Tags
NSC en VVD zouden een dam moeten vormen, maar zetten de sluizen open (Commentaar nrc.nl, 20 juni 2024)
Nieuw kabinet
Of het gebruik van het woord ‘omvolking’ een grens is, vroeg Nieuwsuur-presentatrice Petra Grijzen zaterdag aan NSC-leider Pieter Omtzigt? „Ik kan me niet voorstellen dat dit straks, als een minister in het kabinet zit, kabinetsbeleid zal zijn”, antwoordde Omtzigt, uiteindelijk. Want: „Het kabinet spreekt met één mond.”
*Omtzigt bedoelt natuurlijk dat het gebruik – en dus uitspreken – van het ‘begrip’ omvolking acceptabel is, dat het aankomende kabinet-Schoof via de regeringsverklaring ongetwijfeld zal uitspreken dat ‘welk begrip dan ook vanuit een heden – sinds de coronacrisis – ‘gebezigde’ complottheorie kan worden uitgesproken vanwege een ‘duister’ oorlogsverleden, maar in de politieke context alléén vanuit het hedendaagse wetenschappelijke inzicht dat het begrip complottheorie onbewijsbaar is en daarom zinloos is om te gebruiken.[i] Om deze reden zal dat woord niet in Kamerdebatten gebezigd/gebruikt kunnen worden, en dat weet aankomend premier Schoof als geen ander. We vervolgen de tekst van het redactionele commentaar.
De omvolkingstheorie is een racistische complottheorie die werd gebruikt door nationaalsocialisten ten tijde van Adolf Hitler. De theorie evolueerde en aanhangers van nu geloven dat de witte Nederlandse bevolking vervangen zal worden door een of meer andere volken met een niet-westerse oorsprong, en dat het heimelijk beleid is, een plan van ‘de elite’, om dat voor elkaar te krijgen. De theorie raakte de laatste jaren opnieuw in zwang onder radicaal- en extreemrechtse partijen, onder meer door de controversiële Franse schrijver Renaud Camus, die ook contacten met de PVV onderhoudt.
Het was Marjolein Faber, beoogd minister van Migratie voor de PVV, die dit woord meermaals in de mond nam, onder andere als PVV-senator in de Eerste Kamer en later als lid van de Tweede Kamer. Die eerste keer, in 2020, werd haar gevraagd of ze zich ervan bewust was dat die term afkomstig is uit de nazitijd. „Dat zou kunnen”, antwoordde ze provocatief. „Dat weet ik niet, daar houd ik me niet zo mee bezig [sic!].”
Het is niet verrassend dat PVV’ers racistische uitspraken doen. Geert Wilders werd zelf veroordeeld voor zijn belediging van Marokkanen en van meer PVV’ers is bekend dat ze er discriminerende ideeën op nahouden – onder wie ook een andere beoogd PVV-minister, Reinette Klever, die onder andere het racistische Zwarte Pietenjournaal presenteerde bij Ongehoord Nederland.
Zorgelijk is de houding van NSC en VVD. VVD-leider Dilan Yesilgöz kan wel zeggen dat ze niet gedefinieerd wordt door met wie ze samenwerkt, maar dat wordt de VVD – net als NSC – wél. Samen een regering vormen, betekent straks met één mond spreken, zoals Omtzigt al opmerkte.
*Inderdaad een hoogst opmerkelijke uitspraak die kant noch wal raakt en daaro haar inzicht in het staatsrecht in twijfel trekt.
Geert Wilders heeft bij zijn aanstaande coalitiepartners genoeg vertrouwen gewekt, door te zeggen dat zijn radicale uitspraken voorlopig „in de ijskast” staan. Die lijn volgen de omstreden beoogd ministers ook. Zo schreef Faber op X dat ze de ontstane commotie naar aanleiding van haar eerdere uitspraken begrijpt. „Als lid van het kabinet zal ik mij natuurlijk uiten binnen de lijnen van het Hoofdlijnenakkoord en de rechtsstaatverklaring.” Met andere woorden: ik gedraag me netjes, maar wel tijdelijk.
*Dit is een ongeldige en dus voorbarige uitspraak omdat dit een momentopname is, en dus alleen de regeringsverklaring daarover een definitieve én dus juiste uitspraak mag worden verwacht. Tot dat moment wordt alles onder voorbehoud uitgesproken. Daarom is dát moment van uitspreken van de Regeringsverklaring het enige moment dat ieder woord direct op een goudschaal afgewogen dient te worden en mogelijk direct gevolgd wordt door een motie van wantrouwen. Dat moment is dus het enige formele dat staatsrechtelijke ‘knopen’ zal kunnen doorhakken.
