Tags

Op ramkoers liggen met Brussel is tijdsverspilling (Catherine de Vries, Opinie/fd, 27-5-24)

De Nederlandse politiek begint op die van de Italianen te lijken, vindt hoogleraar Catherine de Vries. Alleen zijn de mogelijkheden voor Nederland om buiten de EU internationaal samen te werken een stuk kleiner.

Het waren Italiaanse toestanden in Den Haag de afgelopen weken. Een mogelijk nieuw kabinet wordt centrumrechts genoemd, terwijl de grootste inbreng niet van een centrumrechtse partij komt. Daarnaast veel gesteggel en drama tijdens de onderhandelingen, gevolgd door een bijna machiavellistisch schouwspel als het om de kandidaat-premier gaat.

Voor een Nederlandse politicoloog die in Italië woont en werkt, klinkt het allemaal heel bekend. Nuchtere Nederlanders blijken toch Italiaanser dan gedacht.

Geen realiteitszin

Maar er bestaan ook grote verschillen met de Italiaanse regering onder leiding van Giorgia Meloni, en die doen ertoe. Ten eerste zullen in Nederland de partijleiders geen zitting nemen in het kabinet. Dit houdt in dat partijleiders niet de volledige verantwoordelijkheid hoeven te nemen voor het regeringsbeleid. Ze kunnen met één voet binnen de regering staan ​​en met één voet daarbuiten. Dit mag de dualiteit tussen regering en parlement ten goede komen, maar tegelijkertijd zit het ook compromissen in de weg. En daarmee is het een recept voor instabiliteit.

* Dat onze betrokken partijleiders niet de volledige verantwoordelijkheid hoeven te nemen voor het regeringsbeleid lijkt een onjuiste indruk, omdat het afwachten is of deze ‘oude wetmatigheid’ nog van toepassing zal zijn. Eerder lijkt het omgekeerde het geval omdat juist de partijleiders vanuit de Kamer alles in het werk zullen stellen om hun ‘winst’ binnen te halen. Er valt kortom niets te voorspellen in dit prille stadium van de werkelijke onderhandelingen. Hoogleraar Catherine de Vries lijkt teveel vanuit de wetenschappelijke handboeken te redeneren.

‘Ten tweede, de regering-Meloni werkt nauw samen met Ursula von der Leyen, president van de Europese Commissie. Recentelijk riep de regering zelfs op tot sterkere Europese samenwerking op het gebied van migratie en defensie. De nieuwe Nederlandse regering lijkt echter op ramkoers te liggen met Brussel. In het hoofdlijnenakkoord gaat het – buiten de in lijn met Europa liggende Oekraïnestandpunten – vooral over opt-outs en uitzonderingen, en bovendien een lagere financiële afdracht naar Brussel. De realiteitszin is ver te zoeken.

*Hier had NSC-onderhandelaar Omtzigt dus moeten ingrijpen, tenzij hij zich neer moest leggen bij een overtuigende meerderheid van 3 tegen 1… Dan nog had hij krachtiger weerstand moeten bieden.

‘Het nieuwe kabinet kan bijvoorbeeld niet zomaar een opt-out bij de Commissie aanvragen zoals in het akkoord staat, want daarvoor is een verdragswijziging nodig. Er moet eerder méér geld naar Europa, om zo onze internationale veiligheid te garanderen en buitengrenzen te versterken.

*Welke rol heeft dit inzicht gespeeld; een belangrijke vraag omdat de zuiverheid van  redeneren hier in het geding was. Maar je gaat desondanks niet tegen gevestigde noties inpraten omdat het einde dan zoek is. Amateurisme dreigt hier direct tot een forse misrekening te leiden.

Boeman

‘Opt-outs, uitzonderingen, een lagere afdracht: het zijn kansloze plannen die gedoemd zijn te mislukken. En komen ze niet tot stand, dan wordt de Europese Unie de boeman. Dit lijkt een beproefde strategie van Geert Wilders en de PVV als het om de EU gaat. We moeten niet vergeten dat het referendum over het Grondwettelijk Verdrag in 2005 de politieke alleingang van Wilders buiten de VVD inzette. Wilders pleitte in recente PVV-partijprogramma’s zelfs nog voor een nexit. Nu geeft hij aan dit standpunt in de ijskast te zetten, maar de vraag is voor hoelang.

‘Inzetten op kansloze posities in Europa is ons gedragen als een olifant in een porseleinkast’

Inzetten op kansloze posities in Europa, is ons gedragen als een olifant in een porseleinkast. Diplomatiek opereren op het wereldtoneel en tegelijkertijd goede relaties onderhouden met onze Europese buren is cruciaal voor een klein land als Nederland. In tegenstelling tot de Italiaanse regering die internationaal andere fora heeft om haar landsbelang na te streven – de G7 – heeft een klein land als Nederland niet veel andere opties, vooral niet op dit cruciale moment in de geschiedenis. Er woedt een oorlog in Oekraïne, toetreding van dit land staat op de EU-agenda, en we hebben te maken met een Amerikaanse presidentskandidaat die zich openlijk afvraagt of een Europees Navo-lid wel militaire steun moet ontvangen bij een aanval.

De nieuwe Nederlandse regering bevindt zich in een mentaal isolement: we lijken ons terug te trekken uit de geopolitieke en economische werkelijkheid. Dit is niet nieuw. In het verleden zochten Nederlandse regeringen hun heil vaak in trans-Atlantische bondgenootschappen. Maar gezien de draai die de Verenigde Staten – zelfs onder de huidige president Biden – hebben gemaakt naar andere werelddelen, kunnen we niet leunen op onze Amerikaanse vrienden. Door een sterker Amerikaans isolationisme – vooral als Donald Trump wordt herkozen – staat het functioneren van de Navo toenemend onder druk.

Geld naar Europa

De druk op ons continent neemt steeds verder toe. Met de oorlogen in Oekraïne en Gaza, en de bekoelde relatie tussen China en de Verenigde Staten, heeft de EU een diepere defensie-integratie nodig om de groeiende geopolitieke uitdagingen het hoofd te bieden. Hiervoor moet er geld naar Europa en zijn er investeringen nodig in de binnenmarkt. Vooral omdat de economische en monetaire unie hapert en de bankenunie maar niet van de grond komt.

Voor deze geopolitieke en economische ontwikkelingen kan een Nederlandse regering zich niet zomaar afsluiten, daartoe dien je je te verhouden. Welzijn en veiligheid garanderen – nu en in de toekomst – is de kerntaak van elke regering. De oorzaken voor de hoge mate van welzijn en veiligheid waarvan we nu in Nederland genieten, liggen niet alleen binnen onze landsgrenzen, maar ook ver daarbuiten.

De geopolitieke rust en handelsvrijheid van de laatste decennia is passé. Dit raakt vooral een open en klein land als Nederland. Het is een zware taak voor elke Nederlandse regering om niet in de internationale periferie te belanden. Het zal vooral pittig zijn voor een regering die grotendeels doet alsof de EU de boeman is en we het buitenland niet nodig hebben. Maar wat je ook van de EU vindt, een ramkoers met Brussel is niet alleen tijdverspilling, maar een ondermijning van onze positie.

*De start van het hoofdlijnenakkoord is dus uitgesproken zwak. Het is zelfs de vraag – nu al – of er redding mogelijk is.

[Catherine de Vries is hoogleraar politicologie en decaan internationale betrekkingen aan de Bocconi Universiteit in Milaan.]

https://fd.nl/opinie/1517468/op-ramkoers-liggen-met-brussel-is-tijdsverspilling