Tags
Kabinetsformatie
Annelien Bredenoord, D66-senator, heeft veel invloed in haar partij op medisch-ethisch vlak. Ook in deze kabinetsformatie.
Enzo van Steenbergen & Clara van de Wiel, 15 augustus 2017 om 16:27
Annelien Bredenoord is „een beetje een zondagskind”, zeggen vrienden. Alles wat ze probeert, lukt meestal ook
Ed van Rijswijk/NRC
Voor sommige politici is meevaren op de boot tijdens de Amsterdam Pride een moetje. Voor Annelien Bredenoord geldt dat absoluut niet. Het hele jaar kijkt de D66-senator uit naar de botentocht door de Amsterdamse grachten. Niet toevallig ging ze pas na afloop op vakantie, naar Laos en Cambodja. Breed lachend, zingend en dansend stond Bredenoord op de boot van haar partij: ze nam zelfs haar beste vrienden mee de boot op.
Je kunt er eenvoudig de levensinstelling van Anne Lydia Bredenoord (Utrecht, 1979) in zien, vertellen mensen die haar goed kennen. Het nuttige verenigen met het aangename, hoewel daar voor haar helemaal geen ruimte tussen zit. Ze is én senator én hoogleraar ethiek van biomedische innovatie aan de Universiteit Utrecht, werkt tachtig uur per week én houdt van een feestje, maar dat die twee zouden kunnen botsen is voor Bredenoord niet eens een optie. Ontspanning kan net zo goed inhoudelijk zijn.
Zo ging het al in het Leidse studentenhuis waar ze woonde en bij haar jaarclub RISK, vernoemd naar het strategische gezelschapsspel. De vrouwen van Minerva, het corps, studeerden biomedische wetenschappen of geneeskunde, maar ook theologie en politicologie, in het geval van Bredenoord. En dáár ging het dan ook vaak over, aan tafel met een fles wijn. En wanneer Bredenoord als derdejaarsstudent fractiemedewerker wordt voor D66 in Leiden, is dat eigenlijk ook vooral leuk: de vergaderingen zijn ’s avonds, met een borrel na afloop.
Alles in het leven van Annelien Bredenoord gaat soepel en komt snel. Wat ze probeert, lukt meestal ook. „Ze is een beetje een zondagskind”, zegt ex-geliefde en goede vriendin Martine de Vries. Neem haar studentenbaantje bij D66 in Leiden. De wethouder die ze daar toevallig assisteerde: huidig partijleider Alexander Pechtold.
Mogelijk regeerakkoord
Hoewel bijna niemand het weet, speelt Bredenoord op de achtergrond nu een belangrijke rol bij de kabinetsformatie tussen VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. Bredenoord is de expert die al jaren de paragraaf over medische ethiek van het partijprogramma van D66 schrijft. Juist die materie – embryoselectie, voltooid leven, abortus – speelt een cruciale rol in de onderhandelingen.
Deze week werd via het AD bekend dat er een concepttekst ligt voor een mogelijk regeerakkoord over medisch-ethische kwesties. Daarin zou staan dat het kabinet-Rutte III niet met een eigen ‘voltooid leven’-wet komt, maar wel de Embryowet uit wil breiden waardoor meer wetenschappelijk onderzoek mogelijk wordt. Betrokkenen bevestigen dat er een voorlopige tekst ligt maar benadrukken dat het nog niet gaat om een akkoord.
Bredenoord geldt als één van de belangrijkste adviseurs van Pechtold, die haar veel betrekt bij de kabinetsformatie. En niet alleen bij hem, maar in de hele partij is Bredenoord invloedrijk. Dat ze de jongste is van de D66-senatoren doet niets af aan haar gezag, zegt Thom de Graaf, D66-fractievoorzitter in de Eerste Kamer. „In de fractie luistert men naar haar, hoewel bij ons toch mensen zitten die politiek en maatschappelijk gezien hun strepen al hebben verdiend.”
Dubbelrol
De liefde is wederzijds. D66 is de spil van Bredenoords leven – haar huidige vriendin Ayla Schneiders ontmoette zij op een bijeenkomst van de jongerenbeweging. Het was Bredenoord die in 2008, toen de partij twee jaar na grote electorale verliezen nog steeds in crisis verkeerde, hielp met het opzetten van het talentenprogramma Route66, waarvan ze zelf de eerste voorzitter werd. Oud-partijleider De Graaf: „Misschien heeft Annelien nog wel een groter hart voor D66 dan ikzelf.” De Vries herinnert zich nog hoezeer Bredenoord zich vanaf het begin bij de partij thuis voelde. „Vooral ook inhoudelijk voelde ze zich meteen innig met D66 verbonden.”
