Tags

CDA kijkt in de spiegel en zoekt zichzelf (Remco Meijer, Ten Eerste/de Volkskrant, 25-3-24)

Reportage: CDA-congres

Het congres van het CDA stond in het teken van zelfonderzoek na de verloren verkiezingen van 22 november. Maar partijleider Henri Bontenbal blikt ook vooruit en hoopt met een sociaal-conservatieve koers het elan in zijn beweging terug te brengen.

Dubbele gevoelens overheersen zaterdag op het CDA-partijcongres in Nijkerk. ‘Rust, eenheid en enthousiasme zijn terug in de partij’, zegt oud-Kamerlid Mirjam Sterk. ‘Maar dat is maar de helft van het verhaal’, laat zij daar op volgen. ‘Vijf Kamerzetels is het laagste aantal in de geschiedenis van het CDA.’

Sterk onderzocht met een commissie de verkiezingscampagne en -uitslag van 22 november. Op het podium van congrescentrum Hart van Holland overhandigt zij haar bevindingen aan een nieuwe partijvoorzitter, Jean Wiertz, in het dagelijks leven rector in Den Bosch. Die wil van het CDA weer een ‘stabiele, eerlijke en degelijke partij’ maken, zegt hij. ‘Populisten hebben we al genoeg.’

Het congres wordt gehouden vanwege de Europese verkiezingen op 6 juni. Veel aanwijzingen dat de partij dan al een wederopstanding zal beleven, zijn er niet. In het CDA wordt vooral vooruitgekeken naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2026.

Die moeten duidelijk maken of de christen-democraten de bestuurderspartij van weleer kunnen blijven of definitief genoegen moeten nemen met een rol in de marge van het politieke spectrum.

Sterk heeft haar rapport Nieuwe energie genoemd, een titel die inderdaad dubbele gevoelens oproept als vlak daarvoor van negen voormalige Kamerleden afscheid is genomen en er nog even is gerefereerd aan een rapport uit 2021 van oud-minister Liesbeth Spies. Dat heette Zij aan zij werken aan herstel! en volgde ook op een verkiezingsnederlaag, onder Wopke Hoekstra.

Rasoptimist

Huidig partijleider Henri Bontenbal presenteert zich vooral als een rasoptimist. In Den Haag is hij voorbijgestreefd door de twee satellietpartijen NSC en BBB, maar met een sociaal-conservatieve koers probeert hij het elan in zijn politieke beweging terug te brengen. Wiertz zegt over zijn eigen partij ‘dat we soms slordig met elkaar zijn omgegaan‘. Bontenbal wil die fase gebruiken ‘als spiegel voor onszelf’. Hij personifieert de hoop op niet alleen een partij maar ook op een land waarin ‘fatsoenlijk’ met elkaar omgaan de leidraad is.

Veel zal afhangen van welk nieuw kabinet er komt, voegt hij daaraan toe. Het CDA zit nu in een tussenperiode. De partij heeft bewindslieden in het demissionaire kabinet-Rutte IV: Hugo de Jonge, Karien van Gennip, Hanke Bruins Slot – ze zitten op de eerste rij. Maar van een regeringscoalitie met VVD, D66 en CU is in de praktijk geen sprake meer. De VVD is mentaal al overgestoken naar een mogelijk centrum-rechtse en volgens velen zelfs radicaal-rechtse coalitie.

In de Kamer zette Bontenbal woensdag, in het debat over de formatie, een duidelijke politieke lijn uit. Het CDA verfoeit ‘de normalisering van de polarisatiepolitiek’ en geeft geen steun aan een kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB. ‘Het CDA zal geen bewindspersonen aan dit kabinet leveren’, zegt Bontenbal. Het is de les van 2010-2012, toen de gedoogconstructie met de PVV de eerste grote scheuren in het CDA veroorzaakte.

Bontenbal ‘baalde’ dan ook toen oud-topambtenaar Richard van Zwol, staatsraad bij de Raad van State en CDA-prominent, hem voor het debat belde met de mededeling dat hij informateur zou worden. De komende acht weken werkt Van Zwol met oud-SGP-Kamerlid Elbert Dijkgraaf aan een beoogd akkoord op hoofdlijnen tussen de vier formerende partijen.

‘Niet verketteren’

Op het congres krijgt de lijn-Bontenbal brede steun. ‘Als bewindspersoon in een kabinet moet je binding hebben met je partij’, vindt oud-minister Onno Ruding. ‘Het is verstandig om mensen niet te verketteren als ze toch die stap zouden nemen, maar je moet er wel kritisch over zijn.’

Zowel de speech van Europees lijsttrekker Tom Berendsen als die van Bontenbal gaat over het belang van samenwerking in Europa. Berendsen krijgt met een videoboodschap een steuntje in de rug van christen-democraat Manfred Weber, voorman van de Europese Volkspartij, waartoe het CDA in Brussel en Straatsburg behoort.

Bontenbal benadrukt dat niet alleen met een economische bril naar Europa moet worden gekeken, maar dat de EU ook belangrijk is als ‘een project van gedeelde waarden‘. Daar horen vrede en veiligheid bij, om in vrijheid te kunnen leven. Op dat punt hekelt Bontenbal de PVV, waar vrijheid ‘een leeg begrip’ is.

Populisten

‘Populisten zeggen voor vrijheid te strijden, maar hun definitie van vrijheid is niets anders dan lekker doen waar je zelf zin in hebt. Populisten zeggen voor mensen op te willen komen, maar ondermijnen de rechtsstaat die mensen juist beschermt. Populisten zeggen de Nederlander op één te zetten, maar in feite zetten ze het egoïsme op de eerste plek‘, aldus Bontenbal.

Het klinkt Ferd Grapperhaus, minister van Justitie en Veiligheid in Rutte III, als muziek in de oren: ‘Het vuur is terug. Bontenbal heeft een duidelijk verhaal over de sociale rechtsstaat. De ideeënkoers die we kwijt zijn geweest sinds het vertrek van Sybrand Buma, is terug.’

Bontenbal haalt naar aanleiding van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne een gedicht van Gerard Reve aan, ‘Graf te Blauwhuis’, over het zinloos sterven van een jonge soldaat. Het eindigt met de bekende regel: ‘Dat Koninkrijk van U, weet U wel, wordt dat nog wat?‘ Hij bedoelt het niet zo, maar het antwoord vinden op deze vraag is ook precies waar het CDA de komende jaren voor staat.

https://krant.volkskrant.nl/titles/volkskrant/7929/publications/2137/pages/8/articles/2009774/8/1