Tags
Juncker hoopt euro in alle EU-landen in te voeren (Tijn Sadée, In het nieuws/nrc, 13 september)
# Hij had voor de Europarlementariërs veel verrassingen in petto. “In alle EU-landen de euro invoeren en méér democratie en transparantie”, zei Juncker.
Juncker bepleit grotere rol van EU (Straatsburg, NIEUWS/Het Parool, 13-9-17)
# “Nu is het tijd om een sterker, meer verenigd en democratischer Europa te bouwen richting 2025. De wind is terug in de zeilen en dat biedt kansen”.
Ik begin met deze duidelijke citaten als richtingswijzer, die door iedereen gewenst wordt, namelijk een democratischer en transparanter Europa. Alleen wordt dit ideaal in geen van beide kranten, verder uitgewerkt en dat is jammer, aangezien het niet denkbaar is dat dit uitgangspunt in de tekst van Juncker verder niet wordt uitgewerkt. Dat komt dus mogelijk nog in de kranten van morgen.
Goed, dit is mogelijk het enige positieve en verrassende van deze stand van zaken in de EU. En juist ook spannend vanwege het hervormingsplan in de bestuurlijke structuur, zoals in nrc staat:
# Juncker wil dat de EU gaat werken aan legale routes voor vluchtelingen en hij deed een opvallende oproep om het bestuur van de EU zélf te hervormen. De huidige situatie van twee ‘gezichten’ namens de EU – een Commissievoorzitter (Juncker zelf) én een voorzitter de Europese Raad (Donald Tusk) – acht hij niet langer werkbaar. Die twee functies moeten “fuseren”. [Daarnaast wenst Juncker een aparte Europese minister van Financiën die garant moet staan voor steviger bestuur van de groep eurolanden].
Dit voorstel om de beide organen of functies te fuseren klinkt als een regelrechte fout, of zelfs als een blunder. Wat is er aan de hand? Fuseren is mijns inziens niet mogelijk omdat er geen sprake is van een klassiek dualistisch patroon van beleidsvoering, maar eigenlijk een alternatieve Trias Politica, met de verdeling van de wetgevende, uitvoerende en juridische machten. Maar de combinatie Europese Commissie, Europese Raad (van regeringsleiders) en het Europees Parlement niet voldoet aan dat Trias-model. Waarom niet?
De Europese Commissie en Europese Raad hebben voortdurend in de opbouwperiode van de Europese samenwerking een kat en muis spel gevoerd om de absolute macht. De Commissie zag natuurlijk als bestuursorgaan de macht van de feitelijke regeringsleiders in hun nek hijgen en in de praktijk was ook de Raad die de grote lijnen uitzette en zeker in die periodes waarin de Bonn-Parijs of na de Duitse eenwording Berlijn-Parijs-as goed werkte. De Commissie is dus kortom nooit uitgegroeid tot Europese regering en dat zal er in deze huidige generatie ook nooit van komen. Daarvoor is de EU te onpopulair en hoeven ze het ook niet te proberen meer macht naar zichzelf toe te trekken; ook al verdenk ik Juncker dat dit zijn geheime agenda is achter dit plan. Zelf is hij machteloos tegenover de echte politieke macht van de Raad, maar hij is kansloos voor een grotere functie en daarom is al enige tijd bekend dat hij zal gaan aftreden na deze periode.
De feitelijke machthebbers zijn de regeringsleiders, zeker ook omdat Angela Merkel al tien jaar stevig aan de macht is en zij de enige is met de status of statuur waar niemand omheen kan. Alleen daarom is Merkel de feitelijke ‘president’ van de EU, wat ook Juncker en Tusk proberen te doen; zij vallen weg tegenover Merkel omdat zij nooit in staat zijn dat gezag wat zij heeft opgebouwd te evenaren.
Dat betekent dus ook dat er geen Trias bestaat binnen de Europese ‘democratie’ want er bestaat nauwelijks democratische controle-instrumenten vanuit het EP. Het EP is namelijk totaal anders opgebouwd en gestructureerd dan onze Tweede Kamer en dat is mijns inziens de grootste bron van alle misverstanden over de Europese ‘democratie’. Omdat democratische controle vanuit het EP ontbreekt – en dat dient vanzelfsprekend hersteld te worden – zal er een andere constructie noodzakelijk zijn, al zal het erg moeilijk worden om het EP meer politieke (controle)macht te geven, want dat is formeel gesproken noodzakelijk om te kunnen voldoen aan de Trias-eisen. Maar dat ‘ontbrekende’ (countervailing power) wordt dus, zoals al gezegd – goedgemaakt door de Raad als richtinggevende of sturende factor. En dan moet zelfs het belangrijkste argument niet vergeten worden waarom de Raad werkelijke legitieme macht vertegenwoordigt en niet de Commissie: de leden van de Raad zijn vanwege hun uitverkiezing op nationaal niveau gelegitimeerd als volksvertegenwoordiger en de Commissieleden zijn aangewezen door de nationale regeringen. Daarom kan de Commissie nooit uitgroeien tot een regering. En dus is die Junckerse fusie niet mogelijk, want een machtsevenwicht tussen uitvoerende macht (Commissie) en leidinggevende of richtinggevende macht (Raad) is binnen de huidige structuur een ‘toevalsfactor’ die gunstig (en belangrijker: goed) uitpakt in de democratisch tekortkomende (en dus praktisch falende) EP-controlemacht, die zo ook kan compenseren van wat een historische weeffout genoemd kan worden. Conclusie is dat de huidige structuur voldoet aan de voorwaarden van machtsevenwicht.
Zolang het EP tekortkomt en dus nooit een volwaardige volksvertegenwoordiging kan gaan worden, zal de EU nooit aan populariteit kunnen winnen. Juncker dient daarentegen eerst een einde te maken aan de (half gedoofde?) strijd tussen de federalisten en de non-federalisten. Dat is altijd een gebed zonder einde geweest en kan dus verder beter vergeten worden. Een intens samenwerkende EU is het hoogst haalbare (de historisch EEG als ideale formule). Maar de afgelopen historische opbouwperiode heeft bewezen dat deze EU zich staande kan houden tegenover de andere mondiale blokken en dat is vooralsnog voldoende. Alleen is het nu tijd de logica los te laten op alle bestaande weeffouten en pas als dat geslaagd is, heeft de EU een echte toekomst.