Het leidt ook, vertellen collega’s en vrienden, tot de moeilijkste opgave in Bredenoords leven: balans houden tussen politiek en wetenschap. Neem de afgelopen weken. Na een doorbraak in het DNA-onderzoek met embryo’s vertelt ze als deskundige bij talloze media over de voor- en nadelen van de technologie. Gelijktijdig adviseert ze D66 in de formatieonderhandelingen over ditzelfde onderwerp. En in de concepttekst over medische ethiek in het mogelijke regeerakkoord zou staan dat het volgende kabinet extra geld zou willen uittrekken voor wetenschappelijk onderzoek met stamcellen om erfelijke ziektes te voorkomen – een onderwerp met ethische consequenties die het hart vormen van Bredenoords specialiteit.
Lastig, in ieder geval voor de buitenwacht. Want wie is er aan het woord: de hoogleraar of de D66-senator? Maar, zegt iedereen in haar omgeving, niemand is zich meer van die risico’s bewust dan Bredenoord zelf. Thom de Graaf: „Annelien moet zich politiek niet te stevig uitspreken. Anders kunnen haar politieke opvattingen haar wetenschappelijke onafhankelijkheid aantasten in de beeldvorming. Ze weet dat tot dusver zeer goed te scheiden.”
Toch wordt er onder collega’s wel eens gefronst, weet Martine de Vries, eveneens ethicus. „Mensen vragen: gebruikt zij haar positie als wetenschapper niet om beleid door te drukken?” Rianne Letschert, een vriendin en rector magnificus van de Maastricht University, heeft het weleens direct gevraagd. ‘Kán dit wel, Annelien?’ Dat was tijdens een discussieavond over politiek en wetenschap. Wetenschappers kunnen onder elkaar weleens venijnig zijn, weet Letschert. Bredenoords antwoord: natúúrlijk kan dat, als je maar open en eerlijk bent over je rollen. En open is ze. Op discussieavonden, in interviews. „Biotechnologie houdt zich niet aan de scheiding der machten”, schrijft ze erover op haar eigen website. En: „Ik denk dat maatschappelijk en politiek geëngageerde wetenschappers goed in staat zijn om dergelijke complexe wetenschappelijke ontwikkelingen te bestuderen, mits ze zich voortdurend bewust zijn van en transparant zijn over hun rol en positie.”
Bredenoords promotor Guido de Wert, hoogleraar aan de Maastricht University, herinnert zich nog wat hij dacht toen hij hoorde over haar politieke betrokkenheid. „Ik vond die combinatie een prachtige kans voor een jonge ethicus.” Het past volgens De Wert in een nieuwe opvatting over de rol van een ethicus in de samenleving. Weg uit de ivoren toren, het veld in, met je neus op de medische praktijk en daarbij ook een scherp oog voor de politieke vertaling van je afwegingen.
Niet altijd een 9
Aan de keukentafel thuis ging het vroeger precies zo. Haar vader was huisarts in de Utrechtse probleemwijk Overvecht, haar moeder basisschoollerares. Het zijn de jaren van de Paarse kabinetten met hevige politieke discussies over euthanasie, het homohuwelijk, de koopzondagen. Haar ouders vertellen over hoe politieke beslissingen de levens van hun patiënten en leerlingen beïnvloeden. De discussies aan tafel verlopen soms heftig, maar altijd weloverwogen en redelijk. In de praktijk van haar vader krijgt Bredenoord zelf ook regelmatig een inkijkje in de levens van de patiënten.
Ze houdt er een soepele spreekstijl aan over, zeggen bekenden, maar ook de gave om te relativeren. Ze maakt zich niet snel druk. Toen dit jaar het lustrum gevierd moest worden van jaarclub RISK, regelde Bredenoord een vakantie op Ibiza. Loopt haar carrière spaak? Dan kan ze altijd nog reizen, roept ze wel eens tegen vriendinnen. Rianne Letschert, ook een succesvolle generatiegenoot, heeft het er weleens met Bredenoord over gehad. Hoe houden we dit vol? Ze spraken af: laten we niet altijd meer voor een 9 gaan, bij ieder praatje, voor elke lezing. Letschert: „Soms is een 7 ook goed. Keuzes maken, en zorgen dat het leuk blijft.”
Een prachtige kennismaking met deze D66-ethica Annelien Bredenoord, die wel eens een knuppel in het hoenderhok kan gaan gooien en de ethiek op de politieke agenda plaatsen. Iets dat dringend nodig is. Spannende perspectieven!
AquariusPolitiek 