Het normaliseren van radicaal-rechts, waar wetenschappers al langer voor waarschuwen, doen VVD en NSC al sinds zij serieus begonnen te onderhandelen met de PVV. Dat er binnen die partijen nu klinkt dat ze met ministers als Faber en Klever in een kabinet door „een ondergrens” zakken, komt rijkelijk laat: dit zijn bij uitstek mensen die het PVV-geluid vertolken. Ook dat kan geen verrassing zijn.
*Sterker, uit alle verwarring die hierover is ontstaan, blijkt dat die ‘besluitvorming’ over gemaakte ‘afspraken’ volstrekt onvoldoende – want ’boterzacht’ kunnen zijn geweest en dus volstrekt onvoldoende met de buitenwacht is gecommuniceerd, omdat Wilders zelf niet eens een achterban heeft. Ook weer een extra probleem erbij waarover nooit een enkel inzicht is ontstaan. Kortom, over de kwaliteit van gedachtevorming daarover is niets bekend (gemaakt); plagerij: vermoedelijk heeft die plaatsgevonden. Indachtig ook de (stoom)wals van Wilders die over de andere onderhandelaars kan zijn ‘heengekomen’, is er alle twijfel voor een redelijke degelijke procedure, die toch verondersteld mag worden plaats te hebben gehad. Werd er bijvoorbeeld ‘doorgevraagd’ over alles wat Wilders heeft gesproken? Hoe verliepen die woordenuitwisselingen? Alléén vaststellen wat Wilders bedoelde of beoogde is (immers) zinloos. In dat geval is het bij de letter van de Grondwet gebleven.
‘Als zelfverklaarde middenpartijen zouden NSC en VVD een dam moeten vormen tegen extremen en de zeer zorgelijke trend van negatief denken en spreken over minderheden die de PVV gemeengoed maakt. Maar in plaats van poortwachter te zijn, zetten ze de sluizen open en maken zo vijanddenken en polarisatie mede mogelijk.
*Dit is een volstrekt juist geformuleerde conclusie. We gaan spannende hoorzittingen tegemoet!
En voor de goede orde: het zwaarste academische tentamen dat ik ooit meemaakte was staatsrecht. En terecht, want complexer dat de hele faculteit filosofie bij elkaar.
~
Dé uitdaging voor kabinet-Schoof: spreken met één mond (Column Aylin Bilic, Opinie/nrc.nl, 20-6-24)
Ik denk dat er geen eerder kabinet geweest is met al zo veel gedoe en gedonder voordat het überhaupt op het bordes stond. Laatste openbare onderlinge irritatie: de persoon van Marjolein Faber, beoogd minister van Asiel en Migratie. “Ik heb mijn zorgen geuit. Het is nu aan de heer Wilders en mevrouw Faber om er iets mee te doen”, aldus VVD-partijleider Dilan Yesilgöz. Als je vlak voor de start, normaal een periode van euforie en enthousiasme, al niet met één mond kunt spreken, hoe moet dat dan straks als dit team Nederland daadwerkelijk gaat besturen?
Of je nou in een bestuur van een groot bedrijf zit of in het landsbestuur: het is essentieel dat je er bij belangrijke beslissingen samen uitkomt. En dat je dat standpunt (of compromis) ook gezamenlijk uitdraagt. Dat heet de homogeniteitsregel. Hoe onacceptabel het is om daarvan af te wijken, liet de Oostenrijkse klimaatminister Leonore Gewessler deze week zien. Het Oostenrijkse kabinet was – zeer tegen de zin van Gewessler – in meerderheid tegen de Europese natuurherstelwet. Toch stemde Gewessler bij de Europese stemming vóór, wat onmiddellijk tot een flinke regeringscrisis leidde in Oostenrijk.
*Deze kwestie-Oostenrijk is dubieus, aangezien dit ieder land kan overkomen als namelijk sprake is met de worsteling van het eigen geweten, dat met een hoofdletter mag worden geschreven. Er zijn meer historische voorbeelden van een ‘laatste-instantie’ gewetenswroeging, zoals het hieronder genoemde voorbeeld vaan Mona Keijzer, maar eerder ook het voorbeeld van de beruchte ‘Nacht van Wiegel’. Terug naar de tekst.
Ook bij beoogd minister Mona Keijzer (BBB) ging het in coronatijd mis toen ze nog voor het CDA staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat was. Ze vond het nodig om zich in een interview openlijk af te vragen of al die maatregelen wel nodig waren. Premier Rutte (VVD) stuurde haar direct naar huis.
