Tags

Een rariteitenkabinet met rechters, complotdenkers en andere amateurs (Ulko Jonker, Focus Den Haag /fd, 14 juni)

Het is een onwaarschijnlijk gezelschap dat straks op het bordes de koning moet flankeren als zijn nieuwe regering. Het land houdt de adem in.

Zelfs de koning snakt naar het einde van de formatie, liet hij zich donderdagnacht ontvallen in New York. ‘Ik zie uit naar het moment dat de formateur zich meldt.’ Het gerestaureerde bordes op Huis Ten Bosch is er klaar voor. Maar het land ook?

Het pre-missionaire kabinet Schoof verzeilde donderdag al in zijn eerste struikelpartij met de om mysterieuze redenen ingetrokken voordracht van Wilders-vertrouweling Gideon Markuszower als nieuwe minister van Asiel en Migratie. Dat debacle werd gevolgd door de zo mogelijk nog adembenemender voordracht van de zonderlinge Marjolein Faber op die post.

Asiel en Migratie is een pijler van deze coalitie. Geert Wilders won er afgetekend de verkiezingen mee. De aandrang om de instroom van alle soorten migranten eindelijk zonder waterige compromissen in goede banen te leiden, werd ook door de VVD als zó immens en acuut geframed dat ze het laatste kabinet van Mark Rutte erop liet vallen. Nu blijkt dat speerpunt al de zwakste schakel van het beoogde kabinet Schoof.

Geert Wilders legde zijn kroonjuweel donderdag pardoes in handen van een vrouw die haar maidenspeech in de Eerste Kamer in 2011 aftrapte met de onvergetelijke openingszin: ‘Het is 75 jaar geleden dat mijn vader zijn eerste kopschot gaf aan een rund’ en die vervolgens vooral de aandacht trok met complottheorieën, antirechtsstatelijke opvattingen en antiparlementair optreden. VVD-leider Dilan Yesilgöz zette de formatie vrijdag alsnog op scherp toen ze daarover openlijk haar twijfels uitsprak.

Door de liberale gelederen was al een schokgolf gegaan toen Markuszower en Ongehoord Nederland-commentator Reinette Klever als kandidaat-minister naar voren werden geschoven. ‘Mijn hemel’, schreef regionaal VVD-bestuurder Colinda Weterings-Dijkstal op X. ‘Deze samenwerking bezorgt mij een knoop in mijn maag en doet mijn liberale hart pijn.’ Het leverde haar bijval op en schadenfreude. Hoe naïef kun je als VVD’er zijn dat je hierdoor nog verrast wordt?

Breekbare cohesie

De hink-stap-formatie laat steeds weer zien dat de verkiezingsuitslag van 22 november voor de PVV een veel grotere worsteling is dan voor de opgeschrikte gevestigde orde, die de schok kan verzwelgen in zijn instituties en ambtelijke molens. Een kwart van de Nederlandse kiezers koos voor een eenmanspartij die niet het mechanisme, de diepgang en ervaring of de mensen heeft om die stem om te zetten in effectieve macht.

De consternatie die ontstond na de diskwalificatie van Markuszower en de onverhoedse inzet van Faber, maakt duidelijk hoe breekbaar de cohesie in de coalitie is en hoe kwetsbaar het kabinet dat daarop steunt. Dat verdwijnt niet als de ploeg eenmaal is beëdigd, temeer daar er voor het eerst sinds 1905 ook alleen maar leden van de ministerraad aantreden die dat ambt nooit eerder hebben bekleed. Meest ervaren is Mona Keijzer, maar als CDA-staatssecretaris van Economische Zaken in Rutte III was ze geen lid van de ministerraad.

De Volendamse, die terugkeert als de BBB-minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, was ook de enige die werd ontslagen door Mark Rutte. Ze handelde in strijd met de Grondwet door de eenheid van het regeringsbeleid te doorbreken toen ze de coronamaatregelen hekelde. De naleving van dat homogeniteitsbeginsel wordt ook voor Dick Schoof, die daarop als minister-president moet toezien, een grote zorg. Misschien wel zijn grootste.

Manoeuvreerkunst

Het ‘extraparlementaire programkabinet’ heeft meer ruimte en eigen verantwoordelijkheid ten opzichte van de coalitie in de Tweede Kamer. Hoewel de invulling daarvan tot nu toe halfhartig lijkt, zou dat moeten betekenen dat het op belangrijke punten zijn eigen oordeel vormt en een eigen invulling geeft aan de hoofdlijnen zoals ze eerder zijn vastgelegd. Dat vraagt manoeuvreerkunst van de voorzitter, maar het betekent ook dat er zo nodig ingewikkelde knopen doorgehakt moeten worden.

Dat kan moeilijk worden als Marjolein Faber en andere populistische Wildersgetrouwen zoals Reinette Klever (afschaffen ontwikkelingshulp), Barry Madlener (130 km/u) en Fleur Agema (meer zorg, minder eigen risico) het eens moeten worden met staatsdragende NSC-collega’s zoals Eddy van Hijum (Sociale Zaken), oud-rechter Judith Uitermark (Binnenlandse Zaken) wetenschapper Eppo Bruins (Onderwijs), oud-diplomaat Caspar Veldkamp (Buitenlandse Zaken) of het liberale smaldeel aangevoerd door Sophie Hermans (Klimaat en Groene Groei) met daarin de gestrenge minister van Financiën Eelco Heinen, zijn collega van Defensie Ruben Brekelmans en minister van Justitie David van Weel.

Het is in normale coalitieregeringen ongebruikelijk en onnodig dat er in de ministerraad wordt gestemd. Maar dat kan in deze constellatie onvermijdelijk worden en dan is een gewone meerderheid van stemmen genoeg voor een besluit waar iedereen aan gehouden is. Het is in dat verband opvallend dat in de verdeling van de ministersposten VVD en NSC, die zich het meest verantwoordelijk voelen voor rechtsstaat en schatkist, met acht tegen zeven de meerderheid vormen in de raad ten opzichte van PVV en BBB. In de Kamer hebben beide ‘blokken’ 44 zetels.

Mag het van de grote baas?

Maar hoe lang en hoe vaak kunnen de PVV’ers in het kabinet zich schikken en mogen ze dat van de grote baas? De Telegraaf tekende vrijdag in coalitiekring op dat de PVV-fractie immers bestaat uit ‘angstige marionetten’. Kunnen ze vanuit het kabinet wél handelen in het belang van het geheel, als dienaren van de kroon en de Grondwet, als dat wordt gedefinieerd door een meerderheid van andere ministers en de minister-president?

In dit rariteitenkabinet hebben PVV en BBB een electoraal geprofileerd deelbelang als totempalen verankerd in ‘eigen’ kabinetsposten. De PVV krijgt zijn ministerie van (eigenlijk tégen) Asiel en Migratie, de BBB neemt het ministerie van Landbouw en de ruimtelijke ordening over. De andere coalitiepartijen mogen de rest van het land besturen. Dat is geen houdbaar coalitiemodel.

*En dat gaan we merken ook! De enige oplossing voor de toekomst is en blijft een minderheidskabinet zoals in Scandinavische landen, want daarover is nota bene helemaal niet gesproken! Hoe dom kun je zijn?

https://fd.nl/politiek/1520174/een-rariteitenkabinet-met-rechters-complotdenkers-en-andere-amateurs