Tags

Stelling: Maar dat viel te verwachten na verbeteringen aangebracht door mede onderhandelaars, noodzakelijk omdat het basisprogramma PVV een puinhoop was. En niets anders want bij elkaar gesprokkelde dromen, maar zonder samenhang en dus normloos. Zowel begrotingstechnisch als de helft van de hoofdthema’s onbenoemd gelaten.

Het hoofdlijnenakkoord is lang zo erg nog niet (Coen Teulings, Opinie/fd, 31-5-24)

Het akkoord laat standvastigheid zien op belangrijke onderwerpen zoals de energietransitie. Al heeft de coalitie geen realistische antwoorden op wezenlijke vraagstukken. Maar de oppositie evenmin, vindt Coen Teulings. 

Het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB is gematigder dan verwacht. De rekening voor de cultuursector valt mee. Klimaatplannen gaan niet door de shredder. De onafhankelijkheid van de rechter is onaangetast. Voor Europa is er een onhaalbare boodschappenlijst, maar géén nexit.

Wie na de aardverschuiving van de verkiezing een revolutionair regeerakkoord had verwacht komt dus bedrogen uit. Op de profileringspunten van de coalitiepartijen zijn de beleidsvoorstellen in het akkoord beperkt of gematigd.

Voor de kiezer weegt de inperking van migratie zwaarst. Brexit leert ons dat het moeilijk is om hierop wezenlijke resultaten te boeken. En de belangen bij immigratie zijn hoog, óók onder de aanhang van de coalitiepartijen.

Geen wispelturigheid

Voor de energietransitie zijn de plannen grotendeels onaangetast. Gelukkig maar, want private partijen hebben de afgelopen jaren hierin uitgebreid geïnvesteerd. Meer politieke wispelturigheid had het Nederlandse investeringsklimaat verder beschadigd. Dat had de benutting van de Noordzee als ideale locatie voor elektriciteitsproductie in gevaar gebracht.

Bij landbouw gaan we terug naar beleid van VVD en CDA van vóór 2020: vertragen en uitstellen. De vraag is of dit boeren overtuigt om te investeren. Het verzet tegen afschaffing van de uitkoopregeling spreekt boekdelen: veel boeren vonden stoppen een aantrekkelijk alternatief.

De verhoging van het btw-tarief voor cultuur staat gelijk aan een prijsverhoging met ruwweg 10%. Vanzelfsprekend protesteert de sector hiertegen, maar in alle eerlijkheid: deze ingreep valt reuze mee.

Verrassende plannen

Toch verrast het akkoord op twee punten: de salderingsregeling en de kinderopvang. Het politieke draagvlak voor beide punten loopt dwars door de scheidslijnen van de aanstormende coalitie en oppositie heen.

De salderingsregeling is een bedreiging voor de stabiliteit op het net. Het geeft een prikkel voor investeringen in elektriciteitsproductie op uren dat daar geen vraag naar was. Eerder strandde de afschaffing van deze regeling in de Eerste Kamer op de onwil van de formerende partijen PVV en BBB, maar met het hoofdlijnenakkoord lijkt afschaffing toch in zicht. Zo prevaleert wijsheid over opportunisme.

‘Op twee punten verrast het akkoord van de formerende partijen: met de salderingsregeling en de kinderopvang’

Bij kinderopvang is het omgekeerd. Gratis kinderopvang was tot nu toe vooral een wensdroom van de oppositie. De formerende partijen scharen zich daar nu achter. Als ze het plan doorvoeren, legt dat beslag op de schaarse arbeidskrachten omdat de vraag zal exploderen: het marktmechanisme heeft hiereen nuttige functie. Vijftien jaar terug was het ook de nekslag voor vergelijkbare plannen van toenmalig minister Ronald Plasterk. Voorlopig wint opportunisme van wijsheid, maar dat zal nu – net als vijftien jaar terug – niet lang duren.

Snel en ruimhartig

Dit brengt ons bij een aantal klemmende vragen, waarop zowel coalitie als oppositie het antwoord schuldig blijven.

Allereerst de toeslagenaffaire. Dit heeft het vertrouwen in de overheid diepgaand beschadigd. Tijdens de verkiezingen waagde geen enkele politieke partijen zich aan een voorstel om dit aan te pakken. Net als in Groningen is het antwoord: snelle en ruimhartige compensatie, alsof een beschadigd politiek systeem met veel geld zijn legitimiteit wil terugkopen. Dat geld is echter afkomstig van belastingbetalers. Dat is op termijn even schadelijk voor de legitimiteit van de politiek.

De kern van de toeslagenaffaire is dat onduidelijk was wie wel of niet in aanmerking kwam voor een toeslag. Ruimhartige compensatie wil zeggen dat iedereen die ten onrechte geen toeslag kreeg, alsnog een (groter) bedrag krijgt als compensatie voor het aangedane leed. Maar als onduidelijk was wie recht had op een toeslag, is ook onduidelijk wie recht heeft op compensatie. Dit beleid vergroot het financiële belang, en dus de bron van conflicten. Geen enkele politieke partij besteedde serieus aandacht aan voorstellen om de complexiteit van het stelsel te verminderen. En juist daar zit de wortel van het kwaad.

En dan de wooncrisis, die hoog op de agenda van kiezers staat. Het politieke antwoord is om de markt en huiseigenaren de schuld te geven. Hoewel bijna alle commentatoren die diagnose onderschrijven, ondersteunt geen serieuze analyse dit. De woningprijzen in de regio’s Amsterdam en Utrecht zullen de komende jaren niet dalen – met of zonder politieke plannen. Net zomin kun je met wetgeving afdwingen dat de huurontwikkeling op termijn uit de pas loopt met de huizenprijzen.

Het enige dat helpt om het aanbod van huurwoningen te bevorderen is een heroverweging van de box 3-heffing. In de huidige vorm worden huurwoningen nu tienmaal zo zwaar belast als koopwoningen. Dit staat echter op gespannen voet met de wens van een hogere, en niet een lagere opbrengst van die heffing. De politiek staat hierin kamerbreed met lege handen.

Het wordt niet eenvoudig om oppositie te voeren tegen dit kabinet. Ja, plannen zullen sneuvelen omdat ze onhaalbaar zijn. En net als na de brexit, zal een forse daling van immigratie door dit akkoord niet plaatsvinden. Op de wezenlijke vragen hebben de coalitiepartijen geen antwoord. Maar de oppositie evenmin.

*Dit is een uitstekende en volkomen juist geformuleerde visie en daarom klopt het ook wat hij schrijft. Het hoofdlijnenakkoord is daarmee een ratjetoe geworden en de praktijk zal gaan uitwijzen of de beoogde premier hiervan iets weet te ‘bakken’. Als hij zich maar bewust is dat zijn poging kan falen.

[Coen Teulings is hoogleraar Economie aan de Universiteit Utrecht, en voormalig directeur van het Centraal Planbureau.]

https://fd.nl/opinie/1517952/het-hoofdlijnenakkoord-is-lang-zo-erg-nog-niet