*Overigens een schitterend voorbeeld van veranderende politieke omstandigheden omdat het voorgaande kabinet Rutte 3 geen notie had over hoe corona moest worden aangepakt, én daarom gevangene werd van de medische sector en de principiële doordrammer CDA-minister De Jonge, die niets van alternatieve geneeswijzen moest hebben, want ‘kwakzalvers’. Persoonlijk behoorde ik ook tot het individueel ingestelde volksdeel dat mij niet liet voorschrijven of ik gevaccineerd diende te worden of niet, vanwege mijn gezonde levensstijl. Was dus ook een weigeraar met een weigeringscode in mijn binnenzak. Dit zijn in mijn ogen typische voorbeelden van dogmatiek in de politiek, waardoor de politiek volkomen verziekt wordt. Daar moeten we vanaf en terecht dat het CDA een denderende nederlaag heeft geleden op 22/11.
‘Vooropgesteld: die homogeniteitsregel, ofwel het spreken met één mond, is voor niemand makkelijk. Wie vindt het leuk om publiekelijk een standpunt uit te moeten dragen, of zelfs uit te voeren, waar hij niet achter staat? Voor zoiets is onderling vertrouwen en onderlinge waardering nodig. Een kabinet, of een raad van bestuur, moet een goed team zijn. Daar worden mensen op geselecteerd. Bij de VVD snapten ze ongetwijfeld dat ze niet Eric van der Burg naar voren moesten schuiven voor dit kabinet.
*Hier wordt een denkfout gemaakt in de 2e zin: ‘Wie vindt het leuk om publiekelijk een standpunt uit te moeten dragen, of zelfs uit te voeren, waar hij niet achter staat’? Mijn antwoord de auteur: Dat behoor je te weten als je de politiek ingaat! Punt. Daar bestaat dus geen enkel excuus.
‘Hoe eigenzinniger het eigen standpunt en hoe ongepolijster het karakter, des te zwaarder bestuurders de homogeniteitsregel valt. Daarom ben ik ontzettend benieuwd naar hoe de beoogde PVV-bewindslieden het hier van af gaan brengen. Zeker omdat de PVV-ministers, ook samen met hun BBB-collega’s, een minderheid vormen in de ministerraad.
*Als vervolg van voorgaande kanttekening mijnerzijds, wordt hier dezelfde denkfout genaakt, aangezien voortvloeid uit de foutieve aanname bij de start. Daarom is verder commentaar van onderstaande alinea’s overbodig geworden omdat de basisaanname verkeerd werd. Ik plaats dus voor de volledigheid de slotalinea’s wél hieronder ten dienste van de lezers.
Lopen binnen een maand de eerste mediators al rond in de Trêveszaal?
‘Wat dat betreft had de PVV, zoals beloofd, beter vakministers van buitenaf kunnen inbrengen. Dirk Beljaarts (kandidaat-minister van Economische Zaken) is straks de enige echte outsider voor de PVV, met bestuurlijke teamervaring. Maar in hoeverre is Faber geselecteerd op haar vermogen om mee te buigen als het moet? Hoe gaat zij bijvoorbeeld het tekort aan asielopvangplekken organiseren direct na haar aanstelling, terwijl ze zelf de grenzen het liefst volledig dicht zou gooien?
Belangrijke competenties voor bestuurders zijn omgevingsbewustzijn, empathie en het beschikken over een moreel kompas. Eigenschappen die je niet in een paar dagen ontwikkelt wanneer je in de ministerraad belandt. Emotionele en sociale volwassenheid vraagt om veel vlieguren, om jaren-, zo niet decennialange oefening. Grote bedrijven en organisaties weten dat als geen ander. Daarom gaat er aan het zoeken van nieuwe leden van raden van besturen een intensief selectieproces vooraf, dat minstens maanden duurt en waarbij vaak tientallen kandidaten worden gewikt en gewogen. Des te opmerkelijker dat een beoogd minister als Faber binnen 24 uur uit Wilders’ hoge hoed kwam nadat kandidaat Gidi Markuszower door de AIVD was afgeschoten.
Ondanks de scherpe selectie gaat het ook bij grote organisaties en bedrijven soms mis in het bestuur (en soms met de homogeniteitsregel). Meestal worden dan bemiddelaars aangesteld om een slepend conflict te beslechten of botsende karakters nader tot elkaar te brengen. Dat kost veel tijd, geld en heeft meestal een negatieve impact op de rest van de organisatie.
Een flinke ruzie af en toe in het kabinet kan natuurlijk prima. Maar de wil om er uit te komen en het eigen standpunt opzij te zetten, moet straks bij alle ministers aanwezig zijn. Gaat beoogd premier Dick Schoof zijn ploeg hierin keihard trainen? Lopen binnen een maand de eerste mediators al rond in de Trêveszaal? Of vliegt de eerste minister al voor september de laan uit?
[Aylin Bilic is headhunter en publicist.]
[i] https://aquariuspolitiek.wordpress.com/2023/08/02/wetenschappelijke-definiering-complottheorie /
AquariusPolitiek 