gemeenschappelijke basislijn die met de PVV op papier is vastgelegd dat de partijen zich houden aan wetten en verdragen.

*We zullen moeten afwachten of Pieter Omtzigt zijn abstracte standpunt weet vol te houden, of door zijn knieën zakt.

‘Maar, zegt Omtzigt deze week bij de draaideur, vlak voor hij naar binnen gaat voor weer een ronde onderhandelingen: “Discussies over waar de grenzen liggen kun je altijd voeren”.

*Niet ‘kunnen’, maar ‘dienen’.

‘De kabinetsformatie is op onontgonnen terrein beland. De vier partijen lijken de vaart erin te krijgen bij de inhoudelijke gesprekken. Alle onderwerpen zijn inmiddels al eens voorbijgekomen aan de formatietafel. Afgelopen week werd vooral gesproken over financiën en asiel, de grootste potentiële struikelblokken. De benadering verschilt radicaal van die zoals onder vorige kabinetten.

*Die ‘radicale benadering’ mag geen verrassing worden genoemd aangezien er nooit een formatie op meer ‘gedwongen’ basis heeft plaatsgevonden dan juist deze (in)formatie door de altijd als ‘onwaarschijnlijk’ geachte deelname van PVV, nooit eerder in de parlementaire geschiedenis gebeurd. Daarom dienen alle voorstellen van PVV des te scherper te worden bejegend dan ooit eerder gebeurd; deze radicaliteit is nooit eerder geproefd.

‘In de formatie wordt besproken of – en hoe – de grenzen opgezocht kunnen worden van wat wettelijk mogelijk is. Deze week kwamen plannen naar buiten om een ‘asielcrisis’ uit te roepen, wat een kabinet grotere bevoegdheden zou geven. Bronnen binnen de formatie bevestigen dat de bestaande rode lijnen over wat juridisch wel en niet kan, ter discussie staan. Informateur Richard van Zwol bevestigt dat met zoveel woorden. Het is niet zo dat er met asielbeleid ‘niets zou kunnen’, meldde hij.

De redenering aan de onderhandelingstafel is: als bepaalde plannen van het aanstaande PVV-kabinet juridisch omstreden zijn, hoeft dat nog geen beletsel te zijn om een maatregel toch in te voeren. Negatief advies van juristen kan het kabinet ook naast zich neerleggen. Dat is óók een werkwijze, overwegen PVV, VVD, NSC en BBB. Bronnen in de formatie zeggen: als er vervolgens rechtszaken komen en de rechter de maatregel niet accepteert, ‘dan zien we wel verder’. Dat geldt voor asiel, maar ook voor een thema als stikstof.

*Het is juist dat technisch gesproken: ‘Dat is óók een werkwijze’  juist is, maar met het risico dat, als het tot een regeerakkoord zou komen, het bij het eerste debat om de regeringsverklaring direct wordt afgestemd en naar huis wordt gestuurd.

‘Een besluit over het uitroepen van een asielcrisis is nog niet genomen. Een harde asielstop is een grote wens van Geert Wilders. Het is het eerste punt in het PVV-verkiezingsprogramma, maar niet mogelijk binnen bestaande wetgeving en verdragen. Wilders heeft deze week herhaald dat hij op asiel de hoofdprijs wil binnenhalen. Als er geen harde afspraken worden gemaakt over asiel, dan komt er geen kabinet, zei hij bij de draaideur.

*De enige reële mogelijkheid om deze hoofdprijs door de PVV te laten binnenhalen is om ‘asiel’ tot een vrije kwestie te maken. Stel alleen grenzen aan van de te nemen maximale afgifte van verblijfsvergunningen – bijv. 1000 per jaar om een extreem voorbeeld te nemen om te blijven voldoen aan internationale normen, maar vanaf heden worden ze alleen voor 1 jaar uitgereikt met vertrekverplichting na dat jaar – en dus geen permanente verblijfsvergunningen. Mogelijk dat Informateur Richard van Zwol hierop doelt. Wat onmogelijk is dat Wilders op één van zijn programmapunten eist dat de ‘volledige oorspronkelijke tekst’ wordt geaccordeerd. Dat is onmogelijk omdat ons land als coalitieland te allen tijde bereid moeten zijn altijd en overal ‘toe te geven’ op eigen programmapunten. Bovendien zal dat ‘huidige spanningsveld met PVV’ ook kunnen  leiden tot een grondwetswijziging dat regelt van iedere potentiële regeringsfractie geëist wordt concessies te doen. Geen thema ontkomt daaraan.

‘Het uitroepen van de crisis kan Wilders uitleggen als een soort asielstop. Een officiële crisis kan het mogelijk maken om asielaanvragen tijdelijk niet in behandeling te nemen. Een soort tijdelijke asielstop. In 2022 oordeelden juristen van het ministerie van justitie dat dit juridisch niet mogelijk is. De Vreemdelingenwet maakt alleen uitzonderingen in geval van een oorlog of een ernstige noodsituatie.

De formerende partijen willen zich niet te veel gelegen laten liggen aan juridische adviseurs of ‘linkse hoogleraren’. Er is bij de VVD al langer het idee dat er meer mogelijk is dan wat adviesorganen doorgaans schetsen. BBB heeft over klimaatbeleid en over stikstof eerder al gezegd dat Europese wetgeving te ‘bemoeierig’ is. “De nationale democratische instituties worden bedreigd door ongekozen (Europese) rechters”, zei Kamerlid Henk Vermeer recent. Als er een nieuw kabinet aantreedt, dan moet dat een aantal oude verdragen maar eens goed tegen het licht houden, vindt BBB.

*In het verlengde van voorgaande kanttekening zou ook constitutioneel moeten worden geregeld door vast te leggen dat bijvoeglijke naamwoorden als ‘linkse’ achterwege moeten blijven en als niet uitgesproken beschouwd dient worden aangezien in strijd met het discriminatieverbod in art 1 Gw.

‘Maar kan Pieter Omtzigt leven met het opzoeken of oprekken van de grenzen van wat juridisch mogelijk is? Als Wilders zijn tijdelijke asielstop krijgt via een crisis-constructie, schuurt dat aan tegen de afspraken over de rechtsstaat. Daarin staat dat de partijen ‘zich houden aan’ wetten, verdragen en Europees en internationaal recht. Opzeggen van verdragen kan, maar tot die tijd worden de verdragen net als rechterlijke uitspraken ‘nageleefd’.

*Naar mijn mening kan @PieterOmtzigt niet leven met dit ‘opzoeken of oprekken van de grenzen van wat juridisch mogelijk is’; dat is hem onwaardig. Dat gaat hem partijleden kosten.

https://krant.trouw.nl/titles/trouw/8321/publications/2159/pages/6/articles/2028953/6/2